حکم فقهی ارتداد درقرآن بنا به استنباط مشهور فقها
در فقه اسلامی برای مرتد مجازاتهایی از قبیل اعدام ، زندان ابد ، محرومیت از ارث ، تقسیم اموال ، عدم پذیرش توبه ، از بین رفتن پیوند زناشویی و ممنوعیت ازدواج و غیره بیان شده است ولی از میان مجازات های یاد شده در کتاب های آیات الاحکام و تفاسیر به مجازات از بین رفتن پیوند زناشویی و ممنوعیت ازدواج و عدم پذیرش توبه مرتد در صورت ازدیاد و تکرار ارتداد اشاره شده است . در این خصوص سایر مجازات ها به برخی آیات استناد شده است . ولی به مجازاتهای اعدام ، زندان ، محرومیت از ارث و تقسیم اموال اشاره نشده است . استناد فقیهان به این دسته مجازات ها، سنت یعنی روایات وارده است .
در مورد مجازات از بین رفتن پیوند زناشویی و ممنوعیت ازدواج ، به دو آیه زیر استناد شده :
- « لا تمسکوا بعصم الکوافر و سئلوا ما انفقتم و لیسالوا ما انفقوا ذلکم حکم الله یحکم بینکم»[1] یعنی هرگز به پناه و ناموس کافران متوسل نشوید و شما ( اگر زنانتان از اسلام به کفر بازگشتند ) از کفار مهر و نفقه مطالبه کنید، آنها هم مهر و نفقه طلب می‌کنند. این حکم خداوند میان شما بندگان است .
به موجب این آیه هر گاه یکی از زن یا شوهر که مسلمان هستند کافر شوند، رابطه نکاح بین آنها قطع می شود. ارتداد نیز همین حکم را دارد. چون ارتداد عبارت است از بازگشت از اسلام به کفر و فرقی میان مرد و زن نیست .
در فقه گفته شده چنانچه ارتداد زن یا مرد قبل از دخول با شد ازدواج فورا به هم می‌خورد. در صورتی که ارتداد پس از دخول صورت گیرد ، فسخ و انحلال ازدواج متوقف بر انقضای عده خواهد بود . چنانچه عده سپری شود و مرتد توبه نکند پس از انقضای عده بدون خواندن صیغه طلاق جدایی صورت می گیرد .
عصم جمع عصمت در اصل به معنی منع است و در اینجا به معنی نکاح و زوجیت است البته برخی گفته اند که منظور نکاح دایم است نه نکاح موقت و تعبیر به عصمت نیز متناسب با ازدواج دایم است، چون زن را از ازدواج با دیگری برای همیشه منع می کند . و کوافر جمع کافره یعنی زن کافر است . در ادامه آیه ذکر شده سخن از مهر زنانی است که از اسلام خارج شده و کافر شوند و درباره آنها می فرماید :
هر گاه کسانی از زنان شما از اسلام جدا گشت حق دارید مهری را که پرداخته اید مطالبه کنید.
در این که آیا حکم یاد شده مخصوص زنان مشرک است و یا زنان اهل کتاب را نیز شامل می شود، در میان فقها اختلاف است. ولی ظاهر آیه مطلق است و همه زنان کافر را شامل می شود . هر چند شان نزول آیه درباره یکی از مواد عهدنامه صلح حدیبیه است که به موجب آن، هر که از اهل مکه به مسلمانان بپیوندد مسلمانان باید وی را بازگردانند و اگر کسی از مسلمانان اسلام را رها کند و به مکه بازگردد مشرکان می توانند وی را بازنگردانند . به موجب این شان نزول، زنی به نام «سبیعه » مسلمان می شود و در سرزمین حدیبیه به مسلمانان می پیوندد. همسرش به موجب عهدنامه صلح حدیبیه تقاضای بازگرداندن وی را از پیامبر صلی الله علیه و آله می نماید . این شان نزول موجب تخصیص آیه ( و شمول آن به فقط زنان مشرک) نمی شود.
2- « لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا »[2] یعنی خداوند هرگز برای کافران بر مؤمنان راه تسلطی قرار نداده است .
از آنجا که کلمه سبیلا نکره است که در کلام منفی واقع شده و نکره در سیاق نفی افاده عموم می کند، بسیاری از فقها در مسائل مختلف حقوقی و فقهی برای عدم تسلط کفار بر مؤمنان به این آیه استدلال نموده اند .
بدیهی است که برای انحلال ازدواج میان مسلمان و مرتد و کافر می توان به عموم این آیه استناد نمود ، چه آن که یکی از راههای تسلط کافر بر مسلمان ازدواج است که عمومیت آیه آن را نفی می کند .
3-از جمله حکم فقهی ویژه ارتداد که در قرآن بیان شده، عدم پذیرش توبه مرتد در صورت ازدیاد و تکرار ارتداد وی است . محقق حلی درباره این حکم فقهی می گوید : «هر گاه ارتداد تکرار شود ، شیخ گفته : در بار چهارم فرد مرتد کشته میشود و اصحاب ما روایت نموده اند قولی را که به موجب آن فرد مرتد در بار سوم کشته می شود . » [3]
در خصوص عدم پذیرش توبه در آیه 90 سوره آل عمران آمده است « ان الذین کفروا بعد ایمانهم ثم ازدادوا کفراً فلن تقبل توبتهم » یعنی کسانی که پس از ایمان آوردن کافر شده و به کفرشان افزودند هرگز توبه شان پذیرفته نمی شود ، در آیه به حکم فقهی فوق الذکر اشاره شده است .
توبه مرتد
بنا به مشهور فتاوای فقها، توبه مردی که مرتد فطری باشد پذیرفته نمی‌شود ولی زن مرتد توبه اش پذیرفته می شود، خواه مرتد ملی باشد و خواه مرتد فطری. و مردی که مرتد ملی است توبه‌اش پذیرفته می شود. ولی توبه مردی که مرتد فطری است پذیرفته نمی شود. با وجود این جمع بسیار اندکی از فقهای شیعه همچون ابن براج قائل به پذیرش توبه مرتد فطری مرد هستند. [4]
بعضی دیگر از فقهای شیعه نیز توبه مرتد فطری را بدون تأثیر در اجرای حکم براو، قابل قبول دانسته اند. مانند صاحب عروه که گفته است : «اقوی قبول توبه مرتد فطری است در همه چیز مگر وجوب قتل او و خروج زوجه او از زوجیت و عده وفات نگه داشتن و انتقال مال سابق او (سابق بر ارتداد) به وارث. توبه در این امور اثری نخواهد گذاشت. بنابر این بعد از توبه پاک می شود و عبادات او صحیح است.»[5]
پس از این مقدمه گفته می شود که آیات زیادی در خصوص توبه مرتد سخن می گویند.
از برخی از این آیات پذیرش توبه مرتد به صورت مطلق استفاده می شود، چه ملی باشد و چه فطری و چه مرد باشد و چه زن ، از جمله آیات زیر:
«کیف یهدی الله قوما کفروا بعد ایمانهم و شهدوا ان الرسول حق ... اولئک جزاؤهم ان علیهم لعنة الله و الملا ئکة والناس اجمعین خالدین فیها لا یخفف عنهم العذاب ولاهم ینظرون الا الذین تابو من بعد ذلک واصلحوا فان الله غفور رحیم ان الذین کفروا بعد ایمانهم ثم ازدادوا کفرا لن تقبل توبتهم واولئک هم الضالون»[6] یعنی چگونه خداوند هدایت کند قومی را که پس از ایمان آوردن و شهادت به رسالت رسول کافر شدند. جزای آنها لعنت خداوند و ملائکه و همه مردمان است و در دوزخ تا ابدبمانند و عذابشان تخفیف داده نشده و مهلت داده نمی‌شود. مگر آنهایی که توبه کرده و نیک کردار شدند که در این صورت خداوند آمرزنده و مهربان است. آنهایی که پس از ایمان آوردن کافر گشته و بر کفرشان افزودند هرگز توبشان پذیرفته نشده و آنها گروهی گمراهند.
پایان نامه آماده: بررسی انواع ارتداد از دیدگاه فقه و قرآن و آثار و مجازات آن - 155 صفحه فایل ورد word
