مقدمه
عدس یکی از قدیمی ترین گیاهان غذایی بشر است که منشأ آن در خاکهای حاصلخیز خاور نزدیک است قدمت این گیاه به شروع کشاورزی باز میگردد نام عدس در کتابهای مقدس انجیل و قرآن ذکر شده است. عدس به عنوان غذا، منبع پروتئینی با ارزشی است که همراه با این خصوصیت وتوانایی رشد در شرایط محیطی نامناسب و خاکهای فقیر توانسته است تا به امروز به عنوان یک گونه غذایی باقی بماند عدس از جمله حبوبات یکساله، کوتاه، باریک و پر انشعاب است که معمولاً رشد انبوهی دارد ودارای تیپ رشدی ایستاده تا پهن است. این گیاه دارای گلهای کوچک به رنگهای سفید، صورتی یا آبی کم رنگ است که در محور گل آذین قرار دارند. غلافهای عدس به صورت پهن می باشند که معمولاً دارای یک یا دوبذر گردو محدب الطرفین هستند و قطر آنها ممکن است حدود 8-2 میلیمتر باشد. عدس بادرجه حرارت پایین فصول سرد زمستان نواحی کم ارتفاع مدیترانه ای و همچنین مناطق دیگر جهان که از نظر شرایط محیطی شباهت به این مناطق دارد، سازگاری خوبی دارد درحال حاضر شبه قاره هندوستان بزرگترین منطقه تولید کننده عدس در جهان است. عمده عدس تولید شده در جهان از واریته های بومی هر منطقه است و تعداد محدودی رقم جدید تا کنون آزاده شده و در اختیار کشاورزان قرار گرفته است و این محدود ارقام آزاده شده نیز از گزینش درون واریته های بومی به دست آمده است. تلاشهای اندکی در جهت ایجاد ارقام عدس از طریق دورگ گیری صورت گرفته است. ژنتیک عدس، روشهای تلقیح و روشهای انتخاب که اصلاح کنندگان می توانند برای افزایش تولید عدس از آن استفاده کنند. عدس گیاهی خود گشن است که مقدار دگرگشنی آن کم است.
کلکسیونهای ژرم پلاسم عدس در چندین مؤسسه در سراسر دنیا نگهداری میشود. اما اعتقاد بر این است که هنوز هم تنوع ژنتیکی قابل توجهی در نژادهای بومی هر منطقه وگونه های وحشی خویشاوند عدس وجود دارد. اغلب انواه بومی عدس دارای قابلیت سازگاری کمی هستند اگر چه تعداد کمی از متخصصین بر روی بهبود تولید عدس کار کرده اند ولی کار آنها در افزایش تولید جهانی نقش چندانی نداشته است. برای افزایش بیشتر تولید لازم است ارقامی که دارای قابلیت سازگاری وسیعتر هستند تولید شوند.
گیاه شناسی
عدس گیاهی است علفی، یکساله با ساقه های کوتاه تا حدی منشعب و به رنگ سبز روشن و شاخه های زیاد و کرکهای نرم وارتقاع آن بین 15 تا 75 سانتی متر متغیر است اما تحت شرایط معمولی رشد، اکثر ژنوتیپهای این گیاه ارتفاعی بین 25 تا 40 سانتی متر دارند گیاه ممکن است تنوع قابل توجهی از نظر عادت رشدی داشته باشد که بسته به ژنوتیپهای این گیاه و تاحدی محیط رویش آن گیاه به صورت بوته ای کوتاه، نیمه ایستاده یا ایستاده رشد می کند تحت شرایط محیطی مطلوب، عدس رشد رویشی سریعی داشته وچرخه زندگی خود را درسه تا چهار ماه کامل می کند. در اکثر مناطق تولید کننده عدس در شبه قاره هند و غرب آسیا، گیاهان کاشته شده در زمستان به علت مطلوب نبودن درجه حرارت در مراحل اول، رشد کندی دارند و فقط در بهار که درجه حرارت افزایش می یابد رشد آن سریع می شود در چنین شرایط محیطی کل دوره رشد گیاه ممکن است 30 تا 60 روز بوده وبا توجه به افزایش خشکی محیط وارد مرحله رشد زایشی شده و به سمت رسیدگی پیش می رود، در این مرحله تأمین رطوبت با انجام آبیاری تکمیلی سبب بهبود رشد رویشی ومحصول آوری آن میشود. سیستم ریشه : گیاه عدس دارای ریشه اصلی کوچک وتعداد ریشه های فیبری جانبی است. انواع سیستمهای ریشه شناخته شده در عدس عبارتند از : 1- سیستم ریشه سطحی با انشعابات زیاد که تا عمق حدود 15 سانتیمتری خاک نفوذ میکند. 2- سیستم ریشه ای عمیق که تا عمق 36 سانتی متری خاک نفوذ می کند3- سیستم ریشه ای حد واسط. ساقه: ساقه عدس نازک، چهار گوش ودارای زوایای برجسته است به طور کلی ساقه آن علفی وضعیف است با پیشرفت رشد گیاه، بخش پایینی ساقه چوبی میشود. درجه کرکی از کاملاً کرکی تا تقریباً صاف متفاوت است. همچنین ساقه اغلب دارای پیگمانهای رنگی آنتوسیانین می باشد که در بعضی موارد وجود نداشته ویا فقط در اندامهای پایینی وجود دارد. گیاه عدس ممکن است فقط دارای چند یا تعدادی انشعابات اولیه باشد که به طور مستقیم از ساقه اصلی ناشی می شوند واغلب دارای انشعابات زیاد وثانویه هستند. برگها: برگهای عدس، متناوب، مرکب و دارای 1 تا 8 جفت برگچه است دمبرگها کوتاه بوده وطول محور بزرگ بین 1 تا 5/4 سانتی متر است محور برگ به یک پیچک ساده منتهی میشود که ممکن است طول آن برابر با طول محور برگ باشد. این پیچکها بویژه در برگهای بالایی تشکیل میشوند. در حالیکه بعضی ژنوتیپها در اوایل رشد دارای پیچک هستند ولی در اکثر ژنوتیپها فقط برگهایی که درست قبل از گلدهی باز می شوند پیچکدار هستد. برگچه ها متقابل یا متناوب با دمبرگ کوچک وتخم مرغی شکل هستند طول آنها 7 تا 25 میلیمتر وعرض آنها 2 تا 7 میلیمتر، کامل در پایه گره ای ودر بالاگرد نوک تیز می باشد. تعداد برگچه ها بسته به ژنوتیپ فرق میکند ودر داخل هر ژنوتیپ محل گره ها متفاوت است. دوبرگ اول آن ساده وکفه ای مانند است وبا دوگوشواره کفه ای ماننده به طور وسیعی آمیخته میشوددویا بیشتر از دوبرگ زیرین دوبرگچه ای هستند وبرگچه های بعدی چند برگچه ای می باشند . گلها: گلها روی محور گل آذین با یک دمگل باریک به طول 2 تا 5/5 سانتی متر ظاهر میشود. رأس انتهایی محور گل آذین میله ای شکل است براکته وجود ندارد وپایکها کوتاه هستند. به طور معمول هردمگل یک تا چهار گل را در بردارد. اگر چه در بعضی شرایط تا 7 گل در هر گیاه مشاهده شده است. اما گلهای آن کوچک وگلبرگ درفش سفید، آبی متمایل به ارغوانی یا سفید روشن یا رگبرگهای آبی متمایل به ارغوانی روشن باشد. بالها و عموماً سفید است. کاسه گل عموماً به 5 بخش باریک تقسیم میشود که لبهای بالا وپایین گلبرگ را می پوشاند. جوانه زنی: بذرهای تازه برداشت شده عدس ممکن است حدود 3 یا 4هفته دوره خواب را نشان دهند در این مورد تنوع ژنتیکی مشاهده شده است. بذرهایی که فاقد دوره ی خواب هستند، زمانی که در خاک مرطوب در درجه حرارت مطلوب قرار می گیرند به سرعت آب جذب می کنندوحداکثر آب جذب شده در 12 ساعت کامل میشود. عدسهای بذر ریز حدود 85% وزن خشک خود آب جذب می کنند در صورتیکه عدسهای بذر درشت بیشتر از 100% وزن خشک خود آب جذب میکنند. جوانه زنی بصورت درون زمینی است. تحت شرایط مزرعه با کاشت زمستانه زمانیکه درجه حرارت حدود c20 است، گیاه در 7 تا 9 روز سبز میشود.
شامل 32 صفحه word
دانلود تحقیق عدس