بهترین سایت خرید فایل آماده
نقوش جانوری
در بین نقوشی که با منبع الهام از طبیعت در فرش طراحی شده اند معنای اسطوره ای کاربرد وسیعی می یابد. در این نقوش اعم از نقوش اصلی متن و یا ریز نقش های به کار رفته در ان معنایی رمز گونه استفاده شده است. درست است که اسطوره ها در هر فرهنگی جهان را قابل فهم نموده و معقولات و مناسبات انسان باهمنوعان و نظام کاینات هستی را معنی می بخشیده است، و این طرز نگرش مبتنی بر برداشت های ذهنی دوران کهن فرهنگی ادوار جامعه است اما این معنای ساده باورانه به دیدگاه های جامعه عشایری و روستایی دست اندرکار فرش ایرانی نزدیک است. چه ازآن جاست که عوامل رمز گونه درنقش های متفاوت جدی می نماید .” چرا که رمز مارابه فهم معنایی غیراز معنای اول وبی واسطه که خود بر آن دلالت دارد فرامی خواند .رمز کثیرالمعنی وچند پهلواست.همچنانکه درخت وماه وغروب آفتاب ودریا همواره برمعنایی بیش از معنای اولیه شان دلالت می کنند.
همین قدرت سازمان بخش وساختار ساز اسطوره است که باعث می شود اسطوره خارج ازتاریخ وزمان پیدایی اش عمل کند وبا همین تحلیل است که فروید در بیان ناخود آگاهی به اساطیری توسل می جوید که قرن پیش از او در متن وسیاق اجتماعی،فرهنگی کاملاً متفاوتی پدیدآمده اند.”دین وجادو تنها ارتباطات بشربا دنیای خلق اسطوره نیستند.”تایلور در تحلیل اسطوره از همزادگرایی یا جان گرایی یاد می کند.اومعتقداست که هرچیزدارای همزادی (anima) مستقل است و جنبش و آرامش آن را از حرکت و سکون یا حضور و غیاب جان (mana) و یا همزاد جان سرچشمه می گیرند . پس برای غلبه بر طبیعت باید همزاد اشیا بر خود آنها منطبق شود
نذر و نیاز و قربانی کردن همه آثاری از همزادگرایی جان است. جادو و توتم را اسطوره شناسانی همچون فریزر (Frazer) بر همزاد گرایی افزوده اند . فریزر عقیده دارد که فرهنگ از مرحله جادو به دین و بعد از آن به مرحله دانش پا نهاده است.” شایدیکی از نزدیک ترین مفاهیم مرتبط با آغاز مبحث اسطوره های جانوری در فرش ایرانی مبحث کاسیرر باشد که ریشه اسطوره را بر محور زبان در پیوند با مفهوم، وجود و تکامل ذهن است و اسطوره نیز زبانی از همین پویایی ذهنیت آدمی است. شیر یکی از همان اسطوره های جانوری در نقش فرش ایرانی است که به زبان اسطوره پرده از معمای تصویر شدن خویش بر می دارد کاربرد نقش شیر در اشکال مختلف از زمان های بسیار قدیم در ایران و به خصوص فارس رایج بوده است. این شکل در نقش برجسته های تخت جمشید حک شده و بر پلکان کاخ آپادانا نبرد شیر را با گاو می توان دید. همچنین می توان آن را بر بسیاری از ظروف و منسوجات ساسانی مشاهده کرد.
حتی در برخی از مهرهای اشکانیان و ساسانیان تصویر شیر نقش شده است. در اغلب این موارد شیر نماد شوکت و جلال سلطنت و قدرت و عظمت پادشاهان بوده است. نبرد شیر با گاو شاید معرف اسطوره کهن نبرد مهر با گاو و دریدن آن و آوردن برکت باشد که در اساطیر مهری وجود دارد و در نقوش بازمانده از آیین میترا بارها به ارتباط نزدیک شیر با ایزد مهر و ارتباط شیر با سر بریده گاو بر می خوریم. محتمل است که شیر در آیین میترا مظهر زمینی مهر و خورشید در میان درندگان باشد که در دین زرتشتی در دوران های بعد، این نبرد به اهریمن نسبت داده شد. در دین مانوی شیر و دیگر درندگان مظهر نیروی شر شدند. بنابراین دریده شدن گاو، که خود مظهر ماه برکت بخش است به دست شیر، نمادی از برکت بخشی است.
داستان کلیله ودمنه نیز داستان کشته شدن گاوی توسط شیر است. در غرب آسیا نیز الهه ایشتر اغلب سوار بر شیر بود که نشانه مظهر زمینی ایشتر است. در بسیاری از دستبافت های لرستان امروز حتی، نقوش حیواناتی را می بینیم که شباهت زیادی به آثار برتری اجداد۳۰۰۰ سال قبل خود دارد. در بین این شباهت ها نقش شیر استفاده بیشتری دارد.از طرفی دیگر شیر و خورشید رسما در زمان محمد شاه قاجار از سال۱۳۵۲ ه.ق نشان پرچم ایران شد. که خورشید همان مهر یا میترا و شیر نگهبان میترا است. با هوشمندی ایرانیان شیر بعد از اسلام نیز در آثار ایرانیان کارکردی تازه یافته و از عوامل سنتی مذهب جدید به شمار می رود.
شاید نقشمایه شیر و جدل دو حیوان از بیشترین موارد استفاده نقوش حیوانی فرش ایرانی باشد. ولی کماکان در متن و حاشیه بعضی فرش ها نقوشی کوچک تر برای جلوت و زیباتر نمودن فضا مورد استفاده قرار می گیرد که با عنوان ریز نقش ها یا نگاره ها می توان به آنها اشاره کرد.نگاره های مرغی، طاووس، قوچ و بز کوهی، اسب، از جمله این نگاره هاست که به صورت مشخص دکتر پرهام در بررسی نقوش قالی های فارس بدانها پرداخته اند.
نگاره کله مرغی و مرغی
این نگاره ها نماد ابر و باران است و پیوستگی بین باران و پرنده در دوران پیش از تاریخ به صورت مرغان شاخه ای نمودار می شد و در زمان ساسانی نمود بیشتری یافت. از طرفی این پرندگان حافظ و پاستار درخت مقدس شدند که نماد باروری خاک بود و می توانست بصورت نقشمایه مرغ و درخت تصویر شوند. در فرش های فارس، نگاره های مرغی بیش از هشتاد شکل دارند. گاهی نیز زنجیره پشت سر هم کله مرغان (که به اشتباه بدان قلاب گفته اند) در فرش ظاهر می شود و به خصوص اگر در اطراف ترنج ها یا حوض های قالی تصویر شوند مفهوم طلب باران را تداعی می کنند. این نگاره ها که در قالی های افغانستان و قفقاز نیز دیده شدند متعلق به۶۰۰۰ سال پیش در سفالینه های مرودشت هستند. مرغ، پرنده و اشکالی از اینگونه که به مرور ساده شده اند و در طی زمان به دیگر نقاط جهان سفر کرده اند از نماد های ایرانی می باشند
مقدمه
هخامنشیان
اشکانیان
ساسانیان
سلجوقی
مغول
تیموری
صفوی
افشار
زندیه
قاجاریه
نتیجه گیری
پیوست
منابع
بررسی پیشینة بافت فرش در دوره های مختلف تاریخی ایران از هخامنشیان تا قاجار - 104 صفحه فایل ورد و قابل ویرایش
