پایان نامه زغال سنگ و بررسی مسائل ایمنی این معادن در ایران در 142 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
فصل اول ـ آشنـایی بـا زغال سنگ و بـررسی اهمیت آن در بـازار و جهان
1 ـ 1 ـ آشنایی
1 ـ 2 ـ چگونگی تجمع مواد گیاهی
1 ـ 3 ـ چگونگی تبدیل مواد گیاهی به زغال
1 ـ 4 ـ مشخصات زغال
1 ـ 4 ـ 1 ـ خاکستر
1 ـ 4 ـ 2 ـ مواد فرار
1 ـ 4 ـ 3 ـ ارزش حرارتی
1 ـ 4 ـ 4 ـ خواص کک دهی
1 ـ 5 ـ انواع زغال سنگ
1 ـ 6 ـ آشنایی با زغال سنگ و مسائل آن
1 ـ 7 ـ اهمیت زغال و مقایسه آن با سایر منابع انرژی
1 ـ 8 ـ تکنولوژی های بهره برداری از زغال سنگ
1 ـ 9 ـ تاریخچه زغال سنگ در ایران
1 ـ 10 ـ زمین شناسی زغال سنگ در ایران
1 ـ 11 ـ مقدار ذخایر زغالی ایران
1 ـ 12 ـ منابع و ذخایر زغال سنگ ایران
1 ـ 13 ـ نهشته های زغال سنگ جهان
فصل دوم ـ حادثه و تحلیل آن
2 ـ 1 ـ حادثه از دیدگاه قانون
2 ـ 2 ـ حادثه از دیدگاه ایمنی
2 ـ 3 ـ طبقه بندی حوادث در معادن زغال سنگ
2 ـ 4 ـ جمع حادثه ساز و پیشگیری به عمل آورده
2 ـ 5 ـ ایمنی در معادن زغال سنگ ایران چگونه است ؟
2 ـ 6 ـ شرح حوادثی که در معادن کرمان ( معدن باب نیزو ) منجر به کشته شدن چند نفر شده و توضیح علل حوادث
2 ـ 6 ـ 1 ـ گزارش حادثه 28/5/1372 کارگاه 57 تونل 1 معدن باب نیزو
2 ـ 6 ـ 2 ـ مشخصات کارگاه 77 در لایه 16
2 ـ 7 ـ پیشنهاد مناسب جهت کاهش میزان حوادث
2 ـ 8 ـ عواملی که باعث خطر وقوع حادثه در معدنکاران بر حسب گروه سنی می شود.
2 ـ 9 ـ عواملی که باعث خطر وقوع حادثه در معدنکاران بر حسب سابقه کار می شود.
2 ـ 10 ـ عوامـلی که بـاعث خـطر وقوع حادثه در معدنکاران آمـوزش ندیده می شود.
2 ـ 11 ـ عـواملی که بـاعث خـطر وقوع حادثه در معدنکاران آمـوزش دیده می شود.
2 ـ 12 ـ عواملی که باعث تقلیل وقوع حادثه می شود.
فصل سوم ـ تکنیک ایمنی در معدن زغال
3 ـ 1 ـ مسائل کلی مربوط به حفاظت کار و مقررات ایمنی
3 ـ 2 ـ خدمات مقررات ایمنی در معدن
3 ـ 3 ـ وظایف اصلی معاون مهندس کل
3 ـ 4 ـ حمل و نقل افراد در طول گالری های معدنی
3 ـ 5 ـ مقررات ایمنی به هنگام انتقال افراد در گالری های افقی
فصل چهارم ـ قوانین ایمنی در معادن زغال سنگ
4 ـ 1 ـ سرویس کنترل و مراقبت
4 ـ 2 ـ باز کردن مناطقی که در آنها آتش سوزی خاموش شده
4 ـ 3 ـ نظم و ترتیب کارهای منطقه آتش سوزی
4 ـ 4 ـ پرسنل کارهای انفجاری
4 ـ 5 ـ مواد انفجاری مورد استفاده
4 ـ 6 ـ رساندن مواد منفجره به محل کار
فصل پنجم ـ خطرات و عوامل مخرب و زیان بار در معادن
5 ـ 1 ـ آشنایی
5 ـ 2 ـ خطرات برق
5 ـ 3 ـ سیستم حمل و نقل
5 ـ 4 ـ خطرات معدن کاری
5 ـ 5 ـ خطرات ماشین آلات
5 ـ 6 ـ سر و صدا در معادن
5 ـ 7 ـ گاز رادون در معادن
5 ـ 7 ـ 1 ـ آشنایی
5 ـ 7 ـ 2 ـ پیدایش
5 ـ 7 ـ 3 ـ خطرات رادون
5 ـ 7 ـ 4 ـ واحدهای اندازه گیری
5 ـ 8 ـ آتشباری
5 ـ 8 ـ 1 ـ آشنایی
5 ـ 8 ـ 2 ـ آتشباری در سنگ
5 ـ 8 ـ 3 ـ آتشباری در زغال
5 ـ 9 ـ آتش گرفتن گاز متان
5 ـ 9 ـ 1 ـ منابع آتش
5 ـ 10 ـ انفجار گرد زغال
5 ـ 11 ـ خودسوزی
5 ـ 12 ـ سایر خطرات معادن زیر زمینی زغال
5 ـ 12 ـ 1 ـ کنترل طبقات
5 ـ 12 ـ 2 ـ ماشین آلات
5 ـ 12 ـ 3 ـ ایمن سازی حمل بار
5 ـ 12 ـ 4 ـ حمل و نقل افراد
5 ـ 12 ـ 5 ـ پیاده رفتن افراد
فصل ششم ـ راه های پیشگیری از وقوع خطرات و حوادث در معادن
6 ـ 1 ـ پیش گیری و خاموش کردن آتش سوزی معدن
6 ـ 1 ـ 1 ـ قواعد کلی
6 ـ 1 ـ 2 ـ پیش گیری از بروز آتش سوزی های زیر زمینی به علت خودسوزی زغال
6 ـ 1 ـ 3 ـ خاموش کردن آتش سوزی های زیر زمینی
6 ـ 2 ـ احتیاطات عمومی
6 ـ 3 ـ استفاده از آب در معادن
6 ـ 4 ـ آب و هوای زیر زمینی
6 ـ 4 ـ 1 ـ آشنایی
6 ـ 4 ـ 2 ـ دمای هوا
6 ـ 4 ـ 3 ـ رطوبت
6 ـ 4 ـ 4 ـ سرعت هوا
6 ـ 4 ـ 5 ـ اثر مجموعه دما ، سرعت و رطوبت
6 ـ 4 ـ 6 ـ کنترل آب و هوا
6 ـ 5 ـ جدا کردن و تصفیه گرد و غبار در زیر زمین
6 ـ 5 ـ 1 ـ آشنایی
6 ـ 5 ـ 2 ـ مراکز تولید گرد و غبار
6 ـ 5 ـ 3 ـ روش مکشی
6 ـ 5 ـ 4 ـ تصفیه گرد و غبار
6 ـ 5 ـ 5 ـ صافی های پارچه ای
6 ـ 5 ـ 6 ـ صافی های استوانه ای
6 ـ 5 ـ 7 ـ نصب ماشین آلات
6 ـ 6 ـ آتشباری با تزریق آب
6 ـ 7 ـ آمپول های آب برای آتشباری
6 ـ 8 ـ تزریق آب
6 ـ 8 ـ 1 ـ عملی بودن این روش
6 ـ 8 ـ 2 ـ تزریق آب در جبهه کار طولانی
6 ـ 9 ـ پیدایش گازها
6 ـ 10 ـ تشخیص گازها
فصل هفتم ـ چگونگی رعایت مسائل ایمنی
7 ـ 1 ـ ایمنی شخصی و تجهیزات ایمنی
7 ـ 1 ـ 1 ـ آشنایی
7 ـ 1 ـ 2 ـ محافظت گوش
7 ـ 1 ـ 3 ـ محافظت چشم
7 ـ 1 ـ 4 ـ ماسک گرد و غبار
7 ـ 1 ـ 5 ـ ماسک انفرادی
7 ـ 1 ـ 6 ـ دستکش
7 ـ 1 ـ 7 ـ چکمه
7 ـ 1 ـ 8 ـ لباس
7 ـ 1 ـ 9 ـ نوبت کاری و اثر آن بر ایمنی و تندرستی کارکنان
فصل هشتم ـ آتش سوزی های زیر زمینی و تشریح عملیات اطفاء حریق در تونل بیست معادن کارمزد
8 ـ 1 ـ آشنایی
8 ـ 2 ـ ویژگی های حریق زیر زمینی
8 ـ 3 ـ راه های اطفاء حریق های زیر زمینی
8 ـ 4 ـ نحوه عملیات اطفاء حریق در تونل بیست
8 ـ 5 ـ شرح عملیات اطفاء حریق
8 ـ 6 ـ علت آتش سوزی
8 ـ 7 ـ مشکلات در حین اطفاء حریق
نتیجه گیری
پیشنهادات
منابع و مآخذ
فهرست اشکال
1 ـ 1 . مراحل مختلف تبدیل مواد گیاهی به انواع مختلف زغال
1 ـ 2 . هیستوگرام عرض جغرافیایی با مساحت برابر برای نهشته های زغال سنگ جهان
1 ـ 3 . سهم منابع مختلف انرژی ( به درصد ) در تامین انرژی کل برای ایالات متحده از سال 1960 و 1980
1 ـ 4 . پراکندگی جغرافیایی رسوبات زغال دار ایران
1 ـ 5 . گستره جغرافیایی حوضه زغال دار البرز
1 ـ 6 . مکان جغرافیایی منابع مهم زغال سنگ جهان و مسیر تحرکات تجاری کشورهای صادر کننده عمده زغال سنگ
1 ـ 7 . مکان جغرافیایی منابع زغال سنگی در خاور میانه ، اتحاد جماهیر شوروی و آسیا
1 ـ 8 . مکان جغرافیایی منابع زغال سنگی عمده و نواحی تامین کننده در استرالیا
1 ـ 9 . محل منابع زغال سنگ در اروپا
1 ـ 10 . محل منابع عمده و نواحی تامین زغال سنگ در افریقای جنوبی
5 ـ 1 . نقش استفاده از پودر سنگ در کاهش انفجارها
6 ـ 1 . نمودار دمای مؤثر
6 ـ 2 . آتشباری با برش زیرین ( برش و مقطع عمودی )
6 ـ 3 . روش خرد کردن و جدا کردن سینه کار با چال های در امتداد مختلف
6 ـ 4 . آتشباری زغال در جا و استخراج نشده
6 ـ 5 . تبدیل چال های سینه کار به چال بلندی که پیشاپیش سینه کار و به موازات آن حفر می شود.
6 ـ 6 . آمپول مسدود شونده خودکار
6 ـ 7 . افزایش تولید عناصر فعال بر حسب افزایش رنگ زغال سنگ
7 ـ 1 . نمودار حوادث افراد در شیفت های مختلف
7 ـ 2 . نمودار حوادث در ساعات مختلف شبانه روز
فهرست جداول
1 ـ 1 . تقسیم بندی زغال سنگ در ایران
1 ـ 2 . نمودار انواع گیاهان مختلف در ارتباط با سن زمین شناختی نوع نهشته زغال سنگی و تاثیرهای اقلیمی
1 ـ 3 . مقدار گوگرد موجود در مواد مختلف به درصد وزنی
1 ـ 4 . سلسله مراتب تکنولوژی های بهره برداری از زغال سنگ
1 ـ 5 . مجموع ذخایر زغالی ایران
1 ـ 6 . ذخایر و نوع زغال سنگ در کرمان تا سال 1374 بر اساس گزارش شرکت ملی فولاد ایران
1 ـ 7 . ذخایر و نوع زغال سنگ در طبس تا سال 1374 بر اساس گزارش شرکت ملی فولاد ایران
1 ـ 8 . ذخایر و نوع زغال سنگ در منطقه البرز مرکزی تا سال 1374 بر اساس گزارش شرکت ملی فولاد ایران
1 ـ 9 . ذخایر و نوع زغال سنگ در منطقه البرز شرقی تا سال 1374 بر اساس گزارش شرکت ملی فولاد ایران
1 ـ 10 . ذخایر و نوع زغال سنگ در منطقه البرز غربی تا سال 1374 بر اساس گزارش شرکت ملی فولاد ایران
1 ـ 11 . منابع زغال سنگ جهان بر حسب درصد از کل منابع جهانی
2 ـ 1 . حوادث مرگبار
2 ـ 2 . کلیه حوادث معدن زغال سنگ آمریکا در سال 1977
5 ـ 1 . خطرات محیط کار و آسیب های احتمالی
5 ـ 2 . غلظت پودر سنگ لازم در حالت های مختلف
8 ـ 1 . میزان استخراج سالیانه معادن کارمزد در سال 1378
8 ـ 2 . ترکیب هوای معدن در زمان آتش سوزی
چکیده
زغال سنگ از بقایای گیاهانی است که در دوران های گذشته زمین شناسی رشد و نمو داشته اند به وجود آمده است.
در ایران زغال سنگ قابل استخراج منحصراً مربوط به دوره های تریاس و ژوراسیک است. خاکستر موجود در زغال سنگ همچنین در کک عامل منفی است و باعث می شود که اولاً درصد ماده قابل احتراق در کک کم گردد و ثانیاً برای اینکه ذوب گردد احتیاج به حرارت اضافی دارد. بنابراین کوره موقعی که با ککی که دارای خاکستر زیاد باشد کار کند راندمان آن کم می شود و مصرف کک افزایش می یابد لذا برای بدست آوردن کک خوب لازم است خاکستر موجود در زغال سنگ از 11 درصد تجاوز نکند و زغال هایی که بیشتر از این مقدار خاکستر دارند قبل از مصرف در کک سازی باید از خاکستر اضافی پاک شوند . بحث ایمنی در معادن ، یکی از مهمترین مباحث ، بلکه اصلی ترین عامل در سودآوری طرح های معدنی است.
امروزه در دنیای تکنولوژی حفظ جان پرسنل ، ابزار و ماشین آلات و تعیین تداوم تولید بهتر در شرایط ایده آل مد نظر می باشد. بدیهی است که راندمان بالا در هر صنف تولیدی زمانی به دست می آید که تمامی پرسنل و دستگاه های ذیربط از حداقل آسایش و ایمنی فکری و کاری برخوردار باشند.
از عوامل زیان بار جانی و مخرب موجود در معدن می توان به گرد و غبار ، آتش سوزی ، سر و صدای زیاد و غیر قابل کنترل ، تهویه ناقص ، عدم رعایت ایمنی در حمل و نقل با واگنها ، فقدان روشنایی ، عدم لق گیری بعد از آتشباری ، طراحی نادرست دیواره ها و نگهداری آنها ، رطوبت ، دمای هوا و … اشاره نمود. در این پایان نامه موارد زیان بار فوق برای معادن زیر زمینی و علی الخصوص معادن زغال تفکیک و شرح داده شده است.
در معادن زیر زمینی مسائلی مانند آب و هوای زیر زمینی ، جدا نمودن و تصفیه گرد و غبار ، تهویه ، آتشباری ، گرد زغال و انفجار گاز آن و سایر خطرات معادن زیر زمینی به تفصیل شرح داده شده است و در نهایت رعایت مسائل ایمنی شخصی و تجهیزات ایمنی در معادن زغال شرح داده شده است.
مقدمه
در اغلب کارگاه های بزرگ ساختمانی و معادن شعارهایی با مضمون : «اول ایمنی بعد کار» ، و مانند آن به چشم می خورد . بررسی ها نشان می دهد که عملیات اجرایی پروژه های معدنی یا عمرانی بزرگ اغلب همراه با تلفات جانی ناشی از کار بوده است. بررسی حجم عظیم حوادث منجر به نقص عضو و حوادث آسیب رسان یا بیماری زا، اهمیت مسئله را بیش از پیش روشن می سازد. متاسفانه بخش قابل توجهی از این حوادث به نحوی مربوط به بی احتیاطی و بی دقتی کارگران معدن می باشد . در کشورهای صنعتی برای مقابله با این حوادث اقدامات متنوعی از جمله تدوین استانداردها و دستور العمل های ایمنی و بهداشت و نظارت مستمر بر اجرای صحیح آنها و بالاخره آموزش مستمر کارکنان به اجرا در می آید . از آن جمله می توان آیین نامه ایمنی ایمنی و بهداشت در معادن را نام برد که در سال 1986 توسط دفتر بین المللی کار در ژنو ارائه شده است . در کشور ما نیز از سال ها پیش جزوه های آموزشی ایمنی محیط کار توسط وزارت کار و همچنین متولیان بخش های مختلف صنعت و معدن کشور تهیه شده است. این راهنماها معمولاً ایمنی و بهداشت را از دید عمومی مورد توجه قرار می دهند . امروزه به دلیل پیچیدگی و تخصصی شدن کارها ، هر فعالیت حرفه ای از استاندارد ایمنی خاص خود برخوردار می باشد ، از طرفی دستورالعمل ها و استانداردها باید هر چند سال یکبار روزآمد شوند تا بتوانند شرایط تحول و تغییر محیط کار را از نظر سطح تکنولوژی و یا روش های اجرایی جوابگو باشند.
مؤسسه استـاندارد و تحقیقات صنعتی ایران طبق قانـون ، متولی تهیه استانداردهای ملی ، به خـصوص در مورد مصنوعات و تولیدات است . تهیه دستورالعمل ها و استانداردهای مربوط به فعالیـت های عمرانی و مـعدنی اغلب تـوسط وزارتخانه های مربوط انجام می شود . به عـنوان مثـال استانداردها و دستورالعمل های صنعت آب کشور توسط مرکز استانداردهای وزارت نیـرو تدوین شده و پـس از تایید سـازمان برنامه و بـودجه به صورت استاندارد ملی ابلاغ می شود.
به همین ترتیب وزارت معادن و فلزات در زمینه تدوین راهنماها و دستورالعمل های مربوط به صنعت معدن کاری فعالیت هایی را آغاز نموده است. کانون معادن ایران عمدتاً در ارتباط با مالکیت و حقوق معدنی است و فاقد مطالبی در مورد ایمنی در عملیات معدن کاری می باشد. با توجه به نبود یک دستورالعمل مشخص در این زمینه ، نقش بازرسین و مسئولان ایمنی معادن مشکل می شود.
در چنین شرایطی بازرس یا مسئول ایمنی معدن ، به جای آنکه مجری قانون موجود باشد ، ممکن است در مواردی خود مجبور به ارائه دستورالعمل یا روش کار گردد.
صنعتـگران کشور ما در انـجام فعالیت های خود نـیاز مبرمی به دستاوردهای تکنــولوژی نوین دارند و علاوه بر آن بایـد با روش بکار گیری این دستگاه ها و شیوه های نـوین انجام کار آشنـا شوند . بـا تـوجه به همین مـطالب اینجانب بر خـود واجب دانـسته که ضمن ارائه مـطالبی جـامع در خـصوص ایـمنی در مـعادن زیـرزمینی بـالاخص زغال سنگ که حاصل جمع آوری مطالب ارزشمندی از کتب مختلف می باشد و هدیه ارزشمندی به جامعه مهندسین معدن و استادان گرامی این رشته تقدیم کنم.
فصل اول
فصل اول
آشنایی با زغال سنگ و بررسی اهمیت آن در بازار و جهان
1 ـ 1 ـ آشنایی
زغال سنگ در بین مواد معدنی اهمیت ویژه ای دارد و می توان آن را به عنوان یک سنگ رسوبی تعریف کرد.
در بسیاری موارد می توان آثار برگ ، ساقه و ریشه گیاهان را در داخل لایه های زغال و سنگ های اطراف آن مشاهده کرد و این مطلب نشان دهنده منشاء گیاهی این جسم می باشد گیاهان قدیمی که زغال از آنها درست شده است ، تا حد زیادی شبیه گیاهان امروزی و فوق العاده متنوع بوده اند . تنها در زغال های مربوط به دوره کربونیفر بیش از 3000 نوع گیاه تشخیص داده شده است.
1 ـ 2 ـ چگونگی تجمع مواد گیاهی
گرچه منشاء گیاهی زغال سنگ مورد قبول تمام متخصصین زغال است اما در مورد چگونگی تجمع مواد گیاهی دو نظریه مهم وجود دارد که به نام نظریه های درجازا و دگرجازا معروف است.
الف ) نظریه درجازا
مطابق این نظریه ، زغال در همان محل رویش گیاهان تشکیل شده است . بر اساس این نظریه ، پس از اینکه شرایط آب و هوایی مناسب سبب شد که جنگل های انبوهی به وجود آید، درختان کهنسال در این جنگل ها در محل خود شروع به فاسد شدن کردند. البته اگر مواد گیاهی در معرض هوا قرار گیرند خواهند پوسید و به زغال تبدیل نخواهند شد و برای این کار لازم است که این مواد در زیر رسوبات گل و لای مدفون و حفظ شود. توجیه این مطلب بدین ترتیب است که ابتدا گیاهان و درختان در گودی ها جمع شده و در مرحله بعد، سیلاب هایی که به درون این گودال ها راه یافته ، مقداری گل و لای با خود حمل کرد و روی آنها را پوشانید و به ترتیبی که بعداً خواهیم دید ، این مواد به زغال تبدیل می شود. وجود لایه های متعدد زغال را که به فاصله کم از هم قرار دارند به این ترتیب می توان توجیه کرد که هر بار پس از تشکیل اولین لایه زغال ، دریا در این محل پیشروی کرده و رسوبات معمولی را بر جای نهاده و پس از عقب نشینی ، مجدداً جنگل جدیدی تشکیل و شرایط برای تشکیل لایه های جدید زغال فراهم گردید.
طرز قرار گرفتن مواد گیاهی اولیه ، دلیل بارزی بر تایید این نظریه است. بدین ترتیب که در بسیاری موارد، درختان به همان حالت قائم به زغال تبدیل شده اند و غالباً در سنگ های زیرین لایه ، آثار ریشه و در سنگ های بالای آن آثار برگ و ساقه دیده می شود.
ب ) نظریه دگرجازا
بر اساس این نظریه ، سیلاب های موسمی و طغیان رودخانه هایی که از نزدیکی جنگل ها می گذشته اند، سبب شده است که درختان زیادی کنده شود و توسط رودخانه به دریا یا باطلاق ها حمل گردد و در آنجا رسوب کند . مبنای این نظریه بر این است که زغال در واقع خود یک سنگ رسوبی است و همان گونه که اجزا سنگ های رسوبی عموماً از محل دیگری به حوضه رسوبی حمل شده و پس از تحمل تغییراتی به سنگ رسوبی تبدیل گردیده اند.
مواد اولیه زغال بایستی به همین ترتیب از جای دیگر حمل شده باشد . در تایید این نظریه می توان وجود قطعات گیاهی از قبیل برگ و ساقه را به موازات لایه بندی سنگ های اطراف زغال نام برد که این مطلب نشانه حمل و نقل از محلی دیگر و رسوبشان در محل فعلی می باشد.
از سویی دیگر ، ترتیب قرار گرفتن اجزاء گیاهی بر حسب وزن مخصوص آنهاست یعنی مواد سنگین تر در ابتدا و مواد سبک تر در مرحله بعدی رسوب کرده اند. علاوه بر این ، در بعضی از لایه ها حفظ آثار ساقه و در عده ای دیگر، تنها آثار برگ و یا درخت مشاهده می شود. حتی در بعضی موارد درخت های اولیه به حالت واژگونه در داخل لایه زغال دیده می شود در حوضه های زغال مختلف دلایلی در تایید هر یک از دو نظریه می توان مشاهده کرد و نیز در برخی از حوزه های زغالی ، به نظر می رسد هر دو نظریه صادق باشد یعنی در حین این که پیشروی دریا در جنگل سبب تشکیل بعضی از لایه ها شده است، رودخانه ها نیز مقدار زیادی مواد گیاهی حمل کرده و مواد اولیه سایر لایه ها را فراهم نموده اند .
1 ـ 3 ـ چگونگی تبدیل مواد گیاهی به زغال
مواد گیاهی به هر نحوی جمع شده باشند، طی تغییراتی به زغال تبدیل می شوند . در اولین مرحله ، تجزیه مواد گیاهی ـ به ویژه در اثر فعالیت باکتری های مختلف ـ شروع می شود. از آنجا که بعضی از عناصر تشکیل دهنده گیاه نظیر اکسیژن و هیدروژن ، از آن خارج می شوند، لذا به تدریج درصد کربن آن افزوده می شود و پس از مدتی ، بقایای گیاهان به ماده ای به نام پیت یا تورب تبدیل می شود. این مرحله که مرحله پیت شدن نام دارد، به علت دخالت باکتری ها به نام مرحله زیست شیمیایی نیز نامیده می شود. در این مرحله ، به تدریج مواد گیاهی تجزیه شده ، با قشری از رسوبات گل و لای پوشیده شده و بدین ترتیب فشرده تر می شوند.
مدتی که از رسوب گل و لای گذشت ، محصولات ناشی از تجزیه مواد ـ که برای باکتری ها سمی است ـ دیگر نمی تواند از محیط خارج شود و بنابراین فعالیت آنها متوقف می شود. از سوی دیگر ، در اثر فشار ناشی از وزن گل و لای رویی ، آب موجود در مواد گیاهی از محیط خارج می شود و این مواد باز هم متراکم تر می شود.
با پایان گرفتن فعالیت باکتری ها، مرحله کند فیزیکی ـ شیمیایی ، یا دینامیکی ـ شیمیایی ، شروع می شود که طی آن ، زغال خام حاصله به اعماق فرو می رود و به مرور هم فشار و هم دمای محیط افزایش می یابد. نتیجه این امر ، باز هم افزایش بیشتر درصد کربن ، کم شدن اکسیژن و آب و در نتیجه تبدیل زغال نارس به زغال قهوه ای می باشد. به تدریج که عمل دگرگونی ادامه می یابد ، زغال قهوه ای نیز به انواع دیگر زغال از قبیل زغال قیردار و بالاخره آنتراسیت تبدیل می شود. ( ش 1 ـ 1 )
شکل( 1 ـ 1 ) مراحل مختلف تبدیل مواد گیاهی به انواع مختلف زغال
1 ـ 4 ـ مشخصات زغال
1 ـ 4 ـ 1 ـ خاکستر
خاکستر یکی از مهمترین مشخصات زغال است و می توان آن را به عنوان ماده ای که پس از سوختن زغـال برجای می ماند ، تعریف کرد. خاکستر در ردیف مواد مضر زغال است و بـه ویژه در صنعت کـک سازی بایستی میزان آن از حد معینی ( حدود 13 درصد ) تجاوز نکند.
1 ـ 4 ـ 2 ـ مواد فرار
اگر مقداری زغال را بدون مجاورت هوا حرارت دهیم ، قسمتی از آن به صورت گاز متصاعد می شود به نام مواد فرار خوانده می شود . درصد مواد فرار از جمله مشخصاتی است که در تقسیم بندی زغال ها نقش مهمی دارد.
1 ـ 4 ـ 3 ـ ارزش حرارتی
مـقدار حرارتی که در اثر سوختن واحـد وزن زغال حاصل می شود به نام ارزش حرارتی آن نامیده می شود. ارزش حـرارتی معمولاً بر حسب کیلو کالری بر کیلوگرم بیان می شود.
1 ـ 4 ـ 4 ـ خواص کک دهی
قابلیت زغال برای تهیه کک جهت کوره های ذوب فلزات و به ویژه ذوب آهن ، از جمله خواص مهم آن است و تنها از زغال معین می توان کک تهیه کرد.
خاصیت کک دهی زغال به درجه زغال شدگی و میزان مواد فرار آن بستگی دارد. در ایران برای تعیین خواص کک دهی زغال آن را در دستگاه مخصوصی به نام پلاستومتر ، آزمایش می کنند. ضخامت قشر پلاستیک حاصله که به حرفy و به واحد میلیمتر نموده می شود، مشخص کننده خواص کک دهی زغال است و هر چقدر این ضریب زیاد باشد قابلیت کک دهی زغال بیشتر است.
1 ـ 5 ـ انواع زغال سنگ
زغال سنگ را بر اساس مشخصات مختلف از قبیل مواد فرار، خاصیت کک دهی ، ارزش حرارت دهی و درجه زغال شدگی به انواع مختلف تقسیم می کنند. تقسیم بندی زغال در کشورهای مختلف متفاوت است و تقسیم بندی متداول در ایران ، غالباً بر اساس تقسیم بندی کشور اتحاد شوروی است که در جدول ( 1 ـ 1 ) نشان داده شده است.
جدول (1 ـ 1 ) تقسیم بندی زغال سنگ در ایران
ردیف نوع زغال معادل روسی کربن ثابت درصد مواد فرار درصد ضریب پلاستومتری درصد ارزش حرارتی کیلوکالری بر کیلوگرم درجه دگرگونی
1 زغال قهوه ای ( لینیت ) O1 کمتر از 76 بیشتر از 41 ـــــ 6900 تا 7500 0
2 زغال شعله دراز D2 کمتر از 77 بیش از 37 ـــــ 7500 تا 8000 1
3 زغال گازدار R3 کمتر از 82 35 تا 44 6 تا 25 7900 تا 8600 2
4 زغال چوب کمتر از 85 26 تا 35 بیشتر از 26 8500 تا 8700 3
5 زغال کک شو K5 کمتر از 89 18 تا 26 6 تا 25 8400 تا 8800 4
6 زغال لاغر دلمه شو Oc6 90 12 تا 28 6 تا 9 8400 تا 8800 5
7 زغال لاغر T7 91 کمتر از 12 ـــــ 7300 تا 8750 6
8 نیمه آنتراسیت IIA8 ـــــ بیشتر از 8220 7
9 آنتراسیت A9 بیشتر از 93 7 ـــــ بیشتر از 8220 7
1 ـ 6 ـ آشنایی با زغال سنگ و مسائل آن
زغال سنگ فراوان ترین سوخت فسیلی کره زمین به شمار می آید . الماس سیاه زمین و جواهر سنگ سپهر و کهنسال ترین سوخت معدنی است. برخی از نقشه های زغال سنگی زمین، از نظر زمین شناسی بیش از چهار صد میلیون سال سن دارند. قدیمی ترین جلوه های گیاهان خشکی و زغال سنگی متعلق به دوره سیلورین دوران پالئوزوئیک هستند. با وجود آنکه جلوه های شبه زغال سنگی چندی در پرکامبرین وجود دارند ، اما این نمونه ها به دلیل دگرگونی به گرافیت تبدیل شده اند، و احتمالاً منشاء جلبکی یا خارجی دارند . نخستین لایه های وسیع و اقتصادی زغال سنگ دارای سن می سی سی پین هستند. در زمان پنسیلوانین ، گیاهان خشکی به خوبی گسترش می یافتند و تورب زایی ، پدیده ای معمولی به شمار می آمد.
بیشتر زغال سنگ های قیری و آنتراسیتی در چینه های متعلق به دوره کربونیفر یافت می شدند، این دوره یکی از تقسیمات زمانی در زمین شناسی است که زمین شناسان اروپائی آن را شناسائی کرده اند . این دوره ، زمان تشکیل زغال سنگ در مقیاس جهانی است و غالباً آن را نخستین عصر زغال سنگ می نامند.
توزیع دیرینه عرض جغرافیایی حوزه های زغال سنگی جهان ( بر اساس نظریه تکتونیک ورقه ای) به تقسیم آنها به دو گروه منجر شده است. گروهی با دیرینه عرض جغرافیایی پایین که اساساً از زغال سنگ های کربونیفری اروپای غربی و امریکای شمالی تشکیل شده اند و گروه دیگر با دیرینه عرض جغرافیایی بالا که عمدتاً زغال سنگ های پرمین و جوان تر موجود را در کانادا ، سیبری و قاره های جنوبی شامل می شوند. ( ش 1 ـ 2 ) هر یک از این دو گروه دارای فسیل های گیاهی مشخص هستند که گواه بر اراثیه ژنتیکی مواد گیاهی تشکیل دهنده آنهاست.
رشد انبوه و توسعه گیاهان خشکی در این زمان، حاصل شرایط آب و هوای گرم و مرطوب حاکم بود. دیرینه گیاه شناسان بیش از 3000 گونه گیاه را تشخیص دادند که در زمین می زیسته و به صورت اجزای تشکیل دهنده زغال سنگ حفظ شده اند. از جمله گونه های کربنیفری می توان لیپید و دندرون ، سی جیلاریا و کالامیت ها را نام برد . بوته ها و جوریاها تا ارتفاع 100 فوتی رشد می کنند. ( جدول 1 ـ 2 ) توزیع گونه های مختلف را از نظر سن زمین شناسی ، تاثیرات آب و هوایی و همچنین انواع نهشته های زغال سنگی را که سرانجام تشکیل می شوند ، نشان می دهد. از نظر تاریخی یونانی ها ، رومی ها و چینی ها نخستین استفاده کنندگان زغال سنگ بودند. تئوفراستوس ( 288 تا 371 پیش از میلاد ) به استفاده از سنگی سیاه توسط آهنگران یونانی اشاره می کند. چینی ها احتمالاً در حدود 100 سال پیش از میلاد مسیح از زغال سنگ استفاده می کردند. هنری سوم ، پادشاه انگلستان در سال 1239 برای نخستین بار اجازه بهره برداری از زغال سنگ را در نیوکاسل آپونتین صادر کرد. تا قرن شانزدهم چوب ، سوخت اصلی در جهان محسوب می شد. لندن در زمان الیزابت اول نخستین شهر مهمی بود که از زغال سنگ برای تولید گرما استفاده می کرد. در سال 1660 آلودگی حاصل از سوخت زغال سنگ به مشکلی اساسی در این شهر تبدیل شد. بومیان آمریکا نیز از زغال سنگ استفاده می کردند و کاشفان فرانسوی در سال 1679 رخنمون هایی از زغال سنگ را در امتداد رودخانه ایلینویز کشف کردند. با بکارگیری ماشین بخار اختراع جیمز وات در سال 1769 استخراج تجاری زغال سنگ برای حمل و نقل و تولید ، گسترش یافت. تا سال 1880 زغال سنگ به عنوان منبع اصلی انرژی در جهان جایگزین چوب شد.
در عصر صنعتی معاصر ، زغال سنگ به عنوان منبع اصلی انرژی ، سوخت مورد نیاز را تامین می کرد. تولید کک از زغال سنگ و استفاده از آن در کانه گذاری آهن ، انقلاب صنعتی را از اوایل قرن هجدهم آغاز شده بود از قرن هفدهم سودمندی محصولات فرعی زغال سنگ شناخته شد.
در سال 1681 پزشکان و شیمیدانان آلمانی امتیاز ساخت قطران از زغال سنگ را در انگلستان دریافت کردند. در قرن هجدهم مواد شیمیایی بیشتر ، نفت های سبک و محصولات سنگین تر قطران از زغال سنگ استخراج شد.
جدول( 1 ـ 2 ) نمودار انواع گیاهان مختلف در ارتباط با سن زمین شناختی نوع نهشته زغال سنگی و تأثیرهای اقلیمی
شکل( 1 ـ 2 ) هیستوگرام عرض جغرافیایی با مساحت برابر برای نهشته های زغال سنگ جهان . مقادیر دیرینه عرض جغرافیایی بدون توجه به علامت ترسیم شده اند. نهشته ها به دو گروه بزرگ ـ زغال سنگ های پرمینی و جوانتر ـ به ترتیب ، در نزدیکی استوا و قطبها تقسیم می شوند.
اوایل قرن نوزدهم گاز حاصل از فرایند کک سازی زغال سنگ برای تولیدی روشنایی و حرارت مورد استفاده قرار گرفت. بعدها « نفتا» را از سرد کردن گازهای کوره کک سازی بدست آوردند و در حل کردن لاستیک به کار بردند.
در سال 1925 زغال سنگ 70 درصد کل نیاز ایالات متحده را تامین می کرد. زغال سنگ شعله کوتاه را تا پیش از جنگ جهانی برای تولید انرژی در نیروگاههای تولید برق ، منازل و لوکوموتیوهای بخار به کار می بردند. تولید زغال سنگ شعله کوتاه در ایالات متحده پس از جنگ به دلیل گسترش سریع استفاده از نفت و گاز و مشتقات آنها، رو به کاهش گذاشت . نفت و گاز چندین مزیت به زغال سنگ شعله کوتاه داشتند که از جمله عبارتند از :
1 ـ سهولت بیشتر به کار گیری
2 ـ سوختن تمیزتر
3 ـ دستیابی وسیع تر
4 ـ هزینه کمتر
با وجود آنکه تقریباً کل زغال سنگ شعله کوتاه استفاده شده پیش از جنگ جهانی دوم ، از حوزه های زغال سنگی شرق ایالات متحده تامین می شد، اما حوزه های زغال سنگی غرب این کشور نیز در تولید سهیم بودند، تا سال 1960 نفت کاملاً از زغال سنگ پیشی گرفت. ( ش 1 ـ 3 )
شکل( 1 ـ 3 ) سهم منابع مختلف انرژی ( به درصد ) در تامین انرژی کل برای ایالات متحده از سال 1960 ، 1980 ، و پیش بینی آن در سال 2000 ، گمان می رود که سهم صنایع سوخت مصنوعی تا سال 2000 به 9 درصد از این آمیزه عرضه انرژی برسد.
اگر چه استفاده از زغال سنگ در یک دوره زمانی از سال 1960 تا 1980 تا حدی سقوط کرد، اما پیش بینی می شود که استفاده از آن در بقیه این قرن رو به افزایش بگذارد.
1 ـ 7 ـ اهمیت زغال و مقایسه آن با سایر منابع انرژی
مقایسه زغال ها با سایر سوخت های فسیلی و منابع انرژی به دلیل تنوع زغال ها از نظرارزش حرارتی ، درصد خاکستر و مقدار رطوبت بسیار مشکل است . در مجموع گاز طبیعی ارزان تر از زغال سنگ است ، اما ذخایر جهانی آن گستردگی گمتری دارند . مصرف گاز و زغال سنگ اساساً نسبت به برق و نفت تولید شده در نیروگاه های آبی ارزان تر هستند.
گاز تمیزترین سوخت فسیلی و مناسب ترین سوخت برای مصرف خانگی است ، زیرا به آسانی می توان آن را با خط لوله منتقل کرد. هر چند که زغال سنگ به گرانی نفت نیست اما به دلیل مشکلات مربوط به خاکستر حاصل از سوختن آن ، نفت در مصارف خانگی جایگزین شده است. علاوه بر این نیروگاه های زغال شعله کوتاه نیاز به هزینه سرمایه گذاری اولیه بیشتری نسبت به نیروگاه های دیزلی یا توربین های گازی دارند و به همین دلیل اغلب آنها به سیستم های خدماتی مجهز هستند.
تمام سوخت های فسیلی و مواد طبیعی زمین حاوی مقادیر متفاوتی گوگرد و دیگر مواد نامرغوب کننده هستند . ( جدول 1 ـ 3 )
اما حذف این مواد از زغال سنگ بسیار مشکل است. نفت و گاز را می توان بدون ترس از تجزیه آنها انبار کرد. اما به خصوص زغال سنگ های پست رتبه وقتی که برای دوره های طولانی انبار شوند ، در معرض تجزیه ( تلاشی ) و خودسوزی قرار می گیرند.
جدول (1ـ 3 ) مقدار گوگرد موجود در مواد مختلف به درصد وزنی
ماده مقدار
پوسته زمین 052/0
زغال سنگ 0/1 ـ 0/14
نفت 1/0 ـ 0/14
گاز 1/0 ـ 0/40
گچ 6/18
خاک 01/0 ـ 05/0
از زغال سنگ می توان به عنوان منبعی برای تولید مقادیر انبوه جایگزین های مصنوعی نفت استفاده کرد. زغال سنگ را می توان به یک سوخت تمیز بدون خاکستر و گوگرد تبدیل کرد. این سوخت ممکن است گاز استخراج شده از زغال سنگ ، مایع ، یا انرژی حاصل از جامد بازسازی شده باشد.
مشخصات خاص هر زغال سنگی ، همچون ناخالصی ها و مقدار ماده فرار موجود، کاربری نهایی آن را تعیین می کند. ارزش اقتصادی زغال سنگ هم به نوبه خود به این کاربری نهایی بستگی دارد . مثلاً برای تهیه کک خیلی مرغوب برای استفاده در متالوژی ، به زغال سنگ خیلی مرغوب نیاز داریم . زغال سنگ کک شو باید دارای مقدار ناخالصی اندک ، بسیار واکنش گر و نیز مقاوم در برابر فشارهای شدید موجود در کوره های بلند باشد.
عوامل مهمی که سودمندی نهشته زغال سنگ را تعیین می کند عبارتند از :
1 ـ کیفیت زغال سنگ
2 ـ کیفیت و ضخامت پوشش سنگ
3 ـ ضخامت و استمرار لایه ها و نیز اندازه کلی نهشته
4 ـ ساختار زمین شناختی حوضه
5 ـ موقعیت مکانی استراتژیک نهشته از نظر تسهیلات ترابری و بازارهای بالقوه
از جمله عوامل عمده ای که در کار برنامه ریزی و بهره برداری از زغال سنگ موثر هستند عبارتند از :
1 ـ کیفیت و کمیت ذخیره
2 ـ چگونگی استخراج ، تولید و ترابری
3 ـ دسترسی به منابع مهم
4 ـ شرکت نیروی کار مناسب
5 ـ همیاری کافی اتحادیه
6 ـ تحقیق و توسعه
قابلیت معدن کاری یک نهشته زغال سنگی مشخص با کیفیت زغال سنگ مقدار تناژ ذخیره ، شرایط زیست محیطی و مهندسی زمین شناسی تعیین می شود. عوامل اصلی شرکت کننده و گروه های موثر در تولید زغال سنگ عبارتند از :
1 ـ مصرف کنندگان زغال سنگ از لحاظ تولید برق
2 ـ مالکان معدن
3 ـ نیروی کار
4 ـ انجمن های محلی معدن کاری
5 ـ طرفداران محیط زیست
6 ـ حکومت
در مجموع چهار دسته اصلی انجمن استخراج وجود دارد:
1 ـ کمپانی های ائتلافی بزرگ که زغال سنگ را تا حد زیادی برای مصرف خودشان استخراج می کنند ـ معادن تسخیری
2 ـ شرکت های بین ایالتی که در چندین منطقه از کشور به فعالیت معدن کاری مشغولند.
3 ـ شرکت های میان ایالتی که در چندین محل از یک ایالت به استخراج زغال سنگ مشغولند.
4 ـ شرکت های تک واحدی که تنها در یک معدن به استخراج زغال سنگ می پردازند.
1 ـ 8 ـ تکنولوژی های بهره برداری از زغال سنگ :
گر چه بهره برداری از زغال سنگ به خودی خود مفهوم ساده ای دارد اما عملاً در جزئیات ، بسیار پیچیده است . مرحله کنونی بهره برداری از زغال سنگ ، تاریخی از پیشرفتی تکاملی است. تکنولوژی تولید و مصرف زغال سنگ به نحوی حیرت انگیز فاقد پیشرفت های اساسی و گسترده ای است که طی مدت زمان مشابه در دیگر صنایع دیده می شود. سلسله مراتب در تکنولوژی های تولید و کاربری زغال سنگ حاکی از آن است که در هر مرحله روش ها یا رویه های گزینه ای متعددی وجود دارد. ( جدول 1 ـ 4 )
تکنولوژی های اولیه برای بهره برداری و استخراج زغال سنگ از نهشته های زمین شناختی به کار برده می شوند. تکنولوژی های ثانوی که آماده سازی زغال سنگ را شامل می شوند بر حسب ماهیت و ویژگی های فیزیکی زغال سنگ خام محدود می شوند . تکنولوژی های مرحله سوم به منظور اصلاح خصوصیات شیمیایی و فیزیکی ـ شیمیایی زغال سنگ خام ، که در کاربری آن مؤثرند ، به کار گرفته می شوند . فراورش زغال سنگ در مرحله سوم ، نظیر آنچه در عمل مخلوط کردن زغال سنگ برای کنترل مواد فرار انجام می شود ممکن است در موارد خاصی به دلیل خصوصیات ویژه زغال سنگ ، شرایط لازم برای استفاده از آن و قوانین مربوط به مصرف زغال سنگ ضرورت داشته باشد.
تکنولوژی های مرحله چهارم عبارتند از تمام عواملی که در ارتباط با کاربری زغال سنگ هستند از جمله خصوصیات شیمیایی خاکستر و محصولات بدست آمده از سوختن زغال سنگ نظیر گوگرد و نیتروژن . تکنولوژی های استخراج زغال سنگ تاثیر زیادی بر آماده سازی ، در هم آمیزی و کاربری آن دارند.
جدول( 1 ـ 4 ) سلسله مراتب تکنولوژی های بهره برداری از زغال سنگ
دسته توضیح
1 ـ نخست استخراج از نهشته طبیعی ، تعیین اندازه مواد تشکیل دهنده و مقدار مواد غیر قابل سوخت
2 ـ دومین آماده سازی ، استفاده از ویژگی های فیزیکی برای بهسازی زغال سنگ استخراجی و جداسازی مواد غیر قابل سوخت
3 ـ سومین آمیختن : مخلوط کردن زغال سنگها با ویژگی های متفاوت برای دست یابی به محصول مطلوب از نظر ارزش حرارتی ، مقدار خاکستر و مقدار گوگرد
4 ـ چهارمین کاربرد: استفاده عملی از زغال سنگ در کارخانه یا کاربردهای عمل آوری
از آنجا که جهان دارای منابع عظیمی از زغال سنگ است، بهره برداری از این منابع در جهت پاسخگویی به نیازهای فعلی و تقاضای آینده ما منطقی به نظر می رسد . تقاضا برای زغال سنگ در سنگ در سال های باقی مانده این قرن با رو به کاهش رفتن ذخایر نفت به تدریج اما پیوسته افزایش خواهد یافت . نیروگاه های حرارتی برق و دیگر مصرف کنندگان صنعتی بزرگ به تدریج استفاده زغال سنگ را جایگزین نقت خواهند کرد . کاربردهای زغال سنگ در تکنولوژی های تبدیل سازی به نفت و گاز افزایش خواهد یافت .
برای پاسخ گوئی به این تقاضاهای فزاینده در آینده نیاز به معادن بزرگتر و بیشتری خواهد بود. هر چند بسیاری از لایه ها به سهولت قابل استخراج ، خیلی مرغوب در برخی از مناطق قبلاً کاملاً بهره برداری شده اند. تقاضای هر چه بیشتر برای زغال سنگ سرانجام امکان اقتصادی شدن بهره برداری از برخی لایه ها را که تاکنون غیر قابل استخراج و غیر سودآور تشخیص داده شده بودند، افزایش خواهد داد.
رشد چشم گیر تولید زغال سنگ در آینده، بر قیمت های بازار در بسیاری از قسمت های جهان در آینده مستقیماً اثر خواهد گذاشت و به این ترتیب هر چه انتخابی تر شدن آن را ناگزیر خواهد کرد. در آن زمان برخی از معیارهای کیفیت زغال سنگ اهمیت بیشتری پیدا می کنند. از این رو تحقیق در مورد ویژگی های پتروگرافیکی و فیزیکی و ترکیب شیمیایی زغال سنگ ها ضمن مراحل اکتشافی و پس از آن برای تعیین دورنمای بازار فروش ، امری غیر قابل اغماض خواهد بود.
برای افزایش اساسی مصرف زغال سنگ در مقیاس جهانی باید زغال سنگ از لحاظ اقتصادی بتواند با دیگر منابع انرژی مانند نفت و گاز رقابت کند. عامل مهم دیگر در افزایش مصرف جهانی زغال سنگ بهبود تسهیلات ترابری زغال سنگ است که اینک ناکافی است . این امر هر دو تسهیلات بندری و راه آهن را شامل می شود.
1 ـ 9 ـ تاریخچه زغال سنگ در ایران
زغال سنگ از مدت ها قبل در ایران شناسایی شده و در مقیاس کم نیز از آن در صنایع کوچک محلی و منازل به صورت سوخت استفاده می شده است. قدیمی ترین معدن زغال سنگ ایران در حوالی تهران بوده که نام آن شمشمک بوده است . به همین دلیل تمامی لایه های زغالی در سازندی به همین نام در ایران وجود دارد.
اکتشاف علمی زغال سنگ به بیش از 100 سال بر می گردد زمانی که یک گروه زمین شناس آلمانی در سال 1893 میلادی لایه های زغالی را در استان کرمان کشف کردند . از آن زمان تا سال 1965 اکتشافات جزیی و پراکنده در نواحی کرمان و البرز انجام شد . از سال 1965 به بعد نیاز به استخراج و استحصال زغال جهت استفاده در کارخانه ذوب آهن رو به فزونی نهاد و گروه های زمین شناسی در سراسر نقاط ایران به اکتشاف زغال پرداختند که در بین آنها گروه های ایرانی و روسی فعالیت چشمگیرتری داشتند و لایه های زغالی زیادی را کشف کردند.
نیاز به کک متالورژی جهت استفاده در کارخانه ذوب آهن ، سبب شد تا تمامی فعالیت های اکتشافی به سمت اکتشاف منابع زغالی کک شو سوق داده شود . در برخی از این عملیات زغال های حرارتی اکتشاف شد ولی این نوع زغال ها عملاً استخراج نشدند.
1 ـ 10 ـ زمین شناسی زغال سنگ در ایران
آثار زغالی در تمامی ادوار زمین شناسی در ایران شناسایی شده است ولی بخش اقتصادی زغال بیشتر مربوط به دوران دوم یعنی دوره های تریاس فوقانی و ژوراسیک میانی است . این زغال ها در سازند شمشک قرار دارند که گسترش زیادی در امتداد سلسله جبال البرز و ایران مرکزی دارد . این سازند شامل تناوبی از ماسه سنگ، سیلت استون ، شیل و زغال می باشد. توزیع لایه های زغالی در این سازند یکنواخت نبوده و بیشتر آن در بخش پایینی ژوراسیک و تریاس متمرکز شده است. ضخامت این سازند بسیار متغیر و حداکثر به 5500 متر می رسد.
نواحی زغال خیز در ایران به اشکال گوناگون دسته بندی شده اند. در یکی از این دسته بندی ها زغال سنگ های ایران را به دو ناحیه کلی کرمان ـ نای بند و البرز ـ خراسان تقسیم بندی کرده اند . ( شرکت ملی فولاد ایران ، 1375 ) ناحیه کرمان ـ نای بند شامل زون های زغالی کرمان و طبس می باشد . ناحیه زغالی البرز خراسان شامل زون های زغالی البرز غربی ، البرز مرکزی ، البرز شرقی و خراسان است.
حوضه زغالی کرمان حدود 60000 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و به صورت ناودیس بزرگی به طول 75 کیلومتر در امتداد جنوب شرقی ـ شمال غربی و به عرض متوسط 10 کیلومتر می باشد. زون های زغالی هشونی ، همکار، بادامو، باب نیزو ، پابدانا ، هجدک ، اشکلی ، دره گز ، خمرود، نیزار و داربید خون شمالی و جنوبی در این ناودیس هستند. هر کدام از این وزن ها شامل چندین لایه زغالی با ضخامت های گوناگون می باشند. شیب این لایه ها از 20 تا 90 درجه در نوسان است. بخش زغالی این حوضه به شش زون زغالی E ، D ، 2C ، 1C ، B ، A تقسیم بندی شده که زون های D ، C ارزش اقتصادی دارند . زون D شامل لایه های 11d ، 9d ، 8d ، 6d ، 5 d ، 4 d ، 3 d ، 2 d ، 1 d است که لایه 2d مهم ترین آنها می باشد . ضخامت این لایه از 90 تا 180 سانتیمتر تغییر می کند.
در ناحیه زغالی کرمان هر دو نوع زغال کک شو و حرارتی وجود دارد. به عنوان نمونه زغال های مناطق باب نیزو، پابدانا، هجدک ، اشکلی ، خمرود، دره گر و داربید خون شمالی و جنوبی از نوع کک شو و زغال های نیزار، ده رود و دره گر غربی از نوع حرارتی هستند.
محدوده زغالی طبس به سه زون زغالی اصلی تقسیم شده است. این ناحیه ها پرورده ، مزینو و نای بند هستند. هر کدام از این نواحی نیز به زون های کوچک تری تقسیم بندی شده اند وسعت کلی این ناحیه 15000 کیلومتر مربع است.
محدوده زغال خیز البرز ـ خراسان از شرق تا غرب کشور در حاشیه شمالی کشیده شده است. این ناحیه به سه بخش اصلی البرز غربی ، البرز مرکزی و شرقی تقسیم شده است.
سن تشکیل زغال این نواحی ، تریاس فوقانی تا ژوراسیک میانی است که مشابه زغال های ناحیه کرمان است. همان طوری که بیان شد این زغال ها در سازند شمشمک قرار گرفته اند و دارای ضخامتی بین 1000 تا 3500 متر می باشند. نواحی زغال خیز البرز غربی ، مرکزی و شرقی هر کدام به زون های گوناگون تقسیم بندی می شوند.
البرز غربی شامل ناحیه سنگرود، رامسر ، آغوزبین و قزوین است که ناحیه زغالی سنگرود از اهمیت بیشتری برخوردار است. البرز مرکزی شامل نواحی زغالی آلاشت ، نور ، کچور ، نورود ، شمشک ، زیرآب ، گلندرود و چهاردشت می باشد. نواحی زغالی زیرآب ، گلندرود و چهاردشت مهم تر هستند.
البرز شرقی شامل مناطق شاهرود، قشلاق ، منصور ، شاه کوه و خراسان است که حوضه های شاهرود، قشلاق و خراسان وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق دارند.
1 ـ 11 ـ مقدار ذخایر زغالی ایران
مقدار ذخایر زغالی ایران به طور کامل مشخص نیست. میزان این ذخایر شامل مجموع مقدار ذخایر قطعی و احتمالی از جدول ( 1 ـ 5 ) به دست می آید. بر اساس این جدول مجموع ذخایر زغال سنگ ایران 35 /1 میلیارد تن است که 515 میلیون تن آن یعنی 38 % ذخیره قطعی می باشد.
اگر چه مقدار ذخیره زغالی ایران در مقایسه با برخی از کشورها کم است ولی با توجه به میزان مصرف زغال در ایران ، همین مقدار موجود هم می تواند برای سالیان دراز نیاز داخلی را تامین نماید. هم اکنون در ایران منبع اصلی انرژی از نفت و گاز است . افزون بر نفت و گاز در آینده
درمان زود انزالی وارگاسم چند گانه
این کتاب مهارت های جنسی رو به زبان ساده بیان می کنه که قبلا” جایی اینطور ندیده بودم.۱۵۴ صفحه با فرمت pdfسرفصل های کتاب ۴۱ قسمت است .به زبان شیرین فارسی یکی از قسمت هایی این کتاب که برایم خیلی جالب بود فصلی از کتاب بود که در آن خانم ها از تجربیات و احساساتشان در مورد روابط جنسی شان می گفتند.: منبع اصلی این کتاب ، کتاب چطور زندگی جنسی بهتری داشته باشیم نوشته دکتر دوریس جنت م ...
خرید ودانلودپایان نامه بررسی زغال سنگ و مسائل ایمنی معادن زغال سنگ در ایران
