دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر
مقاله ای مفید و کامل
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word(قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه:38
چکیده :
معارف پروری و روشنفکری، همراه با فراورده ها و محصولات فرهنگی در بوشهر و در دوران گذشته و کنونی، پیشینه ای بس طولانی دارد. به قدمت تمدّن و تاریخ روزگارانش، از عصر عیلامیان تا قرون جدید و از دوران معاصر تاکنون.
در دوران معاصر، مدرسة سعادت بوشهر به طرز جدید در سال 1317 هـ . ق. (مطابق با 1278 هـ . ش.
و 1896 میلادی) در محلّ کنونی آن که هنوز به همان نام پابرجاست، در 108 سال پیش پایه گذاری شد.
مدرسة سعادت که شکل تحوّل یافتة مدرسة احمدیه در بوشهر می باشد توسّط احمدخان دریابیگی، حاکم بلندآوازة بوشهر و بنادر خلیج فارس - که خود دانش آموختة رشتة فنون مهندسی از دارالفنون - تهران بود،
بنیان گذاری شد.
نام مدرسه از نام خانوادگی نخستین معلّم و مدیر این مدرسه که سعادت بود اخذ و بر آن مدرسه اطلاق گردید.
مدرسة سعادت بوشهر که در زمان سلطنت مظفّرالدّین شاه قاجار افتتاح گردیده، نخستین مدرسة غیرانتفاعی کشور بوده که با خودیاری مردم، زیر نظر انجمن معارف و وکلای منتخب مدرسه اداره می شده و دولت وقت،
هیچ گونه هزینه ای از بابت ادارة آن نداشته است.
این مدرسه از پاره ای جهات از نظر ساختمانی، آموزشی، اداری و مالی، روش تعلیم و تربیت، وسایل و ابزار و عناصر دیگر در آن زمان، منحصر به فرد و دارای ویژگی های خاصّ خود بوده است. تحصیل کردگان این مدرسه، بعدها از جملة روشنفکران و بزرگان علم و ادب، بازرگانی و تجارت، حرفت و صنعت، لیاقت و هنر، عمران و آبادی و مدیریت های گوناگون اداری و علمی و آموزشی در منطقه بوده اند و در سطح کشور و خارج از آن صاحب مقامات عدیده ای گردیده اند.
غالب دانش آموختگانش در یک صد سال پیش، برای تکمیل تحصیلاتشان راهی ممالک مترقّی غرب شدند و پس از فراغت از تحصیل و برگشت به وطن، در رده های بالای مشاغل مملکتی به ارائة خدمات پرداختند.
ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر
(ازجملة نخستین مدارس کشور)
دکتر سیّد احمد حسینی کازرونی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی - بوشهر
1- پیشینة مکتب داری و بنیان نخستین مدرسه در بندر بوشهر
آنچه که از سوابق معارف پروری در بوشهر دوران قاجار برمی آید، مکتب خانة احمدیه، نخستین شکل
تحوّل یافتة مدرسه ای است که ضمن نگهداری از بچّه های بی بضاعت و پرورش آنها، قرآن کریم و سایر دروس مخصوص مکتب خانه را به آنان آموزش می دادند. شیخ احمد نامی، بانی این مکتب بوده و شیخ مرتضی، معلّمی این مکتب شبانه روزی را بر عهده داشته و این وضع تا سال 1317 هـ . ق (108 سال پیش) بدین گونه ادامه یافته است. در سال 1317 هـ .ق. احمدخان دریابیگی، حکمران بندر بوشهر و بنادر خلیج فارس که خود از تحصیل کردگان دارالفنون تهران بود با عنایت به نشر علوم، درصدد تاسیس مدرسه ای به شیوه ای جدید در بندر بوشهر برآمده و جهت تحقّق این امر از انجمن معارف تهران درخو است اعزام یک نفر مدیر دانشمند و آشنا به فنون آموزش و پرورش جدید را می نماید.
انجمن معارف به دستور وزیر علوم وقت، شادروان محمّدحسین سعادت که گویا نیاکانش از حومة بوشهر یا به عقیدة دیگر از اهالی کازرون بوده و در آن هنگام، معلّمی ادبیّات مدرسة افتتاحیة تهران را برعهده داشته است با اصرار و ابرام طیّ حکمی به مدیری و معلّمی در بوشهر منصوب می نماید. وی پس از عزیمت از تهران به شیراز می رود و برادر خود، آقا شیخ عبدالکریم سعادت که در آستانة مبارکة سیّد علاءالدّین حسین (یکی از زیارتگاه های معتبر شیراز) به تحصیل علوم و ادبیّات اشتغال داشته، همراه خود به بوشهر می آورد (ذی حجّه سال 1317 هـ ق.)
دریابیگی بنیان مدرسة موردنظر را از تغییراتی در همین مکتب خانه آغاز می کند و از هرگونه حمایت مادّی و معنوی نسبت بدان دریغ نمی ورزد.
خانة حاج محمّد حسین آل صفر در محلّة شنبدی (نزدیک حسینیة کازرونی) که تحت اجارة این مرکز فرهنگی قرار داشت، نسبتاً بزرگ و دارای ده اتاق بوده و تعداد بیست کودک بی سرپرست و تنگ دست از اهالی دشتی و تنگستان در دو اتاق مفروش به زیلو و گلیم تحت سرپرستی میرزاحسین فاضل اهرمی (متخلّص به معتقد) و معلّمی میرزا آقا دلّال شیرازی قرار گرفته بودند. شادروان باقر بهبهانی (منشی تجارتخانه ملک التّجار بوشهری) هم در ادارة مکتب خانه با آنان همکاری نزدیک داشته است.
هزینه های مکتب خانه از مال الاجاره و هزینه نگهداری دانش آموزان گرفته تا حقوق معلّمان و مخارج متفرّقة دیگر به تمامی از کیسة پرفتوت دریابیگی پرداخت می گردید. تا آن زمان با وجودی که دو ماه از آغاز مدیریت جدید مدرسه گذشته بود ولی یک نفر از مردم بوشهر برای فرستادن فرزندانشان به مدرسه رغبتی نشان نداده بودند.
با ورود برادران سعادت، تغییراتی در برنامه های جاری مدرسه حاصل گردید. در آغاز، آنها همان بیست نفر
دانش آموز را از جهت سن و سال و معلومات جزئی به طریق امروز به چند درجه تقسیم کردند و سه کلاس ابتدایی (مقدماتی) و اول و دوم را برای آنان ترتیب دادند. کلاس ها را به میز و نیمکت و صندلی و تخته سیاه تجهیز کرده و بنیاد کار خود را با کتاب های جدید و درس های تازه شروع کردند. کتاب های جدید ابتدایی در بردارندة الفبا و کلمات آسان و جمله های روان، مقداری حساب، اندرزها و حکایت های شیرین ویژة کودکان بود. همچنین از کتاب مختصر انوار سهیلی و کتاب « مختصر جغرافیا » جهت آموزش کودکان استفاده می کردند. نخستین نمونة تقسیم بندی کلاس ها و معلّمین آنها در اواخر سال 1317 هـ ق. با توجه به مواد درسی به شرح زیر بوده است:
شیخ محمّد حسین سعات، معلّم کلاس اول و مدیر مدرسه.
شیخ عبدالکریم سعادت، معلّم ریاضی و ناظم مدرسه.
میرزا حسین اهرمی معلّم فارسی کلاس ها.
میرزا علی دشتی معلّم ابتدایی (مقدّماتی)
محمّد باقر بهبهانی دفتردار مدرسه.
تأسیس مدرسه به سبک جدید در بندر بوشهر به عوامل متعدّدی بستگی داشت. از جمله اسباب تاسیس، نیاز مبرم جامعة این بندر مهمّ ایران به طبقة تحصیل کرده و با سواد برای رفع نیازمندی های تجاری و اداری بوده است. بازرگانان به دلیل تجارت با بنادر آسیایی، اروپایی، آفریقایی و عربی، نیاز شدید به کارمندان، منشیان زبان دان و حسابداران تحصیل کرده داشتند و بسیاری از بازرگانان برای رونق کارشان، برخی از بستگان و کارمندان خود را برای یاد گرفتن زبان های خارجی از جمله انگلیسی به هند و انگلیس می فرستادند.
مردم بوشهر پس از خبردار شدن از ورود برادران سعادت و با سابقة آشنایی نسبت به تقوا و دیانت خانوادگی آنها در مورد فرستادن کودکان خود بدین مدرسه بر یکدیگر سبقت گرفتند.
شش ماه پس از شروع کار مدرسه، مسؤولان مدرسه، علما و اعیان و بازرگانان و مأموران کشوری و لشکری شهر را جهت نظارت بر امتحانات به مدرسه دعوت نمودند، آنان با مشاهدة حسن جریانات و میزان معلومات دانش آموزان در دروس فارسی، عربی، دینی، حساب، جغرافیا و سایر علوم دیگر در شگفت آمده و با اعطای کمک های مالی، وسایل تشویق اولیای مدرسه را فراهم ساخته و مراتب تحسین خود را در مجلس علم و معرفت ابراز نمودند.
پس از پایان مراسم امتحان و مجلس جشن، واثق الملک، کارپرداز بنادر و جزایر خلیج فارس و بحر عمان، پس از ایراد نطقی غرّا به نیابت مردم شهر، بر دست شیخ محمّد حسین سعادت بوسه می زند و بدین گونه از مقام والای معلّمان مدرسه قدرشناسی می نماید. سرانجام مردم فرهنگ دوست بوشهر را برای فرستادن همة فرزندان شهر به مدرسه بیش از پیش تشویق می نماید. شور و شوق ها به نتیجه می رسد و تعداد شاگردان مدرسه در طول کم تر از یکسال از بیست نفر به 350 دانش آموز بالغ می گردد.
دیگر، منزل حاج محمّد حسین صفر گنجایش خیل دانش آموزان تشنة علم و معرفت بوشهری را دارا نبود. اولیای مدرسه به حاکم فرهنگ پرور وقت یعنی شادروان دریابیگی متوسّل شدند تا در صدد ساختمان مدرسه ای بزرگ که با شرافت معرفت شهر دانش پرور بوشهر دمساز باشد برآیدو دل های تشنة علم و دانش را سیراب نماید.
در یک قرن پیش که بوشهر مروارید صدف خلیج فارس محسوب می شد، محدودة داخلی شهر از دروازة فعلی تا ساحل شمالی دریا بیشتر نبود. محلّات معروف درونی شهر، شامل محلّه های کوتی، شنبدی، دهدشتی و بهبهانی بود. معابر و کوچه ها و ساختمان های سنّتی شهر، جلوه ای دیگر داشت با بافت خاصّ تجاری و بازرگانی. دکاکین و بازارهای مسقّف و مرتّب، قسمت داخلی شهر را در برمی گرفت. همچون شهرهای قدیم ایران، شب هنگام دروازه های شهر بسته می شد و کاروانیان در پشت دروازه های شهر در انتظار تخلیه بارها یا بارگیری کالا، شب را به صبح می رسانیدند. انبار بازرگانان مملو از کالا های تجاری بود. تنها بندر مهمّ و پل ارتباط دریایی ایران با بنادر مهمّ اروپا و آسیا و آفریقا به حساب می آمد. چشم و چراغ میهن اسلامی ایران بود. با سپیدة سحری، همهمه و غوغای کارگران و جاشوان دریا و غرّش هواپیماها و سوت کشتی ها مردم را از خواب شبانگاهی بیدار می کرد. دوران بیداری بندر بود و خوشبختی مردم شهر. عمران و آبادی در هر گوشة شهر نمایان بود.
در سال 1318 هـ . ق. به توصیة احمدخان دریابیگی، قطعه زمینی به مساحت دو هکتار از زمین های
ملک التّجار که در اختیار حاج معین التّجار بوشهری قرار گرفته بود و در آن زمان، خارج از دروازة شهر قرار داشت برای بنای ساختمان مدرسه اختصاص یافت.
اساس مدرسة سعادت مظفّری بوشهر در همان سال در جنوب شهر و در محلّ فعلی مشتمل بر شش کلاس بزرگ و چند اتاق مورد لزوم و یک سالن و چهار ایوان سراسری با دریافت حوالة تلگرافی مظفّرالدّین شاه به مبلغ یک هزار تومان و اعانة دویست تومانی امیر تومان دریابیگی و حدود سیصد تومان کمک بازرگانان و سایر فرهنگ دوستان داخلی و خارجی به طور باشکوه و با نواختن موزیک در میان شور و نشاط مردم شهر
بنیان گذاری شد.
از اواخر سال 1319 قمری (بیش از یکصد سال پیش) خانة شهری محلّ مدرسه تخلیه و به صاحب آن تحویل داده شد و معلّمان و دانش آموزان به ساختمان نیمه تمام خارج از حصار شهر منتقل گردیدند. دو ساعت مانده به غروب روز 29 ماه ذی حجّه همان سال با نواختن سرود ملّی توسّط دسته های موزیک دریایی و زمینی، مدرسه پربرکت سعادت درمیان جماعت بزرگ مدعوّین، وسیلة حاکم شهر یعنی احمدخان دریابیگی گشایش یافت.
فرصت الدّوله شیرازی، مادّة تاریخ تاسیس این مدرسه را طیّ سه بیت به نیکویی سروده است.
روز ورود به محلّ جدید را روز تاسیس مدرسة سعادت در بوشهر قرار دادند (29 ذی حجّة 1219 هـ . ق.) و روزنامة مظفّری بوشهر در شمارة دوم خود، شرح این مجلس ضیافت را به تفصیل آورده است.
ساختمان مدرسة سعادت به دلیل عدم تمکّن مالی، بیش از پنج سال به طول انجامید و در سال 1325 هـ . ق. که احمدخان دریابیگی برای بار دوم به فرمان محمّدعلی شاه، حکمران بنادر شد و به بوشهر آمد برای اتمام ساختمان از طرف خود و همراهی دیگران، کمک های شایانی نمود.
مدرسة سعادت، یک بار به طور جدّی در زمان نظام السّلطنه، سالار رضا قلی خان مافی (جانشین احمدخان دریابیگی) تهدید به تعطیل شدن گردید.
نظام السّلطنه به دلیل عدم بضاعت مالی مدرسه و مطالبات معوّقة معلّمان و پاره ای بدهکاری های دیگر، دستور انحلال و فروش مدرسه را می دهد، امّا مساعی و فداکاری های مترجم مدیر گمرکات بنادر خلیج فارس و معاون او که از عدم توجّه حکمران به دلیل نقص بودجه مستحضر گردیدند، از این امر ممانعت و به یاری برخاستند و مدرسه را از تعطیلی محتوم نجات بخشیدند.
2- پایه گذاران دیرین و نگهداران راستین مدرسه سعادت
بنیان گذار مکتبی که سرانجام در یکصد و چند سال پیش منجر به تأسیس مدرسة سعادت بوشهر گردید، طبق قراین موجود، احمدخان دریابیگی بود. گویا نام آن مکتب بنا به نام دریابیگی که احمد بود، احمدیه نامیده می شد (هرچند که برخی معتقدند مؤسّس این مکتب خانه، شخصی به نام شیخ احمد بوده است.) آن مکتب به صورت شبانه روزی اداره و کلیة مخارج آن توسّط احمدخان دریابیگی، حاکم بنادر و جزایر خلیج فارس تأمین و پرداخت می گردید.
افرادی که در سالیان دیرین در تأسیس و جاودانگی این مکتب و مدرسه، غیرت و حمیّت به خرج داده و از خاموشی چراغ دانش در این شهر عالم پرور، با کیاست و هوشیاری جلوگیری نموده می توان به شرح زیر از آنان ذکر خیر نمود:
در بُعد پایه گذاری و تحوّل و تأمین هزینه های تربیتی و آموزشی و نظم و نسق اصول کار غیر از دریابیگی که در حقیقت بزرگ ترین مسبّب خیر در امر تأسیس مدرسه بوده اند، می توان از واثق الملک، کارپرداز بنادر و جزایر خلیج فارس به جهت فراهم نمودن وسایل تشویق اولیای مدرسه و سخنرانی های پرشور برای ترغیب مردم به امر تعلیم و تربیت به شیوة نوین و تقدیر مداوم از اولیای مدرسه. دیگر، عبدالحمید خان متن السّلطنه، وطن دوست معارف خواه، مترجم مسیو سمیم بلژیکی (مدیر گمرکات بنادر خلیج فارس) و میرزا یانس (معارف خواه ارمنی)، معاون رئیس گمرک به خاطر انتظام بودجه برای بقای مدرسه و پیشنهاد و تصویب خیریة مدرسه (از محلّ واردات اجناس به گمرک به قرار عدلی یک شاهی و صادرات اجناس، عدلی نیم شاهی).
و...
NikoFile
