- طرح مسئله
پژوهش و بررسی در دو مقوله بزرگ هنری- علمی معماری و موسیقی در کشور ما ،از دیرباز ،به دو شکل متفاوت صورت گرفته است . معماری ها از زمان آتتشکده ها و محراب ها و قصرها و از دوران های بس دورتر- از روزهای کم و بیش گم شده در تاریخ کهن ایران، در سیلک و زاغه - همیشه بنا شده اند و به ندرت در تشریح و تفصیر و در نقد آنها چیزی به صورت نوشته بر جای مانده است . معماری ایران، به ویژه به همین سبب که پیشینه نقد در دسترس ندارد، این گمان را پرورش داده است که می تواند بی مکتوباتی در نقد و تفصیر راه خود را ادامه دهد و همیشه توفیق یابد . در این باره که این گمان تا چه اندازه نادرست است و به چه اندازه بر ذانش معماری ایران آسیب می رساند ، چیزی نمی گوییم که ضایع می نماید، تنها به یاد می آوریم که در زمان های گذشته معماران ما در میان و در کنار مردمان فرهیخته شهرها و روستاهایمان می زیسته اند وموسیقیشان و شعرشان بنایی بوده که می ساخته اند. و آنگاه که بویژه پس از جنگ جهانی دوم عده ای به نوشتن درباره معماری جهان و ایران پرداختند ، به این پیشینه بی توجه بودند و تولید معماری را در مسیری قرار دادند که می بینیم .
در مقوله ی موسیقی اما، سیر و پژوهش ها و بررسی ها جز آن بوده که در معماری:از دوران ساسانیان تا فارابی، از مراغی تا برومند کم و بیش همه جا ، هم تحلیل و تفصیر و هم نظریه پردازی ، در دسترس فارسی زبانان قرار دارد و از این روی است که پیوند دادن آنچه مورد اشاره این تحقیق است به گذشته های دور و نزدیکمان میسر است و تطبیق نسبی و سنجش آنچه در موسیقی ایران داریم با آنچه نزد اروپاییان یافته و بازگو کرده ایم ممکن و مفید به نظر می رسد .
قصد اصلی و اساسی ، از طرح مقوله ( معماری و موسیقی ) در شرایط کنونی فرهنگ ایران ، آن است که با استفاده از ابزار علمی و تحلیلی به مبانی اندیشه هایی دست یابیم که زاینده و برانگیزاننده ی تصور و تخیل اند . و به دنبال تصور ها و تخیل هایی هستیم که به آن رده از صور و خیال می انجامند ،که بی تجسم و تجسد ( فیگوراتیو ) قابل انتقال به دیگران نیستند . از میان فرآورده های گوناگونی که انسان ها می آفرینند ، بعضی دارای معانی یا مفاهیمی اند که بی کمک گرفتن از توصیف و تفصیر های ذهنی – عینی قابل شناخت نمی نمایند . و از میان فرآورده های گوناگون انسان هایی که از هزاران سال در روستاها و در شهرها زیسته اند ، معماری و موسیقی جای با اهمیتی دارند ، زیرا نه موسیقی و نه معماری را می توان تنها بر اساس داده های ملموس و کاربردی یا مکانیکی و روزمره بازشناخت و باز شناساند .
و مسئله این است : با کدام ابزار علمی و تحلیلی می توان به باز شناسی پدیده ای مانند معماری و یا موسیقی پرداخت که دارای خصیصه هایی صرفاٌ ذهنی است .
انتخاب میان صورت ها، رنگ ها، اندازه ها، مصالح، حالت ها، فاصله ها و انتخاب میان تم ها ، ترکیب ها و آهنگ ها .آنچه که ما را در تحلیل ها و پژوهش هایمان مطمئن می دارد ، عبارت از چیزهایی است که می توانیم بدانیم ، یعنی چیرهایی که قابل اندازه گیری و اندازه گذاری و قابل تشخیص و تمییز عینی و عینی – ذهنی اند .
اگر مبانی اندیشه و تفکری را که پایه و مایه آثار هنری اند متعالی بنامیم و بدانیم، بدیهی است که در هیچ اثری ، آخرین سخن را نمی توانیم یافت : نه در معماری ، هیچ یک از بناهای مشهور و موفق را نقطه کمال و پایانی معماری می دانیم و نه در موسیقی ، هیچ یک از سروده ها را نقطه کمال این هنر به معنای مطلق می شناسیم .
اینجا چهارچوبی را که برای آفرینش آثار هنری بر می گزینیم ، در زمان و در مکان بی کران است . و کار هنرمندان در رشته های معماری و موسیقی ، تلاشی است مستمر در طول عمر نسل ها که گاه به نقاط اوج می رسد و گاه ، در لحظه ، چنان تبلور و درخششی می یابد که شاهکارش می نامند .
این تلاش ف که گفتیم ذاتاٌ متعالی است ، جستجوی مستمری است در طول زندگی انسان ها ، و در ارتباط با همین اصل که محصولات هنری به تناسب و وسعت میدان جهان شناختی هنرمند ، شکل و مفهوم پیدا می کنند .
به این سان، انسان آفریننده ی یک اثر معماری یا موسیقی ، مانند شاعری که صور و خیال خود را به ترسیم می کشد و نویسنده ای که سخن خود را از زمان و مکانش فرا می برد ، کسانی را که مخاطب قرار می دهد وا می دارد تا به جهانی بنگرند جز آنچه تا پیش از دیدن و شنیدن اثرشان در اختیار داشته اند .
امر بسیار مهم گذر از تصور به تصویر را تنها در متن یک روند تکاملی می توان بررسی کرد و باز شناساند . اما اینکه چگونه تصوری که الزاماٌ معطوف به معماری و به موسیقی نیست (مانند اندیشه ها ، نظریه ها، احساس ها، انگیزه ها و رویدادهایی که خمیر مایه تصورات شخصی اند و بوجود آورنده ی صور و خیال وی در لحظه ای که به آفرینش دست می یازد )، از طریق اصوات و مواد ساختمانی خاصی به تصور در می آیند ،مسئله ای مهم و بغرنج است . مهم است زیرا ، هر پژوهشگر و هر علاقه مند و هر هنرجویی که در این دو رشته قصد فعالیت دارد می تواند به عنوان درس در عالم تجربه از آن بهره گیرد .
- ضرورت مسئله
موسیقی همواره یکی از بزرگترین همدمان بشر و از نزدیکترین هنرها به او بوده است . در طول تاریخ ، حضور در فضاهای آکنده با موسیقی بخشی از فعالیت های آگاهانه انسان در جوامع بشری از جشن های المپیا در یونان و تماشای گلادیاتورهای رومی گرفته تا فستیوالها،مراسم مذهبی و آیینی ، کنسرتها ، اپرا، سینما و...بوده است .
با توجه به اثرات زیبایی شناسی موسیقی و معماری در زندگی انسان ها نمی توان این موضوع را نادیده گرفت که امروزه توجه به اهمیت ارتباطات بین موسیقی و معماری به حداقل خود رسیده است، تا جایی که بسیاری از مردم (و نیز معماران) که غرق در محیط پرسروصدا و آلودگی تصویری و ارزشی شده اند، تنها به برداشت هایی نا روشن از این رابطه دست یافته اند، و از استفاده خلاق از رابطه میان موسیقی و معماری و نیز غنا یافتن معماری به واسطه موسیقی غافل مانده اند .
در کشور ما نیز این مسئله کاملا مشهود است . ایران ،کشوری با قدمت چند هزار ساله دارای تمدنی غنی و از طلایه داران فرهنگ، هنر و موسیقی در دنیا می باشد . بطوریکه این تمدن و فرهنگ، در زندگی و خصوصیات روحی ملت، تجلی یافته است. این یکتایی و همبستگی فرهنگ، پشت درپشت از نیاکان ما زنجیروار به ما رسیده است .اما هنگامی که این زنجیر تضعیف شود، یعنی زمانی که سینه ای برای جذب و درک این فرهنگ و هنر یا سینه ای برای انتقال آن به نسل آینده وجود ندشته باشد، زمانی است که باید از گسستن این زنجیر و نابودی آن فرهنگ ترسید .
اکنون با توجه به جمعیت جوان کشور و گرایش عموم مردم به موسیقی، نیاز به مکانی تحت عنوان مرکز موسیقی (خانه موسیقی تهران)که در آن تمام اسناد موسیقی محلی ایران و همچنین موسیقی ملی و بین المللی موجود باشد الزامی است .
فهرست مطالب
فصل اول : چارچوب پژوهش
- چارچوب پژوهش
مقدمه ..................................................................................................... ........................1
1- 1- طرح مسئله .............................................................................................. ........................2
1-2- ضرورت مسئله ......................................................................................... ........................3
1-3- اهداف تحقیق .......................................................................................... ........................4
فصل دوم : مطالعات محیطی استان تهران
2-1- جغرافیا
2-1-1- موقعیت و وسعت ریاضی ......................................................................... ........................6
2-1-2- جغرافیای طبیعی
2-1-2-1- ناهمواری ها........................................................................................ ........................7
2-1-2-2- آب و هوا ...............................................................................................................................7
2-1-2-3- منابع آب ................................................................................................................................8
2-1-3- جغرافیای انسانی
2-1-3-1- جمعیت و پراکندگی آن .........................................................................................................8
2-1-3-2- نژاد .........................................................................................................................................9
2-1-3-3- مذهب ....................................................................................................................................9
2-1-4- جغرافیای سیاسی
2-1-4-1- تقسیمات اداری و سیاسی .......................................................................................................10
2-1-5- جغرافیای اقتصادی
2-1-5-1- کشاورزی ..............................................................................................................................10
2-1-5-2- دامداری ................................................................................................................................11
2-2- تاریخ
2-2-1- تاریخچه شهر تهران ................................................................................ ........................11
2-2-2- بناهای علمی، تاریخی و باستانی ............................................................... ........................14
2-3- فرهنگ
2-3-1- تحلیل ارزشی از خصوصیات و فرهنگ ..................................................... ........................14
فصل سوم : مبانی نظری
3-1- تعریف هنر و موسیقی
3-1-1- تعریف هنر ............................................................................................ ........................15
3-1-2- معانی و ریشه واژه موسیقی........................................................................ ........................16
3-1-3- موسیقی.......................................................................................................................................17
3-1-4- تعریف موسیقی ...................................................................................... ........................17
3-1-5- تئوری موسیقی ....................................................................................... ........................18
3-1-6- موسیقی از دیدگاه فلاسفه و اندیشمندان ..................................................... ........................19
3-1-7- موسیقی در فلسفه یونان ............................................................................ ........................20
3-1-8- نظرات بزرگان در مورد موسیقی ............................................................... ........................22
3-1-9- تئوریها و نظریات پیدایش موسیقی ............................................................ ........................29
3-1-10- نظریات روانشناسی آفرینش موسیقی
3-1-10-1- نظریه تعامل موسیقی ......................................................................... ........................24
3-1-10-2- شکل گیری الگوی صوتی ................................................................. ........................24
3-1-11- آفرینش موسیقی
3-1-11-1- شکل، ریتم ..........................................................................................................................24
3-1-11-2- زیر و بمی ....................................................................................... ........................25
3-1-11-3- آکورد............................................................................................. ........................25
3-1-12- رقص ، نمایش ، شعر ، موسیقی .............................................................. ........................25
3-1-13- موسیقی عملی؛ سبکها و دوره ها
3-1-13- 1- موسیقی تاریخی ..................................................................................................................26
3-1-13-2- موسیقی مذهبی.....................................................................................................................27
3-1-13-3- موسیقی فولکوریک .............................................................................................................28
3-2- فیزیک صوت
3-2-1- تعاریف ................................................................................................. ........................29
3-2-2- طبیعت و انتقال صوت
3-2-2-1- موج .......................................................................................................................................29
3-2-2-2- طول موج ...............................................................................................................................29
3-2-2-3- سرعت صوت .........................................................................................................................29
3-2-2-4- انکسار صوت .........................................................................................................................30
3-2-2-5- تفرق صوت ...........................................................................................................................30
3-2-2-7- جذب صوت ..........................................................................................................................31
3-2-2-8- پژواک ...................................................................................................................................31
3-2-2-8- تداخل امواج ..........................................................................................................................32
3-2-3- شنوایی
3-2-3-1- حدود شنوایی ........................................................................................................................32
3-2-3-2- شدت شنوایی ........................................................................................................................33
3-2-3-3- واحد شدت صوت ................................................................................................................33
3-2-3-4- قوت صدا ..............................................................................................................................33
3-2-3-5- پنهان کردن صدا ....................................................................................................................33
3-2-3-6- خستگی شنوایی .....................................................................................................................34
3-2-3-7- پایداری حس ............................................................................................................... .......34
3-2-4- تشدید ........................................................................................................................................34
3-2-4-1- رزوناتور هلم هولتز ........................................................................................................ ........35
3-2-4-2- خاصیت جذب رزوناتور ............................................................................................ ............35
3-2-4-3- تشدید کلی ............................................................................................................................35
3-2-5- ارتفاع صوت ..............................................................................................................................35
3-2-5-1- استاندارد ارتفاع صوت ...........................................................................................................36
3-2-5-2- اثر دوپلر ................................................................................................................................ 36
3-2-6- تیزی گوش .................................................................................................................................36
3-2-6-1- صداهای درونی ......................................................................................................................36
3-2-6-2- صداهای ترکیبی .....................................................................................................................37
3-2-6-3- طیف صدای انسان و وسایل موسیقی........................................................................................37
3-2-6-4- زنگ ......................................................................................................................................37
3-2-6-5- تاثیر جهت حرکت صوت بر تمبر آن ......................................................................................37
3-2-7- فواصل موسیقی ...................................................................................... ........................38
3-2-8- میزان ، گام و آکورد ............................................................................... ........................40
3-3- عوامل متشکله صوت موسیقیایی
3-3-1- عوامل متشکله صوت موسیقیایی ................................................................ .........................41
3-3-2- عوامل مشخصه کمی صوت ..................................................................... .........................41
3-3-3- عوامل مشخصه کیفی صوت ..................................................................... .........................43
3-3-3-1- شکل ......................................................................................................................................43
3-3-3-2- رنگ ..................................................................................................................................... 44
3-3-3-3- سایه روشن .............................................................................................................................45
3-3-3-4- هماهنگی و هارمونی ..............................................................................................................45
3-3-4- خطوط ملودی .............................................................................................................................46
3-3-5- وزن ............................................................................................................................................46
3-4- ترکیب عناصر درموسیقی و معماری
3-4-1-تصویرگری در موسیقی و معماری ................................................................................................47
3-4-2- تکرار و تصویرگر هنری ..............................................................................................................47
3-4-3- تکرار عامل تعادل ................................................................................... .........................48
3-4-4- عناصر معماری در ترکیب ........................................................................ .........................49
3-4-5- عناصر موسیقی در ترکیب ....................................................................... ........................50
3-4-5-1- ملودی .............................................................................................. ........................50
3-4-5-2- وضوح و خوانایی ملودی ..................................................................... ........................51
3-4-5-3- درازی ملودی ..................................................................................... ........................51
3-4-5-4- حرکت در ملودی ............................................................................... ........................52
3-4-5-5- طرح و شکل مجموعه ......................................................................... ........................52
3-4-5-6- ریتم ..................................................................................................................53
3-4-5-7- ضرب ............................................................................................... ........................54
3-4-5-8- متریک .............................................................................................. ........................54
3-4-6- ترکیب هنری ......................................................................................... ........................54
3-5- بافت و تونالیته
3-5-1- بافت ..................................................................................................... ........................56
3-5-2- بافت در موسیقی ..................................................................................... ........................56
3-5-3- ساز بندی ............................................................................................... ........................57
3-5-4- موسیقی گوشه دار، موسیقی تغزلی...............................................................................................57
3-5-5- پیچیدگی و درهمی وزن .............................................................................................................57
3-5-6- هوموفونی و پولیفونی .............................................................................. ........................58
3-5-7- تونالیته .................................................................................................. ........................59
3-5-8- گام ....................................................................................................... ........................60
3-5-9- بافت در هنر .......................................................................................... ........................61
3-6- حرکت
3-6-1- حرکت در موسیقی ................................................................................. ........................62
3-6-2- فعالیت ........................................................................................................................................62
3-6-3- جابجایی ............................................................................................... ........................63
3-6-4- حرکت پیوسته و نوبتی ............................................................................ ........................64
3-6-5- حرکت در فرم ............................................................................................................................64
3-6-6- حرکت در شکل .........................................................................................................................65
3-6-7- حرکت در هنر ...................................................................................... ........................65
فصل چهارم : مطالعات معماری
4-1- بررسی آثار کالبدی یا حجمی
4-1-1- فضای شهری ........................................................................................ ........................66
4-1-2- سیمای شهری ........................................................................................ ........................66
4-1-3- منظر شهری .......................................................................................... ........................67
4-2- تلفیق ایستایی و زیبایی در فرم سازه ها ........................................................... ........................68
4-3- ایمنی در برابر آتش سوزی .......................................................................... ........................71
4-4- اصول پایه در طراحی
4-4-1- معیارهای طراحی در تالارهای موسیقی ...................................................... ........................71
4-4-2-کیفیت های موسیقیایی آکوستیک ...............................................................................................73
4-4-3- ضوابط و استانداردهای معماری در طراحی تالارها ...................................... ........................77
4-5- معرفی و بررسی نمونه ها
4-5-1- اپرای سیدنی ...............................................................................................................................79
4-5-2- سالن کنفرانس ناتینگهام ..............................................................................................................80
4-5-3-تالار فنلاند،هلسینکی ...................................................................................................................81
فصل پنجم: مطالعات تحلیلی
5-1- شناخت و تحلیل سایت
5-1-1- مبانی انتخاب سایت ................................................................................ ........................83
5-1-2- دلایل انتخاب سایت ............................................................................... ........................83
5-1-3- معرفی و تحلیل سایت .............................................................................. ........................83
5-1-3-1- موقعیت سایت از مقیاس جهانی تا مقیاس شهری ..................................... ........................84
5-1-3-2- دسترسی و ارتباط سایت با شبکه ارتباط شهر .......................................... ........................85
5-1-3-3- بررسی دید و منظر عمومی سایت در مقیاس شهری ................................. ........................86
5-1-3-4- تحلیل جهت ها و امتیاز بندی نورگیری سایت ......................................... ........................88
5-1-3-5- تحلیل جهت وزش بادهای مناسب و نامناسب فصول ................................ .......................88
5-1-3-6- تعیین جهت بهینۀ استقرار ساختمان .........................................................................................89
5-2- توصیف طرح
5-2-1- توصیف ایده کلی طرح ........................................................................... ........................91
5-2-2- احکام استخراجی از منبع موسیقی ................................................................................................92
5-2-3- احکام استخراجی از منبع معماری ................................................................................................95
5-3- برنامه فیزیکی طرح ..................................................................................... ........................98
فهرست منابع
فهرست تصاویر
تصویر 2-1 (نقشه ایران) 5
تصویر 2-2 اولین نقشه تهران (شهری، جعفر،تهران قدیم،1370،64) 11
تصویر 3-1 (موسیقی محلی ایران) 28
تصویر 3-2 (انتشار امواج صدا) 30
تصویر 3-3 (تفرق صوت) 30
تصویر 3-4 (پژواک صوت) 32
تصویر 4-1 (سازه فلزی) 69
تصویر 4-2 (سازه پوسته ای) 69
تصویر 4-3 (دیتایل های سازه پوسته ای ) 70
تصویر 4-4 (اپرای سیدنی) 79
تصویر 4-5 (سالن کنفرانس ناتینگهام) 80
تصویر 4-6 (دیاگرام ارتباطی ناتینگهام ) 81
تصویر 4-7 (سالن اصلی ناتینگهام) 81
تصویر 4-8 (تالار فنلاند) 81
تصویر 5-1 (نمودار سالیانه باد،استان تهران) 89
پروژه : معماری و موسیقی (طراحی خانه موسیقی تهران)
