حسابداری عبارتست از : فن ثبت، طبقه بندی و تلخیص فعالیتهای مالی یک مؤسسه در قالب اعداد قابل سنجش به پول و تفسیر نتایج حاصله از بررسی این اعداد.
بطوری که از تعریف مذکور استنباط می شود، حسابداری به عنوان یک فن شناخته شده است. ممکن است حسابداری یک فن باشد ولی دیدگاههای جدیدتری نیز اخیراً برای حسابداری مطرح شده است که به ذکر هر یک از آنها می پردازیم.
1-حسابداری به عنوان یک فعالیت خدماتی
انجمن حسابداری رسمی آمریکا (AICPA) در سال 1970 حسابداری را تحت عنوان یک فعالیت خدماتی که وظیفه آن تهیه اطلاعات مقداری (ماهیتاً مالی) می باشد، تلقی نموده است.
2- حسابداری به عنوان زبان واحد اقتصادی
حسابداری به عنوان وسیله ارتباط اطلاعات مطرح شده و فعالیتهای مختلف یک واحد اقتصادی از طریق گزارشهای مالی که در زبان حسابداری به کار گرفته شده است، ارائه می گردد. کمیته تحقیقات حسابداری (ARS) شماره 10، حسابداری را به عنوان زبان واحد اقتصادی مطرح نموده است.
3- حسابداری به عنوان ثبت تاریخی1
حسابداری به عنوان وسیله ای که تاریخچه سازمان و معاملاتی که به وقوع پیوسته را نشان می دهد، تلقی می گردد.
4- حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی
حسابداری همیشه به عنوان یک سیستم اطلاعاتی مطرح بوده است. در این نظریه فرض شده است که در یک فرآیند، اطلاعاتی هستند که باید در سیستمی منظم به استفاده کنندگان منتقل شود.
5- حسابداری به عنوان واقعیت اقتصاد جاری
حسابداری‌به‌عنوان‌وسیله‌ای‌که منعکس کننده واقعیتهای اقتصادی است‌بیان‌شده...
6- حسابداری به عنوان دانشی نوین
چنانچه حسابداری را به دو بخش کلی : الف) مالی ب) صنعتی تقسیم نمود، حسابداری مالی می تواند به عنوان دانشی نوین مطرح شود و حسابداری صنعتی به عنوان فن مطرح گردد، از اینرو نمی توان تعریف واحدی برای حسابداری در نظر گرفت. به هر صورت اکنون موضوع مشخصی در تعریف حسابداری وجود ندارد. شاید در آینده تعریف یا دیدگاه جدیدتری بتواند تعریف جامعی از حسابداری بنماید.
* کلیات :
شرکتهای تعاونی متشکل از گروهی از اعضاء است که براساس نیاز مشترک دور هم جمع شده، با پیروی از قوانین تدوین شده به فعالیت می پردازند، در شرکت تعاونی نیاز مشترک مبنای تشکیل و ایجاد شرکت است، هدف اصلی آن حذف واسطه های غیر لازم در کسب و کار می باشد، تفاوت اساسی بین شرکتهای تعاونی و سهامی به اختصار به شرح زیر است:
شرکت سهامی
شرکت تعاونی
1_ سرمایه در تشکیل آن حاکم است. سرمایه در تشکیل نقشی ندارد.
2_ مبنا تحصیل حداکثر سود براساس مبلغ سرمایه گذاری. مبنا تأمین حداکثر نیاز مشترک اعضاء.
3_ نقش سهامداران در مالکیت محدود به میزان سهام است. نقش اعضاء در مالکیت به طور یکسان است.
4_ حق رأی سهامداران به نسبت سهام است. حق رأی اعضاء به طور مساوی است.
5_ ارزش سهام بستگی به میزان سودآوری شرکت دارد. هدف اصلی شرکت سودآوری نست، بنابراین ارزش سهام براساس سودآوری ارزش گذاری نمی شود.
6_ از تسهیلات دولت برخوردار نیست. از تسهیلات دولت برخوردار است.
7_ از معافیت های مالیاتی برخوردار نیست. از معافیت مالیاتی برخوردار است.
8_ تشکیل و ثبت شرکتها به عهده مؤسسین است. از حمایت های دولتی برخوردار می شود.
* اهداف کلی شرکتهای تعاونی
1. ایجاد و تأمین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2. قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند.
3. پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروههای خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4. جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5. قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منافع حاصله در اختیار نیروی کار و تشویق
بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6. پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم، و اضرار به غیر
7. ترویج و تحکیم مشارکت و همکاری و تعاون عمومی
8. تأمین نیازهای مشترک اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اعضاء و کمک به تحقق عدالت اجتماعی
9. تأمین نیازهای حرفه ای و شغلی، مصرفی، رفاهی اعضاء
* انواع شرکت تعاونی از لحاظ عضویت
1_ شرکت تعاونی عام
2_ شرکت تعاونی خاص
* شرکت تعاونی عام. نوعی از تعاونی است که عضویت در آن آزاد بوده، مؤسسین می توانند قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش آن را از طریق عرضه سهام به عامه مردم تأمین نمایند.
* شرکت تعاونی خاص. نوعی از تعاونی است که عضویت در آن برای گروهی از طبقات خاص (کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص...) پیش بینی شده، بدیهی است این نوع شرکت تعاونی در صورت داشتن ظرفیت، موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
تفاوت شرکت تعاونی عام با خاص در هنگام تشکیل
1.تشکیل تعانی خاص نیاز به اخذ مجوز صرفاً از اداره کل تعاون یا اداره تعاون دارد. در حالی که تشکیل شرکت تعاونی عام نیاز به اخذ مجوز از وزارت تعاون دارد.
2. در تعاونی های عام هیچگونه محدودیتی برای عضویت وجود ندارد. در شرکتهای تعاونی خاص عضو باید جز یک گروه خاص از قبیل کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظائر اینها باشد.
نکته: ذکر نام تعاونی در تابلوها و سربرگ های شرکت تعاونی
بدون ذکر نام عام و خاص ضروری است.
3. تعداد اعضاء در شرکت تعاونی عام حداقل 500 نفر و در تعاونی خاص حداقل 7 نفر،
4. در تعاونی عام عرضه سهام به عموم مردم مجاز است و هیچگونه محدودیتی در این زمینه وجود ندارد، در صورتی که در تعاونی های خاص جذب سرمایه به عموم مجاز نیست.
5. حداقل سرمایه لازم در هنگام تشکیل تعاونی های عام 100 میلیون ریال و در تعاونی های خاص 10 میلیون ریال می باشد.
نکته: اعضاء در هنگام تشکیل شرکت تعاونی باید حداقل 3 1 مبلغ تعهد را نقداً به حساب بانک شرکت تعاونی در شرف تأسیس واریز نمایند.
6. عضویت کارکنان دولت در کلیه شرکتهای تعاونی عام و خاص مجاز است.
7. کارکنان دولت در قبول مسؤلیت به عنوان اعضاء هیئت مدیره و مدیریت عامل در تعاونی های خاص مجاز بوده، در حالی که در شرکتهای تعاونی عام مجاز
نمی باشند.
* انواع شرکتهای تعاونی از نظر نوع فعالیت
تعاونی ها برحسب نوع فعالیت به سه دسته تقسیم می شوند:
1. تولیدی
2. توزیعی
3. ترکیبی از تولیدی و توزیعی (چند منظوره)
*شرکت تعاونی تولید. نوعی از شرکت تعاونی است که اعضاء آن در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش صید ماهی، شیلات، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و... اشتغال دارند.
* شرکت تعاونی توزیع. نوعی از شرکت تعاونی است که اعضاء آن در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، خدمات، مسکن و.. فعالیت می نمایند.
* شرکت تعاونی تولیدی و توزیعی. نوعی از شرکت تعاونی است که اعضاء آن به فعالیت تولیدی و توزیعی به طور مشترک می پردازند.
مقایسه تعاونی های تولیدی با توزیعی
تولیدی توزیعی
1_ از لحاظ اهداف. اشتغال زائی برای اعضاء تهیه و توزیع کالا، خدمات، مسکن و...
2_ از لحاظ طرح توجیهی. نحوه اشتغال زائی، سرمایه ثابت، سرمایه در گردش، درآمد زائی، و بررسی فنی و اقتصادی در طرح باید ارائه شود. نیازی به طرح توجیهی نیست.
3_ از لحاظ تسهیلات و حمایت. اولویت با تعاونی هایی است که تعداد اعضاء شاغل بیشتری دارد. اولویت با تعاونی هایی است که تعداد اعضاء بیشتر همراه با ارائه خدمات بیشتر می باشد.
4_ تعداد اعضاء. حداقل 500 نفر برای تولیدی عام. حداقل 500 نفر برای توزیعی عام.
حداقل 7 نفر برای تولیدی خاص. حداقل 7 نفر برای توزیعی خاص.
* سرمایه در شرکتهای تعاونی
میزان سرمایه لازم در هنگام تشکیل تعاونی براساس نوع فعالیت متفاوت
می باشد. حداقل ارزش اسمی هر سهم در تعاونی های عام بدون در نظر گرفتن نوع فعالیت یکصد هزار ریال، و با توجه به نوع فعالیت در تعاونی های عام میزان سمرایه متغیر می باشد.
* حالات مختلف حداقل سهام و سرمایه لازم در تعاونی های توزیعی عام به شرح زیر است:
1. تعاونی مسکن:
تعداد اعضاء دقیقاً 500 نفر، حداقل ارزش هر سهم 6 میلیون ریال، حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم، حداقل سرمایه لازم 3 میلیارد ریال.
2. سایر تعاونی های توزیع عام:
الف) اگر تعداد اعضاء 500 نفر باشد: حداقل ارزش اسمی هر سهم یکصد هزار ریال، حقدال تعداد سهام برای هر عضو دو سهم، حداقل سرمایه لازم یکصد میلیون ریال.
ب) اگر تعداد اعضاء بین 500 تا 1000 نفر باشد: حداقل ارزش اسمی هر سهم یکصد هزار ریال،
* اگر تعداد اعضاء فقط 500 نفر باشد، حداقل تعداد سهام برای هر عضو برابر دو سهم خواهد بود.
* اگر تعداد اعضاء 1000 نفر باشد، حداقل تعداد سهام برای هر عضو برابر دو سهم خواهد بود.
* اگر تعداد اعضاء 1000 نفر باشد، حداقل تعداد سهام برای هر عضو بین یک یا دو سهم خواهد.
* حداقل سرمایه لازم در این طبقه بندی یکصد میلیون ریال است.
ج) اگر تعداد اعضاء بیش از 1000 نفر باشد، حداقل ارزش اسمی هر سهم یکصد هزار ریال است.
* حداقل تعداد سهام برای عضو یک سهم می باشد.
* حداقل سرمایه لازم، حاصل ضرب تعداد سهام شرکت در ارزش اسمی هر سهم مشروط بر اینکه حداقل مبلغ سرمایه یکصد میلیون ریال باشد.
* حالات مختلف حداقل سهام و سرمایه لازم در تعاونی های تولیدی یا تولیدی توزیعی عام به شرح زیر است:
1.اگر تعداد اعضاء حداقل 500 نفر باشد: حداقل ارزش اسمی هر سهم یکصد هزار ریال، حداقل تعداد سهام برای هر عضو 2 سهم و حداقل سرمایه لازم معادل یکصد میلیون ریال می باشد.
2. اگر تعداد اعضاء بیش از 500 نفر باشد: حداقل ارزش اسمی یکصد هزار ریال، حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم، و حداقل سرمایه لازم، حاصل ضرب تعداد سهام شرکت در ارزش اسمی هر سهم مشروط بر این که حداقل مبلغ سرمایه یکصد میلیون ریال باشد.
* حالات مختلف حداقل سهام و سرمایه لازم در تعاونی های توزیعی خاص به شرح زیر می باشد:
1. تعاونی مصرف: حداقل ارزش اسمی هر سهم 300000 ریال، حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم، حداقل سرمایه لازم در صورتی که تعداد اعضاء 250 نفر باشد معادل 75000000 ریال و اگر تعداد اعضاء بیش از 250 نفر باشد، میزان سرمایه معادل حاصل ضرب تعداد سهام در ارزش اسمی هر سهم خواهد بود.
2. تعاونی مسکن: حداقل ارزش اسمی هر سهم شش میلیون ریال، حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم، حداقل سرمایه لازم در صورتی که تعداد اعضاء 7نفر باشد معادل چهل و دو میلیون ریال، و اگر تعداد اعضاء بیش از 7 نفر باشد میزان سرمایه معادل حاصل ضرب تعداد سهام در ارزش اسمی هر سهم خواهد بود.
3. سایر تعاونی ها: حداقل ارزش اسمی هر سهم 300000 ریال، اگر تعداد سهامداران 7 نفر باشد: حداقل تعداد سهام برای هر عضو 5 سهم و حداقل سرمایه لازم معادل 10500000 ریال می باشد. چنانچه تعداد اعضای تعاونی بیش از 7 نفر باشد: حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم و میزان سرمایه لازم معادل حاصل ضرب تعداد سهام در ارزش اسمی هر سهم مشروط بر اینکه حداقل مبلغ سرمایه 10 میلیون ریال باشد.
* حالات مختلف حداقل سهام و سرمایه لازم در تعاونی های تولیدی یا تولیدی توزیعی خاص به شرح زیر خواهد بود:
* حداقل ارزش اسمی هر سهم 300000 ریال، اگر حداقل تعداد اعضاء 7 نفر باشد: حداقل تعداد سهام بری هر عضو 5 سهم و اگر تعداد اعضاء بیش از 7 نفر باشد: حداقل تعداد سهام برای هر عضو یک سهم خواهد بود.
* حداقل سرمایه لازم، در صورتی که تعداد اعضاء 7 نفر باشد، معادل 10500000 ریال و چنانچه تعداد اعضاء بیش از 7 نفر باشد، میزان سرمایه معادل حاصل ضرب تعداد سهام در ارزش اسمی هر سهم مشروط بر اینکه از 10 میلیون ریال کمتر نباشد.
نکته: تعداد سهام اعضای تعاونی یکسان است، مگر اینکه مجمع عمومی عادی برای برخی از اعضاء تعداد سهام بیشتری تصویب نموده باشد.
قانون تعاون ماده 20، در مورد سهم اعضاء در تأمین سرمایه چنین مقرر می دارد، سهم اعضای تعاونی در تأمین سرمایه مساوی است مگر «مجمع عمومی عادی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری تادیه نمایند که در این صورت حداقل و حداکثر سهام باید در حدودی باشد که وزارت تعاون متناسب با نوع و تعداد اعضاء تعاونی ها تعیین می نماید.»
با توجه به آئین نامه اجرائی وزارت تعاون، حداکثر میزان سهام هر عضو نباید از 15 درصد کل سهام شرکت تجاوز نماید.
در این گونه موارد، محدودیت های دیگری که میزان سهام برای بای مانده اعضاء نیز وجود دارد باید مورد توجه قرار گیرد و نحوه تقسیم باید به گونه ای عمل شود که حداقل های لازم را پوشش دهد.
* تأمین سرمایه
«سرمایه تعاونی اموال و دارائی هایی است که برای تأسیس تعاونی یا افزایش سرمایه قبلی در اختیار آن قرار می گیرد.»
ماده 17 قانون تعاون در زمینه سرمایه چنین مقرر می دارد:
«شرکتهای تعاونی شرکتهایی است که تمام یا حداقل 51 درصد سرمایه به وسیله اعضاء در اختیار شرکت تعاونی قرار می گیرد و وزارت خانه ها، سازمان ها، شرکتهای دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانکها، شهرداریها، شوراهای اسلامی کشوری، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می توانند در اجرای بند 2 اصل 43 از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، اجاره به شرط تملیک، بیع شرط، فروش اقساطی، صلح، اقدام به کمک در تأمین یا افزایش سرمایه شرکتهای تعاونی نمایند بدون آنکه عضو باشند.»
تبصره – «در مواردی که دستگاههای دولتی در تأسیس شرکتهای تعاونی شریک می شوند ظرف مدتی که با موافقت طرفین در ضمن عقد شرکت تعیین خواهد شد سهم سرمایه گذاری دولت به تدریج بازپرداخت، و صددرصد سرمایه به تعاونی تعلق خواهد گرفت.» دولت می تواند طبق قانون اساسی واحدهای صنعتی یا کشاورزی یا خدماتی و نظیر آن را که از اموال عمومی است و در اختیار دارد، در اختیار شرکت تعاونی قرار دهد.
«هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل 3/1 سرمایه آن تأدیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنبی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تأدیه نمایند.» هر عضو با هر مقدار سهام فقط یک رأی دارد و مسؤلیت مالی اعضاء محدود به میزان سرمایه آنان در شرکت می باشد، مگر آنکه در قرارداد ترکیب دیگری شرط شده باشد.
* فرآیند تأسیس شرکت تعاونی
عده ای از متقاضیان واجد شرایط عضویت در تعاونی با توجه به اهدافآن به عنوان هیئت مؤسس دور هم جمع شده، به مراجع قانونی جهت تأسیس شرکت مراجعه می نمایند، برای این منظور هیئت مؤسس نسبت به تهیه طرح پیشنهادی و تنظیم اساسنامه منطبق با قانون تعاون، دعوت به عضویت افراد واجد شرایط، و تشکیل اولین مجمع عمومی عادی جهت تصویب اساسنامه و تعیین هیئت مدیره، بازرس یا بازرسان و سایر وظایف مجمع عادی اقدام می نماید.
* وظایف هیئت مؤسس
1. تهیه طرح پیشنهادی ضرورت تأسیس شرکت تعاونی مبتنی بر ارائه دلایل توجیهی متناسب با اهداف تعاون با ذکر میزان سرمایه ثابت و در گردش مورد نیاز، تعداد و مشخصات داوطلبان، میزان سهم هر عضو، سوابق کاری و مهارت های اعضاء، نام شعبه صندوق تعاون برای افتتاح حساب های تعاونی.
2. دریافت مجوز فعالیت مربوط به فعالیت طرح پیشنهادی از سازمانهای مربوط پس از اخذ موافقت نامه تشکیل تعاونی.
3. تدوین و پیشنهاد اساسنامه طبق قانون و مقررات.
4. افتتاح حساب جاری به نام شرکت تعاونی در شرف تأسیس.
5. دعوت به عضویت افراد واجد شرایط. مهلت پذیرش تقاضا و مبلغ لازم جهت واریز به حساب جاری شرکت تعاونی در شرف تأسیس.
6. بررسی شرایط داوطلبان و پذیرش واجدین شرایط عضویت و دریافت گواهی واریز وجه لازم پرداختی توسط اعضاء، صدور برگه اجازه ورود به جلسه اولین مجمع عمومی عادی.
7. ارزیابی آورده های غیرنقدی داوطلبان عضویت توسط کارشناس رسمی همراه با انجام تشریفات قانونی.
8. انتشار آگهی دعوت اولین مجمع عمومی عادی.
9. ثبت نامنامزدهای تصدی سمتهای هیئت مدیره و بازرسین و بررسی شرایط احراز (با توجه به دستورالعمل چگونگی احراز صلاحیت کاندیداها مصوب انجمن نظارت بر انتخابات تعاونی ها).
10. ارسال یک نسخه از آگهی دعوت به منظور درخواست از اداره تعاون جهت معرفی ناظر در اولین جلسه مجمع عمومی عادی.
11. تشکیل اولین مجمع عمومی عادی جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیئت مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی عادی.
* هیئت مؤسس هنگام تشکیل اولین مجمع عمومی عادی، ورقه ورود به جلسه را از داوطلبان عضویت اخذ نموده اسامی حاضرین را با امضای آنان تکمیل و پس از انتخاب هیئت رئیسه مجمع، مدیریت جلسه در اختیار آنان قرار می گیرد.
هیئت رئیسه بعد از برگزاری مجمع: صورت جلسه تشکیل مجمع مؤسس و اولین مجمع عمومی، اسامی اعضاء و هیئت مدیره منتخب و بازرسان، اساسنامه مصوب، طرح پیشنهادی و سایر مدارک لازم را امضاء‌و مجموع مدارک را به هیئت مدیره منتخب تحویل می دهد. هیئت مدیره مزبور اسناد و مدار را جهت تشکیل قانونی شرکت به اداره تعاون تحویل می دهد. هیئت مدیره مزبور اسناد و مدارک را جهت تشکیل قانونی شرکت به اداره تعاون تحویل داده، و از طریق آن اداره به اداره ثبت شرکتها ارسال می گردد. اداره تعاون پس از اقدامات اداره ثبت شرکتها و صدور آگهی تأسیس، نسبت به صدور پروانه تأسیس تعاونی اقدام می نماید.
تبصره 1. پس از تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی و تعیین هیئت مدیره، وظایف هیئت مؤسس خاتمه می یابد.
تبصره 2. اعضایی که با مصوبه اولین جلسه مجمع عمومی در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند، می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند.
تبصره 3. تصویب اساسنامه تعاونی با حداقل دو سوم اعضای اولین مجمع عمومی عادی می باشد.
حسابداری شرکتهای تعاونی
به موجب قانون تعاون، شرکتهای تعاونی: شرکتهایی هستند که تمام یا حداقل 51 درصد سرمایه به وسیله اعضاء تأمین می گردد، وزارتخانه ها، سازمان ها، شرکتهای دولتی و وابسته و تحت پوشش دولت، بانکها، شهرداریها، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می توانند در تأمین یا افزایش سرمایه شرکتهای تعاونی مشارکت نمائید. هنگامی شرکت تعاونی به ثبت قانونی می رسد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شده باشد.
عملیات حسابداری قبل از تشکیل و به ثبت رسیدن، به صورت آماری و اطلاعاتی می باشد، به منظور جمع آوری اطلاعات لازم و ارقاممالی با توجه به نوع تعاونی (عام، خاص) هیئت مؤسس یک حساب جاری بنام شرکت تعاونی در شرف تأسیس، در بانک افتتاح نموده، داوطلبان عضویت حداقل 3/1 مبلغ سرمایه تعهد شده را به حساب جاری واریز و رسید بانکی بانضمام تقاضای عضویت به عیئت مؤسس تحویل می دهند. کلیه هزینه‌های پرداختی در طی دوران تدسیس، توسط مؤسسین پرداخت می گردد.
هنگامی که شرکت تعاونی به ثبت قانونی رسید، نظام مالی براساس اصول پذیرفته شده حسابداری با توجه به نوع فعالیت به گوهه ای طراحی می شود، که نیاز تعاونی ها برآورده شده و مبانی لازم برای پردزش اطلاعات، به سهولت و جامعیت، جهت انعکاس در گزارش های مالی فراهم گردد.
سیستم عملیات حسابداری تعهد مؤسسین و واریز حداقل یک سوم آن به قرار زیر می باشد:
1. حساب تعهد اعضاء ***
سرمایه تعهد شده ***
2. بانک شرکت تعاونی در شرف تأسیس ***
حساب تعهد اعضاء ***
چنانچه سرمایه تأدیه شده به صورت غیرنقد باشد، دارائی های غیرنقد طبق نظر کارشناس رسمی ارزیابی شده، ثبت آن به قرار زیر است:
3. بانک شرکت تعاونی در شرف تأسیس ***
دارائی غیرنقد به تفکیک ***
حساب تعهد اعضاء ***
4. اگر در طول دوران تأسیس شرکت تعاونی، هزینه هایی تحقق یابد، از آنجا که شرکت هنوز به ثبت نرسیده و نمی توان از دارائی های شرکت تعاونی در شرف تأسیس برداشت نمود، مبلغ هزینه توسط هیئت مؤسس پرداخت گردیده، نحوه ثبت به قرار زیر خواهد بود:
هزینه تأسیس ***
حسابهای پرداختی – هیئت مؤسس ***
5. با ثبت شرکت تعاونی، دفاتر مؤسسین بسته شده، مانده حسابها به دفاتر قانونی انتقال می یابند:
بانک ***
دارائی غیرنقد به تفکیک ***
تعهد اعضاء ***
هزینه تأسیس ***
حسابهای پرداختی – هیئت مؤسس ***
سرمایه – سهام تعهد شده ***
ثبت افتتاح حسابها در دفاتر قانونی
6. حسابهای پرداختنی – هیئت مؤسس ***
بانک ***
7. در صورتی که تمام سرمایه تعهد شده وصول گردد:
سرمایه – سهام تعهد شده ***
سرمایه – سهام ***
8. تأمین منابع مالی شرکت از طرف ارگان های رسمی و دولتی وام بدون بهره (ماده 24 – تبصره 1):
بانک ***
تسهیلات بلندمدت پرداختنی ***
9. چنانچه اموال منقول یا غیرمنقول و وسایل و امکانات لازم از طرف ارگان های دولتی به قیمت ارزش متعارف (قیمت عادله) در اختیار شرکت قرار گیرد، ثبت تحصیل آن به قرار زیر می باشد: (ماده 24 قانون تعاون – تبصره 1)
موجودی ها ***
دارائی اموال و ماشین آلات ***
وجوه نقد / تسهیلات بلندمدت پرداختنی ***
ثبت فروش اموال توسط دولت به شرکت تعاونی
10. چنانچه دارائی (منقول یا غیرمنقول) به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار شرکت تعاونی قرار گیرد، ثبت تحصیل:
دارائی در اجاره سرمایه ای ***
تعهدات در اجاره سرمایه ای ***
ثبت اجاره دارائی های سرمایه ای به ارزش متعارف
11. پرداخت اقساط به ارگان های دولتی مربوط به دارائی های استجاری:
تعهدات در اجاره سرمایه ای ***
تعهدات در اجاره سرمایه ای ***
بانک ***
نکته: چنانچه دارائی در اجاره سرمایه ای استهلاک پذیر باشد، ثبت استهلاک دارائی های استیجاری با فرض اینکه در پایان مدت اجاره مالکیت دارائی به شرکت تعاونی انتقال یابد، براساس عمر مفید برآوردی مستهلک می شود:
هزینه استهلاک دارائی در اجاره سرمایه ای ***
استهلاک انباشته دارائی در اجاره سرمایه ای ***
12. چنانچه سهام شرکتها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، بانکها، مصادره و ملی شده، به تعاونی ها انتقال یابد، ثبت تحصیل سهام در دفاتر به شرح زیر است (ماده 24 قانون تعاون – تبصره 1):
سرمایه گذاری در اوراق بهادار ***
وجوه نقد / تسهیلات بلندمدت پرداختنی ***
13. گاه ممکن است دارائی هایی از طرف مؤسساتی نظیر: سازمان های دولتی، مؤسسات غیرانتفاعی و یا سایر اشخاص (حقیقی یا حقوقی) به طور رایگان در اختیار شرکت تعاونی قرار گیرد. اهدای این گونه دارائی ها در تاریخ واگذاری به ارزش متعارف در دفاتر ثبت می شود:
دارائی های اهدایی ***
سرمایه اهدایی ***
چنانچه دارائی های اهدایی استهلاک پذیر باشند، براساس یکی از روش های متداول مستهلک می شوند:
هزینه استهلاک ***
استهلاک انباشته ***
در صورتی که اهدای دارائی ها منوط به ایتفای تعهداتی از طرف دریافت کننده (شرکت تعاونی) باشد، تا تحقق تمامی شرایط دارائی تحصیل شده به طور رایگان باید به عنوان دارائی های احتمالی تنها در یادداشت همراه صورتهای مالی افشا شود.
نکته: هدایا و کمک های بلاعوض در صورتی که از طرف اعطا کننده برای مصرف خاصی تعیین نشده باشد، اعم از نقدی یا غیرنقدی (تقویم به ارزش متعارف) به حساب درآمد منظور می شود.
14. گاه ممکن است، بانکها جهت سرمایه گذاری، یا افزایش سرمایه و یا تقویت بنیه مالی، وام و یا سایر تسهیلات در اختیار تعاونی قرار دهند، چنانچه در قرارداد تأکید گردد که دارائی هایی که از محل وام و یا سایر تسهیلات اعطایی تأمین می شود، به عنوان ضمانت، وثیقه و یا رهن در نزد مؤسسات اعتباری باشد، در صورت عدم پرداخت وام (بازپرداخت) توسط تعاونی، بانکها اقدام به فروش اموالی که در رهن یا وثیقه آنهاست، نموده، سهم خود را برداشت می نمایند. ثبت تأمین منابع مالی در دفاتر به قرار زیر می باشد:
وجود نقد ***
تسهیلات بلندمدت پرداختنی – رهنی * ***
دارائی ها * ***
وجوه نقد ***
* دارائی هایی که از طریق تسهیلات اعطایی خریداری شده و به عنوان وثیقه و یا رهن در اختیار مؤسسه اعتباری است، باید در یادداشت های همراه صورتهای مالی افشاء شود.
15. چنانچه در مواردی دولت واحدهای صنعتی، کشاورزی و خدماتی... که از اموال عمومی است در اختیار تعاونی قرار داده تا از منافع آتی آن برخوردار گردد، در این گونه موارد شرکت تعاونی تسهیلات دریافتی را باید از طریق یادداشت های همراه صورتهای مالی افشاء نماید. (کلیه اموالی که از منابع عمومی دولتی در اختیار تعاونی قرار گرفته با انحلال آن باید مسترد شود).
تغییرات سرمایه
سرمایه در شرکت تعاونی در زمان تأسیس با توجه به فعالیت محدود آن در دوره راه اندازی محدود می باشد، جهت توسعه عملیات نیاز به وجوه اضافی دارد، که می توان از طریف روش سهام به اعضای تعاونی یا قبول اعضای جدید به میزان سرمایه افزود و یا با پرداخت بهای سهم اعضاء، سرمایه شرکت را کاهش داد. هیئت مدیره شرکتهای تعاونی موظفند تغییرات سرمایه را در شرکت مورد رسیدگی قرار داده، پیشنهاد خود را به مجمع عمومی به شرح زیر ارائه دهند:
*میزان افزایش یا کاهش در سرمایه.
*نحوه فروش سهام جدید.
*ارزش روز هر سهم.
مجمع عمومی پس از استماع گزارش هیئت مدیره و بازرسان شرکت و وزارت تعاون در مورد زیر تصمیم گیری می نماید:
1. تصویب میزان افزایش یا کاهش در سرمایه شرکت.
2. نحوه فروش سهام جدید.
3. دادن مأموریت به هیئت مدیره جهت ابطال سهام اعضاء‌خارج شده و پرداخت ارزش روز سهام آنان
4. تصویب ارزش روز هر سهم برای دوره مالی آینده.
5. تصویب تغییرات سرمایه در دوره مالی گذشته.
* ارزیابی سهام در شرکت تعاونی
ارزش روز هر سهم در شرکتهای تعاونی عبارت است از حاصل مابه التفاوت دارائی های تجدید ارزیابی شده و بدهی ها تقسیم بر تعداد سهام شرکت. نحوه ارزیابی و ثبت تغییرات به شرح زیر می باشد:
الف) ارزیابی دارائها و بدهی ها:
1. دارائیها
1-1. موجودی نقد ریالی، اوراق بهادار، سپرده بانکی به ارزش دفتری و با احتساب سود متعلقه، وجوه ارزی به نرخ قابل تسعیر اعلام شده توسط بانک مرکزی.
2-1. حسابها و اسناد دریافتنی، پیش پرداختها متکی به جدول سنی با در نظر گرفتن ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به ارزش دفتری.
3-1. موجودی کالا با در نظر گرفتن ذخیره کاهش ارزش موجودی (اقلام ضایعاتی) به ارزش دفتری، در صورت تفاوت فاحش (بیش از 20 درصد) بین ارزش دفتری و ارزش روز، ملاک محاسبه ارزش روز خواهد بود.
4-1. سفارشات مواد و کالا براساس مخارج انجام شده.
5-1. سرمایه گذاریها
- سهام سایر شرکتها و مؤسسات در صورت قیمت گذاری در بورس به قیمت بازار در غیر این صورت براساس کارشناسی قیمت روز.
- سایر مشارکتها براساس ارزیابی قیمت روز در صورتی که امکان محاسبه ارزش روز وجود نداشته باشد. ملاک ارزش ویژه مذکور در آخرین صورتهای مالی شرکتهای مزبور می باشد.
6-1. زمین، ساختمان، تأسیسات، ماشین آلات، اثاثه اداری، وسائط نقلیه به قیمت قابل تبدیل به نقد در زمان ارزیابی (با فرض تداوم فعالیت و با رعایت اصل احتیاط و پیش بینی مالیات و هزینه های تبدیل با فرش انجام معامله).
7-1. سایر دارائیها از قبیل امتیاز آب، برق، گاز، به قیمت روز وس ایر امتیازات و سرقفلی و علائم تجاری به قیمت قابل به نقد (با رعایت اصل احتیاط و پیش بینی هزینه های تبدیل با فرش انجام معامله)
2. ارزیابی بدهی ها
1-2. حسابهای پرداختنی، پیش دریافتها، وامها (با احتساب کارمزد متعلقه تا زمان ارزیابی) به قیمت دفتری.
2-2. محاسبه ذخیره مالیات «سوابق مالیاتی شرکت در 3 سال ماقبل زمان ارزیابی (مالیات ابرازی، تشخیصی، قطعی) می تواند ملاک محاسبه قرار گیرد.»
3-2. محاسبه ذخیره سنوات خدمت کارکنان معادل متوسط مقرر در قانون کار در ازای سالهای خدمت آنان.
4-2. محاسبه ذخیره قانونی وضع شده قبل از تطبیق اساسنامه با قانون تعاون (مصوب سال 70) و سود تقسیم نشده سنوات قبل به قیمت دفتری.
توضیح : ارزش افزوده حاصل از تجدید ارزیابی دارائیهای ثابت و نامشهود ابتیاع شده قبل از تطبیق اساسنامه شرکت با قانون تعاون (مصوب سال 1370) در صورتی که خارج از حدود عملیات جاری آنان باشد به عنوان ذخیره قانونی محسوب می گردد.
ب) تغیرات در دفاتر قانونی
1. هیچگونه ثبتی درخصوص تجیدید ارزیابی انجام شده در دفاتر قانونی شرکت صورت نمی گیرد.
2. مابه التفاوت ارزش اضافه سهام دریافتی و پرداختی به حساب «اعضاء بابت جدید ارزیابی» منتقل می شود.
توضیح : با توجه به عدم محدویدت ورود و خروج عضو در تعاونیها به لحاظ رعایت اصل احتیاط و اصل تداوم فعالیت مانده بستانکار حساب اعضاء بابت تجدید ارزیابی ماهیت اندوخته دارد.
3. در صورت فروش هسام بیش از مبلغ اسمی و دریافت وجه «حساب بانکـ» معادل ارزش روز سهام خریداری بدهکار «حساب سرمایه» معادل ارزش اسمی سهام و «حساب اعضاء بابت تجدید ارزیابی» معادل ارزش اضافه بستانکار می شود.
4. در صورت خروجعضو و پرداخت ارزش سهام بیش از مبلغ اسمی «حساب سرمایه» معادل مبلغ اسمی سهام باطل شده و «حساب اعضاء بابت تجدید ارزیابی» معادل ارزش اضافه بدهکار، حساب بانک معادل ارزش ویژه پرداختی (و حساب مالیات معادل مالیات متعلقه) بستانکار می شود.
* روش ارزیابی فوق براساس مصوبه و دستورالعمل مورخه 2/7/75 شورای معاونین و مدیران کل (وزارت تعاون) درخصوص سرمایه در شرکتهای تعاونی است. شرکتهای تعاونی می توانند با رعایت قوانین، مقررات و اصول پذیرفته شده حسابداری بجای روش قیمت روز، از روش ارزش اسمی، میانگین ارزش روز و ارزش دفتری، ارزش ویژه (مجموع ارزش اسمی واندوخته ها تقسیم بر سهام) و یا روش مناسب دیگر استفاده نمایند در صورت عدم تراضی عضو (یا ورثه وی) و شرکت در تعیین قیمت روز سهم، نحوه ارزیابی سهم براساس مفاد مصوبه فوق الذکر خواهد بود.
* افزایش سرمایه
افزایش سرمایه به دو طریق امکان پذیراست:
1. صدور سهام جدید. شرکت می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی یا بیش از مبلغ اسمی به عنوان اضافه ارزش از خریداران دریافت کند. ثبت حسابداری صدور سهام جدید به اعضاء سابق یا جدید به ازاء وجوه نقد دریافتی معادل مبلغ اسمی به حساب سرمایه سهام بستانکار و مازاد بر مبلغ اسمنی سهام به حساب صرف سهام منظور می شود. علاوه بر این تأدیه مبلغ سهاماز محل سود تقسیم نشده و یا 2/1 اندوخته قانونی امکان پذیر است. بدین ترتیب، در صورت واگذاری سهام جدید به اعضاء به نسبت سهامی که مالکند، خواهد بود (این نوع افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته قانونی در واقع موجب ورود منابع مالی جدید به شرکت تعاونی نبوده و یک نوع اصلاح در بخش حقوق صاحبان سهام اعضاء شرکت است. سهام صادر شده اصطلاحاً سود سهمی نامیده می شود):
سود انباشته ***
اندوخته قانونی ***
سرمایه – سهام ***
ثبت انتقال سود انبشاته و اندوخته قانونی به ساهم شرکت تعاونی
2. افزایش ارزش اسمی سهام. افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود، در صورتی که برای صاحبان صهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آنکه کلیه صاحبان سهام با آن موافق باشند. در این صورت افزایش سرمایه باید نقداً پرداخت شود. بدیهی است، تصمیم گیری در این خصوص از اختیارات مجمع عمومی فوق العاده می باشد که بایستی با حضور تمامی اعضاء تشکیل و با رأی مثبت آنان به تصویب برسد. وقتی سرمایه شرکتاز طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام افزایش می یابد، سهام قبلی باید باطل و در ازاء آن، سهام جدید با ارزش اسمی جدید صادر گردد. در این حالت تعداد سهام قبل و بعد از افزایش، تفاوت نمی کند ولی مبلغ کل سرمایه افزایش می یابد. ثبت حسابداری افزایش ارزش اسمی سهام به ازاء وجوه دریافتی از بابت تغییر ارزش اسمی به حساب بانک و سهام قدیم بدهکار، حساب سرمایه – سهم جدید بستانکار می شود.
* کاهش سرمایه
کاهش سرمایه در شرکت تعاونی ممکن است در حالت های مختلف رخ دهد:
1. لغو عضویت به سبب فوت، استفاء، خروج، اخراج، در این حالت شرکت کلیه حقوق و مطالبات عضو برابر مقررات اساسنامه قرارداد منعقده محاسبه پس از کسر بدهی عضو حداکثر ظرف مدت 3 ماه پرداخت خواهد شد.
* مثال: سرمایه شرکت تعاونی توزیع خاص پویا متشکل از 10000 سهم با ارزش اسمی 10000 ریالی است، عضو (الف)دارنده ده سهم با نام 10000 ریالی است که از شرکت کناره گیری کرد. ارزیابی دارائی و بدهی های شرکت به ترتیب 160000000 ریال و 40000000 ریال می باشد. ثبت حسابداری کناره گیری (الف) در دفاتر تعاونی به قرار زیر است:
خالص دارائی ها 120000000 = 4000000 – 160000000•
ارزش روز یک سهم 12000 = 10000 ÷120000000•
ارزش روز سهام (الف) 1200000 = 12000 * 100•
ارزش اسمی سهام (الف) 1000000 = 10000 * 100•
حساب سرمایه – سهام
1000000
حساب تجدید ارزیابی 200000
حسابهای پرداختنی (الف) 1200000
ثبت کاهش سرمایه به علت کناره گیری عضو (الف)
نکته: حساب تجدید ارزیابی به عنوان دارائی شرکت تلقی نمی گردد، بلکه مبلغ آن در صورت بدهکار بودن، در ترازنامه از حقوق صاحبان سهام کسر می شود.
2. عدم مطالبه به موقع باقی مانده تعهد سهامداران
3. اگر بر اثر زیان های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، با تصویب مجمع عمومی فوق العاده سرمایه شرکت به مبلغ سرمایه موجود کاهش می یابد. در این صورت رعایت تساوی حقوق صاحبان سهام الزامی است. بنابراین کاهش سرمایه از طریق کاهش مبلغ اسمی سهام صورت می گیرد.
به موجب ماده 141 قانون تجارت «اگر بر اثر زیان ها، بیش از 50 درصد سرمایه شرکت از بین برود، هیئت مدیره مکلف است مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رأی واقع شود، هرگاه شرکت رأی به انحلال ندهد، باید در همان جلسه مبلغ سرمایه موجود را کاهش دهد.» (مشروط بر این که سرمایه شرکت از حداقل مقرر در قانون تعاون کمتر نشود).
معمولاً شرکت زیان ده، در این مرحله اعتبار خود را از دست داده، در این شرایط به منظور کمبود نقدینگی باید سرمایه را افزایش داده، و در مواردی جهت ادامه کار می بایستی سرمایه شرکت معادل زیان انباشته تقلیل داده شود. مناسبت ترین روش برای حذف زیان انباشته، ارزیابی دارائی و بدهیها، کاهش ارزش اسمی سهام به نسبت مساوی است. از لحاظ ثبت در دفاتر حسابداری:
1. کلیه اقلام دارائی که باید کاهش یابد و یا از حسابها حذف شود، به بدهکار حساب تجدید سازمان و بستانکار حساب دارائی مربوط منظور می شود.
2. کلیه اقلام دارائی که باید افزایش یافته یا شناسایی شود، به بدهکار حساب دارائی مربوط و بستانکار حساب تجدید سازمان منظور می شود.
3. کلیه اقلام بدهی که باید کاهش یابد، به بدهکار حساب بدهی مربوط و بستانکار حساب تجدید سازمان منظور می شود.
4. کلیه اقلام بدهی که باید شناسایی شود، به بدهکار حساب تجدید سازمان و بستانکار بدهی مربوط منظور می شود.
5. کاهش ارزش اسمی سهام، حساب سرمایه قدیم بدهکار، حساب سرمایه جدید بستانکار، تفاوت به حساب تجدید سازمان منظور می شود.
6. پس از ثبت کلیه تعدیلات فوق، مانده تجدید سازمان معادل زیان انباشته با حساب سود (زیان) انباشته تهاتر می شود. در صورتی که مانده حساب تجدید سازمان مازاد داشته باشد، به حساب صرف سهام منظور می شود.
نکته: چنانچه حسابهای دارائی و بدهی تجدید ارزیابی نشود، می توان زان های وارده را، از طریق کاهش ارزش اسمی سهام، با بدهکار کردن حساب سرمایه – سهام و بستانکار نمودن حساب سود (زیان9 انباشته (که مانده بدهکار دارد) جبران کرد.
* مثال: فرض کنید شرکت تعاونی تولیدی مانا با سرمایه ای متشکل از 1000 سهم 220000 ریالی است. زیان انباشته تعاونی در پایان سال 8x13 بالغ بر 120 میلیون ریال می باشد. به علت زیان های وارده، طبق قانون شرکت ملزم به کاهش سرمایه خود (زیان انباشته بیش از 50 درصد سرمایه) شده و این کاهش از طریق کاهش ارزش اسمی سهام از 220000 ریال به 100000 ریال صورت گیرد، ثبت این رویداد به شرح زیر است:
حساب سرمایه (قدیم) 220000000
حساب سرمایه (جدید) 10000000
سود (زیان) انباشته 120000000
ثبت بابت کاهش ارزش اسمی هرسهم
تقسیم سود
در شرکتهای تعاونی بعد از بستن حساهای موقت مانده بستانکار خلاصه حساب سود و زبان بیانگر سود سال جاری می باشد، از سود خالص شرکتهای تعاونی در صورتی که مشمول مالیت باشد کسر و بقیه به موجب ماده 25 قانون تعاون توزیع می گردد:
* از سود خالص بعد از کسر مالیات بعد از تصویب مجمع عمومی عادی معادل حداقل پنج درصد به عنوان اندوخته قانونی موضوع می شود، هر تصمیمی بر خلاف این ماده باطل است.
خلاصه حساب سود و زیان ***
اندوخته قانونی ***
تبصره 1- اندوخته قانونی تا زمانی که مبلغ کل اندوخته حاصل از درآمدهای مذکور به میزان میانگین سرمایه 3 سال اخیر نرسیده باشد الزامی است.
تبصره 2- تعاونی ها می تواند تا حداکثر یک دوم اندوخته قانونی را جهت افزایش سرمایه خود به کار ببرند. استفاده مجدد از باقی مانده آن جهت افزایش سرمایه مجاز نخواهد بود. مانده اندوخته قانونی در زمان انحلال به حساب صندوق تعاون واریز خواهد شد.
* از سود خالص بعد از کسر مالیات حداکثر پنج درصد به عنوان اندوخته احتیاطی به پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی به حساب مربوط منظور می گردد و نحوه مصرف آن با مجمع عمومی است. (خلاصه حساب سود و زیان بدهکار، اندوخته احتیاطی بستانکار می گردد).
به موجب تبصره 3 ماده 60 اساسنامه تعاونی ها، هیئت مدیره می تواند از محل اندوخته احتیاطی با تصویب مجمع عموی عادی مبلغی را برای انجام امور خیریه و عام المنفعه تخصیص دهد.
* از سود خالص چهار درصد به عنوان حق تعاون و آموزش به صندوق تعاون واریز می گردد. (خالصه حساب سود و زیان بدهکار، حسابهای پرداختی – حق تعاون و آموزش بستانکار). کلیه تعاونی ها موظفند حداکثر ظرف مدت 6 ماه پس از پایان سال مالی نسبت به پرداخت چهاردرصد به حسابی که صندوق معین می کند اقدم نمایند. سود خالص حاصل از سرمایه گذاری و عضویت تعاونی در سایر شرکتها و اتحادیه های تعاونی که حق تعاون و آموزش آن توسط تعاونی سرمایه پذیر پرداخت شده و گواهی آن ارائه گردد. از سود سالانه تعاونی کسر و مشمول وصول 4% مضاعف نخواهد شد.
* ازسود خالص درصدی به عنوان پاداش به اعضاء، کارکنان، مدیران و بازرسان پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی تخصیص داده می شود.
* سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص بعد از کسر اندوخته ها، حق تعاون آموزش و پاداش به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط عقد پذیرفته شده، به طریق زبر ممکن است توزیع گردد:
1. در تعاونی های تولیدی به نسبت سهام
2. در تعاونی های توزیعی به عنوان مثال 50 درصد به نسبت سهام و 50 درصد بقیه به نسبت معاملات اعضاء با تعاونی (مازاد برگشتی) توزیع سود سهام می تواند به شکل نقد یا غیرنقد به تناسب سهام انجام گیرد. توزیع سود سهام مستلزم بدهکار کردن حساب سود انباشته و بستانکار کردن حسابی نظیر وجوهنقد، دارائی غیرنقد می باشد. توزیع دارائی های غیرنقدی به عنوان سود غیرنقدی، در تاریخ اعلام سود سهام و قبل از ثبت سود سهام باید به ارزش متعارف بازار دارائی واگذار شده شناسایی و ثبت گردد.
ارزش متعارف دارائی های غیرپولی معادل ارزش تحقق یافته اموال فروخته شده در روزهای نزدیک به تاریخ توزیع سود سهام بین سهامداران می باشد. از نظر حسابداری در تاریخ اعلام سود سهام، حساب سود انباشته بدهکار، و متقابلاً حساب سود سهام غیرنقدی پرداختنی بستانکار می گردد. تفاوت بین ارزش متعارف و دفتری دارائی غیرنقدی به حساب دارائی مورد نظر، بدهکار و حساب سود ناشی افزایش دارائی غیرنقد بستانکار، در زمان توزیع، سود سهام غیرنقدی پرداختنی بدهکار و متقابلاً دارائی غیرنقد بستانکار می گردد.
صورت تقسیم سود – شرکت تعاونی توزیعی سال مالی منتهی به 29/12/5x
سود خالص بعد از کسر مالیات ***
کسر می شود:
تخصیص حداقل 5 درصد سود خالص به اندوخته قانونی ***
تخصیص معادل 5 درصد سود خالص به اندخته احتیاطی ***
تخصیص معادل 4 درصد سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش ***
تخصیص درصدی از سود خالص به عنوان پاداش ***
تخصیص مازاد برگشتی به نسبت معاملات سهامداران با تعاونی (توزیع) ***
تخصیص سود سهام پیشنهادی به نسبت سهام *** ***
مانده نقل به سود انباشته ***
* مثال: شرکت تعاونی توزیع کارکنان دولت (خاص) دارای 250 سهم 300000 ریالی است. مانده خلاصه حساب سود و زیان شرکت تعاونی پس از بستن حسابهای موقت معادل 20000000 ریال می باشد. فروش شرکت به اعضاء 50 میلیون و به غیر اعضاء 30 میلیون ریال است. ضوابط تقسیم سود به شرح زیر پیشنهاد گردید:
1_ نرخ مالیات بر درآمد شرکت 10 درصد
2- اندوخته قانونی 5 درصد بعد از کسر مالیات
3- اندوخته حتیاطی 4 درصد بعد از کسر مالیات
4- حداقل تعاون و آموزش 4 درصد بعد از کسر مالیات
5- پاداش مدیران و بازرسان 6 درصد بعد از کسر مالیات
6. مازاد برگشتی نسبت به باقی مانده سود 60 درصد آن به نسبت معمالات اعضاء با تعاونی و بقیه به نسبت سهام بین سهامداران توزیع می شود.
محاسبات، صورت تقسیم سود و ثبت حسابداری تقسیم سود براساس مفروضات فوق به شرح زیر است:
مالیات بر درآمد شرکت 2000000 = 10% * 20000000
سود بعد از کسر مالیات 18000000 = 2000000 – 20000000
اندوخته قانونی 900000 = 5% * 18000000
اندوخته احتیاطی 720000 = 4% * 18000000
پاداش مدیران 1080000 = 6% * 18000000
حق تعاون و آموزش 720000 = 4% * 18000000
3420000 = 720000 + 1080000 + 720000 + 900000
باقی مانده سود 14580000 = 3420000 – 18000000
مازاد برگشتی 8748000 = 60% * 14580000
مجموع نسبت فروش 80 = 30 + 50
نسبت معاملات با اعضاء 5/62% = 80/50
نسبت معاملات با غیر اعضاء 5/37% = 80/30
مازاد برگشتی حاصل از معاملات اعضاء 5467500 = 5/62% * 8748000
مازاد برگشتی حصال از معاملات با غیراعضاء 3280500=5/37% * 87480000
سود قابل تقسیم بین سهامداران 5832000 = 8748000 – 14580000
سود هر سهم پرداختنی 23328 = 250 ÷5832000
صورت تقسیم سود شرکت تعاونی توزیع کارکنان دولت سال مالی xxx
سود خالص قبل از کسر مالیات 20000000
کسر می شود مالیات بر درآمد 2000000
سود خالص بعد از کسر مالیات 18000000
کسر می شود:
تخصیص 5 درصد سود خالص به اندوخته قانونی 900000
تخصیص 4 درصد سود خالص به اندوخته احتیاطی 720000
تخصیص 4 درصد سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش 720000
تخصیص 6 درصد سود خالص به حساب پاداش 1080000
تخصیص مازاد برگشتی حاصل از معاملات با اعضاء 5267500
تخصیص مازاد برگشتی حاصل از معاملات به غیر اعضاء (اندوخته 32808500
تخصیص سود سهام پرداختنی به نسبت سهام 5832000 18000000
مانده 0
1- خلاصه حساب سود و زیان 2000000
مالیات بر درآمد پرداختنی 2000000
ثبت بابت مالیت بر درآمد شرکت
2- خلاصه حساب سود و زیان 18000000
اندوخته قانونی 900000
اندوخته احتیاطی 720000
اندوخته عمومی – مازاد برگشتی به غیر اعضاء 3280500
حسابهای پرداختنی – حق تعاون و آموزش 720000
حسابهای پرداختنی – پاداش 1080000
سود سهام پرداختنی – مازاد برگشتی به اعضاء 5467500
سود سهام پرداختنی – سهامداران 5832000
ثبت بابت تقسیم سود طبق مصوبه مجمع عمومی
* ادغام
یکی شدن منافع دو یا چند واحد تجاری در یک شخصیت حسابداری یگانه را ادغام گویند. در چنین مواردی شرکتهای ادغام شده (ترکیب) منحل و دارائی و بدهی آنها به طور مستقل ارزیابی شده به شرکت جدید منتقل می گردد.
به موجب ماده 8، آئین نامه اجرائی چگونگی ادغام: شرکتهای تعاونی در صورتی
می توانند با یکدیگر ادغام شوند که مجموع زیان انباشته شرکتهای ترکیب شونده از مجموع سرمایه، اندوخته قانونی و یا سایر اندوخته ها بیشتر نباشد، و به موجب قانون تعاون، شرکتهای تعاونی در صورت تصویب مجمع عمومی فوق العاده و طبق مقررات و آئین نامه اجرائی این قانون می توانند با یکدیگر ادغام شوند.
دانلود مقاله تعریف حسابداری (سنتی
