گزارش کارآموزی آزمایشگاه

اختصاصی از نیک فایل گزارش کارآموزی آزمایشگاه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دانلود گزارش کارآموزی آزمایشگاه

فرمت فایل: ورد

تعداد صفحات: 83

فهرست

بخش اول: سم شناسی

مقدمه

تاریخچه

طبقه بندی سموم

نامهای سموم

غلظت به کار رفته و آزمایشهای اولیه در سم شناسی

فرمولاسیون سموم

ترکیبات مهم استعمالی در فرمولاسیون

تعاریف مهم در سم شناسی

خانواده های شیمیایی سموم

ارگانوفسفره ها

پایروتروئیدها

کار با مات ها، دی نیتروفنل و دی تیو کاربامات ها

ترکیبات آلی لکره

روغن ها

آنتی بیوتیک ها

ایزو تیوسیانات ها، بنزیمیدازول ها و ترکیبات بنزنی

اکسانتئینها و تری آزول ها

ترکیبات معدنی، قارچ کش های استروئید، نیکوتین

سایر ترکیبات

بخش دوم: گزارش کارآموزی در بخش آفت کش ها

مقدمه

تاریخچه، اهداف و بخشهای موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی

آزمایشگاه باقیمانده سم

بخش مایکوتوکسین ها

بخش مقاومت آفات و سم پاشی

بخش سنتزفرمون

فرمون- کاربردها، تله ها و روند کاری آزمایشگاه

سنتزفرومون ها

آزمایشگاه  استخراج و عصاره گیره

بازدید از آزمایشگاه

FAO واقع در بخش و منابع

منابع

مقدمه

انسان از قدیم الایام از یک تعادل طبیعی اکوسیستم برخوردار بوده است ولی با افزایش جمعیت و تلاش انسانها برای تأمین غذا، تعادل طبیعی اکوسیستم ها برهم خورده و آفات ، بیماریها و علفهای هرزی ایجاد شده ، بطوریکه علیرغم تلاش انسانها برای حفظ محصولات، %30 تولیدات کشاورزی از بین می رود. البته در کشورهای در حال توسعه این رقم بالاتر است مثلا در آمریکای لاتین %40 محصولات دچار خسارت می‎شوند.

در قدیم روشهای سنتی فراوانی برای مبارزه با آفات وجود داشت از جمله روش مبارزه بیولوژیک (استفاده از اردک مرغابی و پرندگان در مزرعه برای خوردن آفات) استفاده از عصاره بعضی گیاهان به صورت محلول پاشی، استفاده از مترسک بوده است ولی با پیدایش سم تحولی در کنترل خسارت آفات و بیماریها ایجاد گردید به طوریکه حتی به اثرات سوء جانبی آنها نیز توجهی نشد. ولی به تدریج به اثرات جانبی (side effects) نیز در کشت و استفاده سموم آغاز شد به طوریکه از روشهای تلفیقی و مدیریت صحیح افات استفاده می کردند. ولی به تدریج حرکت جهانی به طرف کاهش مصرف سموم در امر مبارزه با آفات و بیماریها رفت به طوریکه در کنفرانس جهانی ریودژانیرو در سال 1992 که از کشور ایران نیز شرکت داشتند، در اغلب کشورها با برنامه ریزیهای مخصوص در جهت کاهش مصرف سموم تلاش فراوان به عمل آمد. در برخی کشورها بین 50 تا 70 درصد مصرف سموم کاهش پیدا نمود.

در ایران نیز از سال 1373 پروژه جدیدی به نام پروژه کاهش مصرف سموم و استفاده بهینه از کود با تلاش وزیرکشاورزی وقت در هیئت دولت به تصویب رسید و از سال 1374 اجرای این پروژه زیر نظر 3 کمیته تحقیقات ، اجرا و ترویج و هماهنگی شروع و هماهنگی شروع و همچنان با جدیت ادامه دارد.

در اثر اجرای کامل این پروژه و سایر مواد در طول 10 سال اخیر مصرف سموم %40- 50% در کشور کاهش یافته است. اینک اجرای این پروژه با عنوان جدید توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم در کشاورزی از اهم برنامه های وزارت جهاد کشاورزی محسوب می‎شود.

لذا توصیه بر این است که به هنگام مواجه به افزایش جمعیت آفات در مرحله نخست از روشهای مبارزه زراعی، مبارزه بیولوژیکی و مبارزه تلفیقی برای جلوگیری از آفات استفاده شده، در صورت طغیان آفات و بیماریها استفاده از سموم آن هم در قالب یک روش مدیریتی تلفیقی (IPM) قابل توصیه می‎باشد.

پیدایش سموم به بیش از هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. هومر (Homer) شاعر و مورخ معروف یونانی در حدود هزار سال قبل از میلاد مسیح اشاره به کندکش های گوگرد و خاصیت تدخینی آنها می‎کند. چینی ها در قرن شانزدهم میلادی از ترکیبات ارسنیکی، به عنوان یک ماده معدنی برای مبارزه با آفات نام می برند و کاربرد سموم ارسینکی در غرب به قرن هفدهم بر می گردد که به همراه مواد قندی برای مبارزه با مورچه استفاده می شد. نیکوتین اولین حشره کش طبیعی بود که در قرن 17 از برگهای تنباکو استخراج و برای مبارزه با سرخرطومی گیلاس به کار می رفت. پس از آن به ترتیب گرده گل داوودی در قرن 18، ماده پیرترین (که امروزه نیز از حشره کش های مهم می‎باشد) در سال 1850 موجود در شهد گلها، روتون موجود در ریشه گیاه، دریس، HCN در 1886 در کالیفرنیا علیه آفات مرکبات، ارسنیت مس در 1867 علیه سوسک برگخوار سیب زمینی، ارسنات سرب در 1892 علیه ابریشم باف ناجور (Lymantria dispar) ارسنات کلسیم در 1912 علیه آفات متعدد، روغن های نفتی و دی نیترو ارتوکرزول (DNOC) به عنوان یک سم کم دوام و کم خطر، تیوسیاناتها در 1930، مهمترین سموم مصرفی در جهان محسوب می‎شوند که همگی ترکیبات معدنی بودند در سال 1939 دانشمندی سوئدی به نام پل مولر به خاصیت DDT پی برد و جازه نوبل را برد.

البته DDT در سال 1978 توسط یک دانشمند آلمانی منتشر شده بود ولی وی از خواص حشره کشی آن بی خبر بود. این ترکیب، نخستین آفت کش با ساختار کربنی یا آلی بود.

این ترکیب در زمان جنگ جهانی دوم برای از بین بردن حشرات ناقل استفاده می‎شود و از سال 1943 در سطحی خیلی وسیع مصرف می شد.

ترکیبات کلره نظیر کامگسان، کلردان، آلدرین نیز سپس مصرف شدند که در ایران نیز مورد استعمال بودند ولی به علت دوام طولانی و مسمومیت های حاد و مزمن ترکیبات فسفره جایگزین آنها شدند که اولین گام در راه ساخت این ترکیبات را یک دانشمندان آلمانی به نام Gerh shrader برداشته بود ولی چندان کاربردی نداشت ولی به تدریج کاربرد آنها افزایش یافت به طوریکه امروزه مهمترین و پر کاربردترین سموم جهان خصوصا حشره کش ها را شامل می‎شوند. پاراتیون و مالاتیون در سالهای 1950 و 1951 مهمترین این ترکیبات بودند که در ایران نیز کاربرد وسیع داشتند.

امتیاز زیاد ترکیبات ارگانوفسفره، تجزیه و تحلیل سریع آنها به مواد غیر سمی پس از مصرف بوده و همچنین اینکه این سموم برخلاف بسیاری سموم از جمله سموم کلره، در بدن تجمع پیدا نمی کنند.

سپس سموم کار بامات در سال 1947 توسط کمپانی سوئیسی (Geigy) ساخته شدند که مهمترین آنها کار با ریل در سال 1949 نیز پیروتروئیدها ساخته شدند که اولین و مهمترین آنها «آلترین» بود که ترکیب تقریبا مصنوعی یک ترکیب طبیعی واقع در گلها به نام پیروتروم بود که در قدیم به عنوان آفت کش به کار می رفت.

تنظیم کننده های رشد نیز جدیدترین سموم به کار رفته هستند که در بین سالهای 1967- 1940 شناخته شده و ژیبرلیک اسید معروفترین ترکیب این خانواده بوده است. در انتها سموم را از نظر تاریخچه به چهار دسته تقسیم می کنند که در زیر آمده است:

• تا قبل از کشف DDT : فقط ترکیبات معدنی داشته مانند ترکیبات ارسنیک، فلوئور، روغنهای گیاهی و حیوانی، ترکیبات گیاهی و به ندرت ترکیباتی با گروه های آلی محدود مثل تیوسیانات ولی هیچیک سنتز نبودند.
• از سال 1939 تا 1967: DDT مهمترین آفت کش در این دوره بوده و همچنین ترکیبات اورگانوکلر، اورگانو فسفر و کارباماتها
• از سال 1967 تا کنون: شامل شبه هورمونها بیشتر بوده خصوصا جلب کننده ها، دور کننده ها، عقیم کننده ها، حشره کش های میکروبی، میکروارگانیزمهای بیماری از نظیر قارچها، باکتری ها، پروتوزوئرها، ویروس ها، ریکسیاها و نماتدها
• دوره بسیار جدید و آفت کش های مدرن که از چند سال پیش تا کنون به کار رفته که شامل آفت کش هایی که از درهم آمیختن سم شناسی و بیوتکنولوژی ایجاد می گردد. در حقیقت نوعی ایجاد مقاومت در گیاهان ایجاد می کنند. مثال مناسب وارد کردن ژن تولید توکیسن از باکتری "Bacillus thuringensis" به گیاه می‎باشد. این اقدام فعلا در برخی از محصولات مثل پنبه ذرت و برنج انجام می‎شود البته در کشورهای مدرن و صنعتی

طبقه بندی سموم:

به طور کلی روشهای مختلفی برای تقسیم بندی سموم وجود داشته که سه تا از معروفترین آنها تقسیم بندی براساس 1. منبع سم 2. کاربرد سم 3. ساختمان شیمیایی سم می‎باشد.

1. از لحاظ منبع سم، سموم یا طبیعی بوده یعنی در طبیعت وجود داشته و وظیفه تولید کننده سم، استخراج این سم از ترکیبات طبیعی موجود در گل ها و گیاهان است. مثل نیکوتین که از توتون استخراج می‎شود.

در حالت دوم ، سم مصنوعی بوده توسط سنتز شیمیایی ساخته می‎شود. ماده سنتز شده از نظر فیزیکی، شیمیایی، پایداری، چسبندگی، بو، فرم اختلاط با حلالها، آتش زایی و غیره باید مورد آزمایشات دقیق قرار گیرد. امروزه ترکیبات مصنوعی به مراتب از نظر تعداد بیشتر از سموم طبیعی هستند، برخلاف سالهای پیشین و گذشته دور

2. از لحاظ کاربرد سم، سموم می‎توانند حشره کش، علف کش، قارچ کش، کنه کش، موش کش، نماتدکش، باکتری کش، حلزون کش، تنظیم کننده رشد (هورمونی)، و حشره کش های میکروبی باشند که ترتیب بیان شده در بالا، نمایانگر کاهش تعداد این ترکیبات در جهان به ترتیب از حشره کش ها (که فراوانترین سموم از نظر تعداد هستند) تا حشره کش های میکروبی (نادرترین سموم از نظر کمیت) می‎باشد.

3. از نظر ساختار شیمیایی که می‎توانند ارگانوکلره، ارگانوفسفره، کاربامات، پایروتروئید، فنیل اوره آزولن ها، بنزوئیک اسیدها، بنزوایمیدازول ها، و سایر گروههای آلی متفرقه باشد که راجع به خواص هر یک مختصرا توضیح داده خواهد شد.

نامهای سموم:

الف) نام شیمیایی : این نام براساس قوانین اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی انتخاب می‎شود. در حقیقت این نام بیان کننده اجزاء تشکیل دهنده ساختار شیمیایی ترکیب و نحوه قرار گرفتن آنها نسبت به هم است.

ب) نام عمومی: این نام توسط موسسه یا کمپانی سازنده پیشنهاد شده و ابتدا در کشور سازنده و سپس به صورت یک نام بین المللی به استانداردهای جهانی (ISO) پیشنهاد می گردد. مثال بارز نام کارباریل از کارباماتها و بارایترین از گروه فسفره می‎باشد. معمولاً حرف اول نام عمومی کوچک نوشته شود.

ج) نام تجاری یا نام فرمولاسیون: اسامی زیادی برای نام تجاری نوشته می‎شود. چون در کارخانه به سلیقه خود اسمی را روی محصول خود می گذارد. معمولاً اول کلمه با حروف درشت نوشته می‎شود. مثال کارباریل بوده که نام سوین نامیده می‎شود، حالت پودری از این سم است و حالت خمیری آن sevimol می‎باشد.

* فرمول بسته شیمیایی و فرمول ساختاری سموم، مفاهیم اسده ای بوده و نیاز به توضیح اضافی نیست.

خصوصیات یک آفت کش (سم) خوب:

1. روی آفت هدف مؤثر باشد
2. اثرات سوء جانبی وری دشمنان طبیعی و آفت کم باشد.
3. گیاه سوزی نداشته باشد
4. زود تر تجزیه شده و وارد چرخه و زنجیره غذایی نشوند.
5. دوام تاثیر ‌آفت کشی خوبی داشته باشد
6. بوسیله باران شسته نشوند.
7. در محیط اسیدی و قلیایی تجزیه نشوند.
8. قابل اختلاط با سایر سموم باشند.
9. مقرون به صرفه باشد
10. برای محیط زیست حداقل خطر را داشته باشد.
11. مقاومت آفات و بیماریها در مقابل آن دیرتر ایجاد شود.

غلظت های به کار رفته در (toxicology) :

مهمترین غلظت کاربردی در toxicology ، ppm بوده که در محلولهای آبی معادل /// است. و در غیر حلولهای آبی معادل /// است. مطابق تعریف داریم:

هر درصد وزنی معادل  ppm 10+4  است.

همچنین درصد وزنی، /// ، /// و واحدهایی از این دست نیز کاربرد داشته ولی از واحدهایی مانند مولاریته، مولالیته، کسر مولی و … که از «مول» استفاده میشود در این عمل استفاده نمی‎شود

آزمایشهای اولیه "Toxicoloty"

در اینجا منظور روند کار است و گر نه راجع به جزئیات بیشتر و مفاهیم اساسی توضیح داده خواهد شد.

نخستین مرحله آزمایش روی آبزیان بوده که شامل ماهی ها، خرچنگها ، کرمها  وحلزونها و حتی جلبکها می‎باشد. در مرحله دوم روی جانوران خشک زی آزمایش شده، در موش ها، خوکچه های هندی، پرندگان در مقادیر مصرف مختلف بررسی شده، همچنین دوام باقیمانده سموم در خاک ، آب ، گیاه (ریشه، ساقه، برگ و میوه) و نفوذ در طبقات مختلف خاک انجام می‎گیرد.

بررسی اثرات سوء سموم بر روی دشمنان طبیعی آفات، زنبور عسل، کرم  ابریشم، اجباری می‎باشد.

در تجزیه شیمیایی باقیمانده سموم در بافت های گیاهی و حیوانی با کمک از مواد رادیواکتیو انجام می پذیرد در صورت تایید تمام آزمایشات مبنی بر صلاحیت معرفی سپس آزمایشات آفت کشی آن در مناطق و اقلیم مختلف بر روی آفات آیا آفات هدف و سایر آفات انجام و اندازه گیری می‎شوند. معمولاً از 1000 ترکیب در دست آزمایش احتمال تایید یک یا دو فرمول تایید می‎شود. پس از اتمام آزمایشات، سم مورد نظر اجازه ثبت گرفته و تولید آن در انحصار شرکت تولید کننده قرار می‎گیرد.

فرمولاسیون سموم:

کمپانی های سازنده سموم معمولاً سموم خود را به صورت غلیظ به نام ماده تکنیکال عرضه می کنند که درجه خلوص ماده تکنیکال معمولاً حدود 95% می‎باشد. اما قسمت عمده اثربخشی یک سم مربوط به فرمولاسیون آن است که کشورها و شرکت های مختلف روشهای مختلفی برای آن در نظر می گیرند.

منظور از فرمولاسیون ، همانطور که در مورد رنگ  یا مواد آرایشی هم داریم، افزودن ترکیبات مناسب جهت اثر بخشی بهتر و بیشتر سم و از آن مهمتر قابل استفاده و قابل استعمال کردن سم  جهت مصرف در مزارع، باغات  و… می‎باشد.

مثلا از امولسیون کننده استفاده شده جهت حل کردن اجزاء آلی و غیرقطبی در آب و یا سایر ترکیبات که به تفضیل بیان می‎شود.

در تهیه فرمولاسیون، نوع تهیه سم برای مصرف نگهداری، انبارداری، صرفه اقتصادی و غیره را در نظر می گیرند.

در قبل از انقلاب مقدار کمی از سموم داخل کشور فرموله می شدند ولی امروزه بیش از 80% سم در داخل کشور فرموله می‎شوند.

 اگر چه متاسفانه سنتز ماده تکنیکال (ماده موثره  واصلی سم) در داخل کشور انجام نشده ( به جز بعضی ترکیبات بومی و معمولی مثل مخلوط بوردو، روغن های طبیعی و مصنوعی، لایم سوفلورو … ) و خرید ماده تکنیکال از طرف دولت صورت میگیرد و تحویل کارخانجات فرمولاسیون شده و پس از فرموله شدن از طریق شرکت خدمات حمایتی و سازمان حفظ نباتات توزیع آنها در کشور انجام می‎شود.

سموم معمولاً به دو صورت خشک و محلولپاشی مصرف شده ولی فرمهای دیگر نیز داشته که به طور خلاصه به آنها می‎پردازیم.

1)  فرمولاسیون خشک

1- الف) گردها یا فرمولاسیون پودری

قدیمی ترین نوع سموم بوده که قطر ذرات آن کمتر از 30 میکرون است. گرد معمولاً یک سم داخل یک حامل (carrier) است که حامل ها مواد بی اثری هستند که جهت تسهیل فرمولاسیون اضافه شده و معمولاً خاک رس، تانکها، پرلایت و سیلیکات می باشد.

ذرات گردها از 10 تا 70 میکرون امروزه متفاوت است. خاصیت گیاه سوزی کمتری دارند، و برای آفات بین خواربه کار می روند. معمولاً (5/0-10)% ماده مؤثر در حامل قرار می‎گیرد و به ویسله هواپیمای سم پاش و موتورهای سمپاش گردپاش به کار می روند. بیشتر برای مبارزه با آفات انباری مصرف داشته و بهترین مثال برای گردها گرد کارباریل %20 است.

1- ب) گرانول ها

به منظور غلبه بر باد بردگی گردها ساخت گرانول ها مرسوم شد که سموم ابتدا در یک حلال حل شده سپس ماده حاملی که شامل رسهای پرلایت و ورمی کولایت بوده به صورت غلاف و پوشش با ماده سمی آغشته می‎شود(محلول سمی)

این ترکیبات جاذب الرطوبه اند یعنی با دریافت رطوبت می‎شوند و ماده سمی را در محیط آزاد می کنند.

امروزه حتی مواد حامل را از موادی می سازند که پس از آزاد کردن سم تبدیل به ماده کودی می‎شوند. اندازه گرانولها 5-25/0 میلیمتر است. از گرانول ها برای مصارف سموم در خاک مزرعه از طریق جذب سموم از طریق ریشه ها استفاده می کنند. وجود رطوبت برای باز شدن گرانول ها ضروری

1- ج) میکروکپسولها که از همه جدیدتر بوده  وماده موثره به وسیله یک پوشش نازک از ژلاتین یا اگار پوشانده است می‎شود  و در حضور آب خاک به صورت تدریجی سم را آزاد کرده که خود این تدریجی آزاد کردن از مزایای این میکروکپسولها است.

1-د) خمیرها:  در این فرمولاسیون سم را با یک حلال نظیر دی کلرواتان (که از همه پرکابردتر است) مخلوط کرده وبه صورت خمیر در می آورند برای آفات چوبخوار نظیر کرم خراط و غیره استفاده شده و در مبارزه با موش و حتی سوسک های خانگی (در خمیرهای سوسک کش) این حالت در ایران خیلی کاربرد دارد.

• هـ) طعمه های مسموم: دراینها معمولاً با یک ماده خوراکی که خاصیت جلب کنندگی ماده مخلوط شده و به صورت پلات یا دانه ای عرضه می‎شود که بیشتر برای مبارزه با جوندگان (rodents) و ملخ ها کاربرد دارد.

2- فروملاسیون مخصوص محلول پاش ها

سموم محلول پاشی معمولاً به صورت سوسپانسیون، امولسیون و … غیر محلول در آب بوده بجز معدودی از علف کش ها در نتیجه یا از حلالهای مخصوص در کنار آب استفاده شده یا از امولسیون کننده ها که توضیح داده می‎شود.

2- الف) محلول در آب که فقط در آب حل کرده و مصرف می‎شوند مثل معدودی از ترکیبات علف کش

2- ب) پودرهای قابل حل در آب مثل مورد الف

• ج) فرمولاسیون های غلیظ یا حجم خیلی کم (ultra low volume)

در اینها آفت کش به صورت مایع یا جامد، مستقیما خود ماده تکنیکال بوده البته به ندرت اینگونه مصرف می‎شوند

2-د) امولسیون شونده ها

این گروه بیشترین گروه سموم را امروزه تشکیل داده  و ماده سمی در آن از یک حلال روغنی یا موادی نظیر گزامین یا سیکلو هگزان تشکیل شده که در آب حل نشده ولی از یک ماده امولسیون کننده استفاده کرده که سم غیرقطبی را در آب قطبی حل می‎کند نظیر عملی که صابون در شستن چربی ها انجام می‎دهد.

مولکلوهای این سم به صورت گویچه9 های کوچک کروی به قطر کمتر از 10 میکرون در آمده  ومعمولا غلظت آنها 25 تا 50 درصد است. (وزنی)

مثال مناسبی برای آنها کار با  ریال است

2-هـ) محلولهای روغنی که ماده سمی در روغن و حلالهای آلی حل شده و به مصرف می رسد اگر چه بیشتر مصارف خانگی داشته و محدوده اند.

• و) گردهای خیس شونده: در این نوع ذرات را در آب پخش کرده (پودر) و مصرف می کنند. (به حالت سوسپانسیون)

حتما باید از گردهای خیس کننده مواد چسباننده و مواد پخش کننده هم استفاده کرد. پر کاربرد هم هستند و متعدد

3- فرمولاسیون گازی که در آنها ماده جامد یا مایع سمی در محیط پخش شده گاز متصاعد کرده و باعث از بین رفتن آفات می‎شوند خصوصا آفات انباری. بهترین مثال قرص های متیل بروماید و قرص های ختوکینی

4- ائروزولها و فرمولاسیونهای دودزا: به صورت مه پاشی مورد استفاده قرار گرفته، در محیط پخش و ایجاد دود سمی می کنند. ذرات بسیار ریز با قطر(50-001/0) بوده و به دستگاههای خاصی برای آنها نیاز است.

ترکیبات مهم استعمالی در فرمولاسیون:

این ترکیبات به نام مواد جانبی نامیده شده که برای بهبود فیزیکی ، شیمیایی، چسبندگی، حلالیت و حامل بودن قابل مصرف می باشند. این مواد عبارتند از:

• حمل کننده ها: می‎توانند، مایع، جامد و گاز باشند. مایعات مثل انواع محلول ها و حلال ها (به عنوان حمل کننده) مثل حلالهای گزامین، سیکلوهگزان و استون. از حامل های گازی می‎توان دی کلرومتان، گاز کربنیکم و فرئون را نام برد. حاملهای جامد نیز در ساخت گردها و یا گرانولها همانطور که گفته شد کاربرد دارد مانند پودر تالک، کائولین، Mgsio3 خاکسترها و رمی کولیت ها
• بهبود دهنده ها: برای بهبود خواص فیزیکی اضافه می‎شود مثل بهبود خیس کنندگی، پخش شوندگی و چسبندگی سموم تا پخش یکنواخت سم در گیاه ایجاد شود. پس از نشستن قطرات کروی سم روی گیاه، ابتدا خیس کننده ها عمل کرده، سپس پخش کننده روی سطح قطره را پخش کرده و در آخر ماده چسباننده آن را می چسباند. معمولاً آنها باعث جذب مولکولهای سطح وجذب مولکولهای داخل قطرات می‎شوند و در نتیجه باعث چسبندگی کاهش تبخیر فوری، پخش یکنواخت، روی سطح و تشدید بخشیدن بر تاثیر و دوام سم می‎شوند. دارای فرمول های شیمیایی محرمانه هستند.
• امولسیون کننده ها : جزو ترکیبات بسیار بسیار مهم در سموم امروزی هستند. از ترکیباتی بود که هم در آب و هم در روغن یا ترکیب غیرقطبی حل شده و می‎توانند ترکیب غیرقطبی را به صورت تعلیق در آب در آورند. صابون هم امولسیون کننده است ولی چون صابون درآبهای سخت و اهلی رسوب می‎کند و مورد مصرف نیست به سه گروه اصلی تقسیم شده: 1) آنیونی شامل یونهایی با بار منفی که باعث کاهش کشش قطرات به یکدیگر مثل صابون ها و الکل ها سولفاته

2) کاتیونی که شامل یونها با بار مثبت بوده مثل املاح آمونیوم و ترکیبات ازته هتروسیکلیک

3) غیریونی ها که در آب یونیزده نشده ولی حل و پخش می‎شوند که در نتیجه سبب بهم نچسبیدن ذرات امولسیون سم می‎شوند

مثل Triton x 155 , Triton x 100

4) صابونها که نمک قلیایی اسیدهای چرب وبده که خصلت پخش کنندگی و چسبندگی به ذرات سم داده بعضی که دارای یونهای سدیم، پتاسیم آمونیوم بوده در آب محلول بوده و بعضی ها که دارای یونهای کلسیم یا منیزیم تعویض شده اند در آب نامحلول اند.

معمولاً از صابون پنبه دانه بیشتر استفاده می‎شود.

5) تشدید کننده ها: این مواد سبب افزایش تاثیر آفت کشی سم می‎شوند مثلا پیرتروم در روغن کنجد سبب افزایش خصلت حشره کشی شده در حالیکه روغن کنجد خصلت حشره کشی بسیار بسیار ضعیف به تنهایی دارد. این ترکیبات را سینرژیست نیز نامیده که بسیار گران بوده و به طریقه های زیر عمل می کنند.

الف) افزایش حساسیت نقطه اثر سم در بدن خصوصا با ایجاد تغییرات فیزیکی

ب) افزایش و هموار کردن راه عبور سم به بدن

ج) جلوگیری از عمل تجزیه کننده های سم

سینرژیست های مهم عبارتند از 1) پیپرونیل بوتوکسید 2) سولفوکسید (از گروه متیلن دی اکسی فنیل)

بیشتر در سموم مصارف خانگی به دلیل گرانی کاربرد داشته خصوصا در کنار ترکیبات پایروتروئید.

6) مواد خیس کننده و پخش کننده مصنوعی آلی:

استرهای cp-7 و cp-10 جزو مواد ساخته شده از استرهای مونو دی الکیل پلی اتیلن گلیکول می باشند که برای خیس کنندگی و پخش شوندگی به کار می رود.

7) ترکیبات متفرقه:

شامل ترکیبات کاهش دهنده فراریت مثلا در سمومی که علیه شته مومی یا لاروهای چوبخوار می باشند. یا خوشبو کننده ها، ایمن کننده ها، عوامل ضد کف، مواد اسیدی کننتده، ژلاتین، کازنین و آرد می باشند که سه  ترکیب آخر جزو پخش کننده ها و خیس کننده های سموم هستند.

بعضی از تعاریف مهم در سم شناسی (Toxicology)

Toxicology : یکی از زیر شاخه های فارماکولوژی که راجع به اثرات سموم روی موجودات زنده به طور کامل بحث می‎کند. همچنین این عمل به تداخل سموم با ماکرومولهای بدن موجود و تاثیرات آن با محیط، همچنین طرز جذب، توزیع، متابولسیم آن در بدن و همچنین بقای سموم در داخل بدن موجودات زنده و محیط می پردازد. همچنین طرز جذب ، توزیع، متابولیسم آن در بدن و همچنین بقایای سموم در داخل بدن موجودات زنده و محیط می پردازد. همچنین در شاخه هایی به مطالعه ساختار شیمیایی سموم، خواص شیمیایی سموم، اثرات بیولوژیک و درمان بیماریهای ایجاد شده توسط این سموم می پردازد.

Toxic : ماده شیمیایی طبیعی که به صورت فیزیولوژیک ساخته می‎شود.

Poison : ماده شیمیایی که به صورت مصنوعی و سنتزی ساخته می‎شود پس با toxic متفاوت است.

زیر مجموعه های Toxicology :

 1) pesticide toxicology                     2) food Toxicology                 

3) Enviroment Toxciology مثل مطالعه روی سرب از سموم

  4) medical Toxicoloyg  5) Analytical Toxicology موجود در کره زمین

Xenobiotic : ماده خارجی که بدن وارد می شود، که به تجزیه کمی و کیفی سموم می پردازد.

Taxicosis : بیماری که منتج از تماس با یک سم می‎باشد مثل otisis که التهاب پرده گوش بوده و توسط یک مایکوتوکسین ایجاد شده

Receptor : جزیی بوده که سم روی آن تاثیر می گذارد.

Toxicity (سمیت) : به مقداری از سم که می‎تواند تحت شرایطی خاص موجب اثرات سمی یا منجر به تغییر در سیستم بیولوژیک گردد.

مسمومیت: هر گونه تغییر که باعث بهم زدن سیستم بیولوژیک بدن می‎شود.

مسمومیت فوق حاد و مسمومیت حاد:

به طور کلی مسمومیت هایی بوده که سریعا علائم خود را نشان می دهند. برای فوق حاد در حد چند ساعت و در مورد مسمومیت حاد در عرض یک یا چند روز علائم و عوارض مسمومیت از قبیل مرگ، حالت تهوع، سوزش چشم ها، استفراغ، زیاد شدن بزاق و ادرار، جهش های ژنی و … بروز می‎کند.

مسمومیت حاد در مورد ترکیبات اورگانو فسفره دیده می‎شود.

مسمومیت مزمن: به طور آنی ظاهر نمی‎شود بلکه علائم تدریجی اند. از یک سال تا چند سال حتی پایان عمر فرد

مسمومیت تحت حاد: علائم از چند هفته تا یک ماه دیده می‎شود.

Response : نشان گر سرعت یک سم در بدن یک گونه می‎باشد نه غلظت سم مصرفی که در LDso­ بیان شد.

یعنی یک سم می‎تواند از نظر شیمیایی خیلی قوم بوده و LDso کمی نیاز داشته باشد ولی Response بالایی داشته و به کندی اثر سمی خود را اعمال کند می‎تواند عکس این قضیه نیز وجود داشته باشد یعنی LDso­ ولی Response خیلی خیلی سریع.

نئوپلازیا: سلول در این حالت رشدش مهار گسیخته شده است به نحوی که دستیازی به سلول های دیگر نیز صورت می‎گیرد. خیلی از سموم خیلی سمیت های مزمن سبب نئوپلازیا می‎شوند.

تجمع سموم: بعضی از سموم می‎توانند در بافت های چربی و یا شیری یک موجود تجمع پیدا کنند و تجزیه نشوند و این را تجمع سموم گفته که خیلی خطرناک بوده و در مورد سموم ارگانه کلره اتفاق می افتد.

NOEL یا NOAEL

یک مقیاس استاندارد جهانی بوده که منظور از آن سطحی و محدوده ای از مصرف سم بوده که اثرات زیان بار نداریم و بالای این سطح اثرات زیان بار دیده می‎شود مثلا برای گوجه فرنگی از یک سم خاص یک  داریم.

که این از آزمایشات بیولوژیکی روی دو حیوان نزدیک به انسان تعیین شده مثل موش و یک حیوان دامی

ADI

یک مقیاس جهانی بوده که تنها تفاوتی که با  داشته همانطور که از نام       معلوم است مجموع غلظت سمهای مصرفی قابل قبول برای بدن در یک روز می‎باشد. البته

گاهی برای یک سم نیز به کار می رود یعنی       مربوط به یک سم خاص. البته

معمولاً نسبت به وزن شخص مصرف کننده نیز برای انسان              گزارش می‎شود.

ازنظر ریاضی          به             مطابق معادله روبرو تبدیل می‎شود.

MRL

این مقیاس  یک مقیاس بومی است و نه جهانی و ماکسیمم باقیمانده قابل قبول برای بدن در مورد غذای خاص مصرفی یک منطقه جغرافیایی است. مثلا در یک کشور از غذاهایی با گوشت زیاد استفاده می کنند MRL متفاوت با کشوری است که از سیب زمینی در غذاها زیاد استفاده می کنند چون       این دو متفاوت اند.  و در نتیجه        

آنها

یک مساله مهم 

برای یک آفت کش میزان          آن         003/0 است. در صورتیکه مصرف خیار برای هر فرد متوسط          400 باشد آیا میزان که توسط یک آزمایش تجزیه ای به میزان  ppm 12/0 گزارش شده بالاتر از حد               است یا نه؟

وزن هر فرد متوسط 60 کیلواست.

قابل قبول

گزارش شده :

پس خطر ندارد

LDSO : برای نشان دادن میزان مسمومیت از شاخص        استفاده می کنند دز یا مقدار موتسط ماده سهمی است که باعث مرگ 50% از جانواران تحت تاثیر شده می  باشد معمولاً برحسب mg ماده سمی بر کیلوگرم وزن بدن موجود زنده بیان می گردد.

LCSO : در مورد جانوران آبزی مانند ماهی ها از این شاخص استفاده شده است. عبارت است از غلظت متوسط ماده سمی که باعث مرگ 50% جانوارن تحت اثر شود معمولاً برحسب میلی لیتر سم بر حسب واحد حجم مایع بیان می‎شود. این امر مربوط به زمانی است که جانور تحت تاثیر بخارات سمی قرا ر گرفته یا دریک مایع محتوی سم غوطه ور بوده (در مورد آبزیان) لذا اندازه گیری دقیق سم وارده به بدن مقدور نمی باشد

منحنی DOSE درصد مرگ و میر:

این منحنی مانند روبرو بوده و برای تعیین        از آن استفاده می‎شود برای تعیین .

             با توجه به این که میانگین همیشه با انحراف معیاری همراه است لذا نقطه 50% با      مشخص شده و در این نقطه انحراف معیاری از میانگین وجود ندارد در           یک واحد انحراف معیار از میانگین وجود داشته و باعث 98% کشندگی حیوانات است.

البته این اعداد از مطالعات آماری بدست آمده که خارج از بحث این نوشته است.

الف) اورگانوفسفرها:

به سمومی اطلاق شده که در فرمولاسیون آنها یک اتم فسفر مرکزی بوده که به عناصری چون اکسیژن ، گوگرد، کربن و نیتروژن متصل است. هر چه اتمی متصل الکترونگاتیو باشد قدرت سمیت بیشتر می‎شود به طوری که سمومی با گروه      به مراتب قوی تر از گروههای     می باشند. به دلایل زیرامروزه از مهمترین و پرکاربردترین حشره کش ها در جهان محسوب می‎شوند خصوصا در حشره کش ها.

1) اثرات شدید حشره کشی و کنه کشی       2) طیف تاثیری وسیع بر آفات مختلف

3) سریع الاثر بودن و اثر ضربه ای            4) عدم وجود باقیمانده خطرناک در طبیعت برخلاف ارگانه کلر           5) عدم خصلت تجمعی دریافت های چربی بدن

6) میزان مصرف کم در واحد سطح نسبت به سموم کلره

از معایب آنها سمیت  شدید برای انسان، طیف وسیع تاثیر و بروز مقاومت سریع آفات چند نسلی

سه زیر گروه مشتقات اسید فسفریک، اسید فسفریک و اسید فسفرو دی تیوبیک بوده مکانیسم مهم عمل تمام این ترکیبات توانایی آنها در مهار کردن آنزیم کولین استراز بوده که گیرنده استیل کولین، انتقال بر عصبی در نورون ها می‎باشد. یعنی جایگاه کولین استرازرایر کرده و مانع از مهار استیل کولین می‎شود چون استیل کولین برای مهار نیاز به هیدرولیز گروه استری شان به اسید استیک و الکل دارند در نتیجه این عمل صورت نگرفته اختلالات عصبی ایجاد می‎شود یعنی براکسونها و سیناپس ها اثر گذاشته و سبب تشنج می‎شوند و نهایتاً موجب مرگ حشره می گردند.

متابولیسم این گروه از سموم بوسیله هیدرولیز واکنشهای آنزیمی اکسیداسیون و سایر واکنشها در بدن موجودات زنده باعث افزایش بزاق ، آب چشم، اتفاق می افتد.

افزایش ادرار و جهاش های ژنتیکی  می‎شون