مشخصات این فایل
عنوان: شهرشناسی استان قزوین
فرمت فایل : word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 30
این مقاله درمورد شهرشناسی استان قزوین می باشد.
خلاصه آنچه در مقاله شهرشناسی استان قزوین می خوانید :
کاخهای صفویه
الف) کاخ چهلستون (کلاه فرنگی)
یکی از آثار مهم دورة صفویه در قزوین عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی است که در وسط باغ برزگی قرار دارد و تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخهای سلطنتی روزگار شاه طهماسب است. بنا، ساختمانی هشت گوش به مساحت تقریبی 500 متر مربع براساس نقشة یک معمار ترک در دو طبقه ساخته شده و دارای تالارها و اتاقکهای کوچکی در هر طبقه است. نقاشیهای دیواری طبقة اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. از این بنا هم اکنون بعنوان موزة قزوین استفاده می شود [15] بنا به نوشتة آقای محمدباقر آصف زاده، عمارت چهلستون اصفهان الگویی است از عمارت چهلستون قزوین. [2]
ب) عمارت عالی قاپو
یکی از بناهای مهم دوران صفویه در قزوین سردرب عالی قاپو می باشد. از بین هفت درب ورودی به ارگ سلطنتی (کاخ چهلستون) ، تنها درب اصلی جنوبی که به خیابان و میدان شاه (خیابان شهدا) باز می شده و “عالی قاپو” نام داشته به یادگار مانده است. بر پیشانی این سر درب رفیع، کتیبه ای با کاشی معرق به خط ثلث جلی از علیرضا عباسی جلوهگر است. همچنین بالای سردرب دو شیر و خورشید روبروی هم گچبری شده است. [39]
مقابر و آرامگاهها
الف) آرامگاه شیخ احمد غزالی
شیخ احمد غزالی برادر امام محمد غزالی در سال 520 در قزوین بدورد حیات گفت و در جوار آستان مقدس امامزاده حسین به خاک سپرده شد. ولی در پایان قزن دهم هجری به دنبال سیاستهای شاه عباس اول در سختگیری علیه عرفا و تخریب مرقد وی گروهی از مریدان، بقایای جسد وی را به محل فعلی منتقل کرده و آرامگاه جدیدی ساختند. این بنا مجدداً توسط محمدشاه قاجار تخریب و در سال 1328 توسط مجدالاسلام قزوینی مجدداً بنا گردید. در کنار مقبرة غزالی، ارامگاه دیگری متعلق به سلطان سید محمد ولی قرار دارد. [15]
ب ) آرامگاه ملاخلیلا
مقبرة دانشمند، فقیه و مفسر مشهور دورة صفویه، ملاخلیل بن غازی قزوینی و سه فرزندش در جوار مدرسة وی قرار دارد. این بان هم اکنون در اختیار بنیاد ایران شناسی شعبة استان قزوین است.[15]
ج ) آرامگاه حمدا... مستوفی
مقبرة حمدا... مستوفی نویسنده و تاریخ نگار معروف سدة هشتم و مؤلف تاریخ گزیده، نزهه القلوب و ظفرنامه نیز در قزوین و در شرق میدانگاه واقع است.[15] آرامگاه حمدا... مستوفی به گنبد دراز شهرت دارد. [13]
د) مقبرة علی بن شاذان
مقبره علی بن شاذان از صحابة پیامبراکرم به مقبرة پیر شهرت دارد. در قزوین و در جنوب غربی امامزاده حسین واقع شده است.[13]
و) مقبرة رئیس المجاهدین و همسرش
این مقبره در 20 کیلومتری جادة قزوین – تهران واقع شده است. رئیس المجاهدین رهبر نهضت آزادی خواهان مشروطه در قزوین بود.[13]
هـ ) مقبرة شهید ثالث
مزار فقیه و مجتهد پرآوازة قرن سیزدهم، مرحوم ملا محمد تقی برغانی معروف به شهید ثالث که در سال 1263 هـ . ق در محراب عبادت به دست پیروان فرقة بابیه به شهادت رسید نیز در قزوین واقع است. [15]
ی ) مقابر دیگر
در جوار شاهزاده حسین دانشمندان و اولیای بسیاری خفته اند که میتوان از این ماجه، خیرالنساج، ابراهیم استنبة هروی، رضی الدین طالقانی، نورالدین گیلی، امام الدین رافعی، واعظ قزوینی، آقارضی ، میرحسینا، میرابراهیم، علامه زرآبادی و ... نام برد. بزرگان دیگری همچون شیخ علک قزوینی، داودبن سلیمان غازی، ملاعبدالوهاب دارالشفایی، محمدبن یحیی (شارح قاموس اللغه ) و ... در نقاط دیگر شهر مدفون می باشند.[15]
مجموعة بازارها و سراها
یکی از جاذبه های ارزشمند و دیدنی قزوین، مجموعة بازار است که با ویژگیهای انحصاری خود، همیشه مورد توجه سیاحان و بازدیدکنندگان بوده است. این مجموعه به قدری ارزنده و جالب توجه بوده که شاه عباس، سفیر روس را برای گردش به تماشای بازار میبرد و از آن همه، آثاری که باقیمانده، بافت قدیمی خود را حفظ نموده و هر کدام شاهکاری از معماری باستانی است.
مجموعة بازار قزوین در زمان شاه طهماسب صفوی توسعه یافته و هر بازاری به صنف خاصی اختصاص دارد. مانند زرگر بازار، کیال بازار، بزاز بازار، لواف بازار، مسگر بازار، علاف بازار و ... مهمترین بازارها و سراهای قزوین عبارتند از : بازار قیصریه،بازار وزیر، سرای شاه (رضویه) ، سرای حاج رضا ، بازار و سرای سعدالسلطنه (سرای سعادت و یا سعدیه) ، سرای گلشن ، سرای حاجی سید کاظم، سرای ضرابخانه و ...
شایان ذکر است که بازار قزوین همیشه در رونق اقتصادی شمال و غرب کشور تأثیر بسزایی داشته است. [13]
آب انبارها و قنوات
با آنکه رودخانه های “دیزج” و “ارنزک” در دو طرف شرق و غرب قزوین جاری هستند ولی به علت آنکه در تابستان دچار کم آبی شده، تکافوی آب مورد نیاز شهر را نمیکرده، بنابراین از قرن پنجم هجری حکام و افراد خیر برای رفع کم آبی به حفر قنوات اقدام کرده اند که از جمله مهتمترین این قنوات عبارتند از : “حمزه بن الیسع” ، “طیفوریه” ، “طرخانیه”، “مطابادیه” ، “خمارتاشیه” ، “زراریه” ، “سیدیه” ، “خاتونیه” و قنات “صاحب حسن” [13] اما چون آب این قنوات در تابستان کاهش می یافت و آب آن برای مصرف مردم کافی نبود، افراد خیر برای تأمین آب آشامیدنی مردم در گذشته، آب انبارهایی با رعایت اصول بهداشتی و اسلوب معماری و حسن سلیقه احداث می کردند که اکنون این بناها جزء آثارهنری و تاریخی به یادگار مانده است.[39]
بطور کلی طبق داده های سازمان میراث فرهنگی در استان قزوین 21 آب انبار قدیمی در زمرة آثار دارای ارزش است که تا سال 1378 ، شش باب از آنها تحت نام “سردارین” ، “حکیم” ، “حاج کاظم” ، “ملاوردی خان” ،آب انبار “مسجد جامع” و “زنانه بازار” در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قابل توجه اینکه قدمت تمامی 21 آب انبار به دوره قاجاریه می رسد[28]
البته باید توجه داشت که در قزوین بجز این 21 آب انبار مهم ، بیش از 100 آب انبار وجود دارد (که اهمیت کمتری نسبت به 21 آب انبار ذکر شده دارند) و اگر “یزد” را شهر بادگیرها نامیده اند، “قزوین” را نیز شهر “آب انبارها” نامیده اند.[13]
حمام ها و گرمابه های قدیمی
بر پایه داده های حاصله از میراث فرهنگی استان قزوین، جمعاً 15 گرمابه و حمام در زمرة آثار فرهنگی دارای ارزش حفظ و نگهداری، مشخص شده است. تمام این آثار در شهر قزوین واقع شده اند و دو باب از این آثار مشتمل بر حمام حاج محمدرحیم (صفا) و گرمابة میرزا کریم در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. [28]
حمام حاج محمدرحیم (حمام صفا)
این گرمابه از مهمترین و منحصربه فردترین گرمابه های عصر قاجار در کشور است که در مواردی با مجموعة حمام گنجعلی خان و گرمابة وکیل شیراز قابل مقایسه و برابری می باشد. این گرمابه در خیابان مولوی کنونی واقع شده و با اندک تغییری همانند گذشته مورد استفادة عموم میباشد. [38]
کلیساها
گروههای مختلفی از مسیحیان طی 400 سال گذشته در قزوین و در کنار مسلمانان سکنی گزیده،برادرانه زندگی کرده و با آزادی به وظایف دینی خود عمل نموده اند. کلیسای آشوریان،کلیسای کانتور و کلیسای وارکانیان مقدس (مدرسة رفیع) از جمله عبادتگاههای آنان به شمار می رود که تا کنون باقی است . [15]
محوطه ها و گذرگاههای باستانی [28]
تپه زاغه
این تپه در 5/1 کیلومتری سگزآباد در دشت قزوین واقع شده است. بر پایه حفاریهای صورت گرفته، یک روستای 7 هزار ساله با وسعتی حدود 1450 مترمربع شناسایی شده است. متأسفانه به دلیل بی توجهی ها امروزه اثری از این تپه دیده نمی شود.
تپه و قبرستان سگزآباد
تپه و قبرستان مزبور از جمله محوطه های باستانی استان قزوین هستند. این محوطه ها با فاصله ای حدود 300 متر از یکدیگر در دشت قزوین واقع شده اند. قسمت مهمی از این تپه قبل از آنکه توسط باستان شناسان مورد کاوش قرار گیرد توسط قاچاقچیان عتیقه تخریب شده است. آثار به دست آمده از حفاریهای انجام شده نشانگر آن است که این تپه از هزارة پنجم قبل از میلاد تا هزارة اول پس از میلاد مسکون بوده است.
کاروانسرای محمد آباد
این کاروانسرا در 27 کیلومتری جادة قزوین نرسیده به بوئین زهرا در روستای محمدآباد قرار گرفته است و از بناهای دورة صفویه است.
برجهای دوگانة خرقان
این بنا که در زمرة ثروتهای فرهنگی کشور به ثبت رسیده است دو بنا، برج ، آرامگاه می باشد که در نزدیکی روستای حصار قوشه (در جادة قزوین – همدان ) واقع شده است. این دو بنا در زمینی هموار به فاصلة حدود 3 متر از یکدیگر قرار گرفته اند و برج شرقی 26 سال قدیمی تر از برج غربی است.
قلعة الموت
این قلعه در زمان خلافت متوکل و به دست “حسن بن زیدالباقری” از علویان مازندران در سال 246 هـ ق در یک کیلومتری شمال روستای گازرخان قرار گرفته است. این قلعه هنگامی که آباد بوده، رونق خاصی داشته است و دارای اتاقهای متعدد، حوضهایی عمیق جهت نگهداری عسل، مایعات و جامدات و نیز انبارها و تونلهایی در آن تعبیه شده بوده است. آب را نیز از راههای دور با حفر جویها به درون قلعه هدایت کرده و باغات و عمارات بسیاری بنا نهاده اند. همچنین کتابخانة معظم آن شهرة آن روزگار بوده است. [13] این قلعه یکی از پناهگاههای مهم اسماعیلییان و مرکز حسن صباح (پیرو و مبلغ فرقة اسماعیلیه) و از این رو قلعه حسن نیز نامیده می شود. مدت حکومت حسن صباح در این قلعه حدود 35 سال بوده است و سرانجام حکومت اسماعیلیان به دست هلاکوخان مغول منقرض شد. قلعة الموت در زمان صفویه به زندان سیاسی تبدیل شد.
قزقلعه
این بنای عظیم و با شکوه در میانه راه قزوین به زنجان در 15 کیلومتری شهرستان تاکستان قرار گرفته است که در گذشته بعنوان برج دیده بانی بر فراز ارتفاعات مشرف بر نواحی اطراف عمل می کرده است. تاریخ بنای قزقلعه به اواخر عصر ساسانی بر می گردد [38].
قلعه لمبسر
بنای اولیه این قلعه را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند و مسیر آن از قزوین به رودبار شهرستان است دژ لمبسر عظیمترین و وسیعترین قلاع است و یک دژ نظامی تمام عیار و خارق العاده بوده است که توسط هلاکوخان مغول ویران شده است. از دیگر آثار الموت در این منطقه علاوه بر قلاع – غارهای شمس کلایه را می توان نام برد که بسیار تو در تو و دارای آثار ساختمانی می باشد. [13]
قلعه شمیران
یکی دیگر از قلاع اسماعیلیه قلعة “شمیران” یا “سمیران” است و تا اواخر قرن نهم هجری آباد بوده و به نام “شمع ایران” خوانده می شده است. این قلعه در بخش طارم سفلی از توابع قزوین در 23کیلومتری سمت چپ سفیدرود واقع شده است[13]
دروازه ها
ساختار شهر، قزوین را از دیرباز دارای دروازه های داخلی و بیرونی کرده و از این جهت در ایران کم نظیربوده است در دوره قاجار 9 دروازه گرداگرد قزوین وجود داشتند که با حصار پیرامون شهر به یکدیگر میپیوستند و عبارت بودند از 1- پنبه ریسه 2- راه کوشک 3- شیخ آباد 4- رشت 5- مغلاوک 6- خند غبار 7- شهزاده حسین 8- مصلی 9- تهران
اکنون از میان آن بناهای باشکوه تناه دو دروازة تهران و راه کوشک باقی مانده اند[15]
ج – جاذبه های زیارتی
در ایران زیارتگاهها و اماکن مذهبی از مهمترین مقاصد هزاران نفر زائر از اقص نقاط کشور و جهان به ویژه مردم مسلمان از کشورهای مسلمان می باشد. استان قزوین به لحاظ دارا بودن جاذبه ها و اماکن مذهبی هر چند فاقد جاذبه های نیرومندی در مقایسه با شهرها و قطبهای مذهبی، مشهد، قم، ری و ... می باشد، اما در ابعاد محلی و منطقه ای دارای زیارتگاهها و اماکن مقدسی است.
بر پایه داده های حاصله در استان قزوین 40 زیارتگاه و بقعة متبرکه وجود دارد که شماری از آنها به لحاظ ارزشهای معماری،هنری و ... در زمرة میراث ارزشمند تاریخی به ثبت رسیده است [28]
امامزاده علی اصغر
یکی از مهمترین زیارتگاههای استان قزوین آرامگاه امامزاده علی اصغر است. نسب این امامزاده به امام موسی کاظم می رسد. محل بقعة این امامزاده در روستای زرآباد رودبارالموت در شمال شرقی شهرستان قزوین است. اهالی محل و کسانیکه از نقاط دور و نزدیک به این دیار می آیند معتقدند که امامزاده علی اصغر در شب عاشورا بیماران را شفا می دهد. در ضلع شرقی و شمالی امامزاده، دو درخت چنار کهنسال وجود دارد که به چنار خون بار معروف می باشند و اعتقاد بر این است که هر ساله در روز عاشورا یکی از شاخه های درخت چنار شکافته شده و از آن خون جاری می شود بعد از جاری شدن خون شاخه مزبور خشک می شود درباره این درخت و خون چکیدن از آن به صورت اشک روان در کتابهای مرجع نظیر منتخب التواریخ، داستانهای شگفت انگیز شهید دستغیب، اجساد جاویدان، مینو در قزوین، اشک روان بر کاروان کربلا و حاشیه ای بر کتاب عروه الوثقی آیت ا... مرعشی نجفی به تفصیل مطالبی مبنی بر صحت آن نگاشه شده است[38]
امامزاده اسماعیل (باراجین):
بقعه امامزاده اسماعیل (ع) در 12 کیلومتری شمال شهر قزوین در روستای باراجین واقع شده است این امامزاده فرزند امام جعفر صادق (ع) است. [28]
با توجه به موقعیت مناسب جغرافیایی محل آرامگاه و دسترسی آسان به منطقه کوهستانی باراجین در صورت توجه به ایجاد فضای سبز و مجتمع های تفریحی – رفاهی، آرامگاه امامزاده اسماعیل قزوین می تواند به عنوان یک مکان زیارتی – سیاحتی مورد استفاده مردم قرار گیرد.
امامزاده حسین (ع) :
یکی از کهن ترین مزارات موجود در ایران،آستان مبارک حضرت امامزاده حسین است وی فرزند بلافصل امام رضا (ع) است که در سن دو سالگی در قزوین در گذشته است.
امامزاده علی النقی (ع) :
این امامزاده در روستای یگنه امام در آبیک قرار دارد. بنای اصلی این زیارتگاه دارای حیاطی وسیع است که درختان کهنسالی بر آن سایه افکنده اند [28]
امامزاده اباذر (ع) :
این امامزاده در شمال شرقی شهرستان قزوین در ناحیه ای کوهستانی واقع شده است عموماً مردم این امامزاده را فرزند امام جعفر صادق (ع) می دانند اما برخی مقبرة مزبور را آرامگاه شیخ نورالدین گیل از احفاء خالدبن ولید فخروی به حساب می آورند [28]
از دیگر امامزاده های استان قزوین می توان به پیغمبریه یا چهار انبیا (آرامگاه چهار تن از پیامبران بنی اسرائیل ) ، امامزاده سلطان سید محمد (فرزند امام صادق (ع)) ، امامزاده علی و امامزاده آمنه خاتون (از فرزندان امام صادق (ع)) ،امامزاده حلیمه خاتون و امامزاده بی بی شهربانو (از فرزندان امام موسی کاظم ) و امامزاده زبیده اشاره نمود.
بخشی از فهرست مطالب مقاله شهرشناسی استان قزوین
جایگاه صنعت گردشگری در استان قزوین
جاذبه های گردشگری استان
- آب و هوا و مزیتهای اقلیمی
2- رودخانه ها و تالابها
3- چشمه ها (آب گرم و آب معدنی)
چشمة آب گرم همدان
چشمه آب گرم یله گنبد
چشمة آبگرم خرقان
چشمة آب معدنی ترش و لرزان
چشمه آبگرم جادة تاکستان – آوج
چشمة علی یا علی بلاغی
چشمة آب معدنی دینه رود
چشمة گرمارود و آتانرود
چشمه دره برگلو
چشمة یخچال یا معدن یخ
خاتون چشمه
چشمة زیتک
چشمة آب ساران
چشمة ماران
چشمة دریابیک (دریاچة دریابیک)
چشمة آبگرم قطور رسویی
4- پوشش گیاهی
5- مناطق حفاظت شده
6- باغها و پریسها
کوهها و چشم اندازهای کوهپایه ای
کاخهای صفویه
آب انبارها و قنوات
کلیساها
امامزاده علی اصغر
دانلود مقاله شهرشناسی استان قزوین