دانلود تحقیق کامل درباره آشنایی با بافته های سنتی 23 ص

اختصاصی از نیک فایل دانلود تحقیق کامل درباره آشنایی با بافته های سنتی 23 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 23

بسمه تعالی

استاد بیرجندی

آشنایی با بافته های سنتی

زهرا دبیری

موضوع قالی بافی

بهار 88

جانها به قدوم ملک العرش نهادیم

ما دیده و دل در گرو فرش نهادیم

 نقشی شود و بر زبر فرش در آید

هر نکته به ما از طرف عرش برآید

تاریخچه فرش

فرش ایران دارای تاریخی بسیار طولانی است، در ایران از دیرباز بافتن انواع فرش متداول بوده و انگیزه ای اجدادی داشته است. به نوشته مورخان، جهانگردان، جنگجویان و آثار مکشوفه از گذشتگان گویای آن است که فرشبافی به صورت هنری دستی ، مردمی ، روستایی و عشایری در ایران سابقه بس دراز دارد.

پروفسور «رودنکو» کاشف «فرش پازیریک» معتقد است که قالی مذکور  کار مردم ماد یا پارس و پارت (خراسان بزرگ) است. توجه به نقش های مشابه و هم زمان این فرش در ستون های تخت جمشید نیز این نظریه را تایید می نماید. آثار دیگری از جمله نقاشیهای برخی هنرمندان قرون وسطی حاوی نقش قالیهایی است که گفته اند بافت ایران بوده است . برخی مورخان در مورد حمله رومیان به ایران و غارت دستگرد قالی را از جمله غنایمی که در این غارت به دست آورده شده، قید نموده اند و نیز منابع یونانی از قالیهای زربفت ایران یاد کرده اند. «فرش بهارستان» با آن همه هنرمندی که به تأیید روایات مختلف، دربافت آن به کار رفته بوده اگر چه گاه در تعریف از آن راه اغراق پیموده شده اما خود نشانگر پیشرفت صنعت فرشبافی و صنایع جنبی از جمله طراحی و رنگرزی در ایران قدیم می باشد. فرش به عنوان نمودی از فکر و اندیشه بشری و متاثر از حس نوجویی او در طول تاریخ خود با نشیب و فرازهایی روبرو بوده که گاه با فراغت فکری هنرمندان و محیط مناسبی که برای رشد و شکوفایی هنر ایشان ایجاد گردیده به حد اعلای خود رسیده و گاه صدماتی که بر اثر مصائب طبیعی و غیر طبیعی بر پیکر جامعه وارد شده، آن را به دوره نهفتگی و خمود سوق داده است.

عصر مغول یعنی قرن هفتم هجری را می توان دروان بس غم انگیز برای انواع هنر ایرانی دانست و پس از آن قرون دهم  و یازدهم هجری را که عصر صفویان است زمان شکوفایی طبع هنری مردم ایران باید به شمار آورد. آغاز دوران صفوی متفارن با رشد بسیاری از هنرهای دستی و توسعه آن در کلیه شئون جامعه بوده است. بسیاری از هنرمندان ایرانی در این دوره ظهور کرده اند که با اغتنام فرصت از آرامش و محیط مساعدی که به وجود آمده عمر گرانبهای خود را بر سر ارتقاء سطح کیفی هنر و صنایع دستی نهاده اند وبا ابداع طرح ها و نقشه های زیبا و هنرمندانه جایگاه این صنایع به ویژه فرش را به حد اعلاء خود رسانیده اند و نام ایران را در سراسر جهان با آثار خود پرآوازه ساخته اند. با توجه به اهمیت عصر صفویه در اعتلاء هنر ایران و توجهی که در این زمان به صنعت قالیبافی مبذول شده، جا دارد به این عصر و وضعیت هنرمندان و قالیباقی آن مشروح تر بپردازیم.

 فرشهای دوران صفویه را می توان متعلق  به دو گروه زمانی دانست: اول: قالیهای بافته شده در دوران سلطنت شاه اسماعیل وشاه طهماسب که به"شاه طهماسبی" معروف است و خود مکتبی خاص دارد که به همین نام شهرت یافته. شاه طهماسب همواره به تشویق هنرمندان و قالیبافان و طراحان می پرداخت و خود از هنر بهره داشت و حتی نوشته اند، رنگرزی می دانست و مستقیمأ طراحی می نمود و بافندگان را راهنمایی می کرد. از این جهت در زمان پادشاهی او انواع صنایع ظریفه به ویژه قالی بافی راه ترقی پیمود و در طرح آن تغییرات کلی به وجود آمد. قالیهای ترنجدار جانشین آن گروه از قالیهایی شد که تا اواخر قرن 9 هجری در ایران بافته می شد و بعدأ به طرح مغولی و تیموری شهرت یافت. علاوه بر قالیهای ترنجدار در این دوره بافتن قالیهایی با طرح حیوان و شکارگاه متداول شد. دوم: قالیهای بافته شده در زمان شاه عباس که به مکتب " شاه عباسی" معروف است. در این دوره با اغتنام فرصت از وجود هنرمندان عصر نقشهای جدید به ویژه با استفاده از اسلیمی ها و گلهای مخصوص بوجود آمد برخی طرحهای قالی در مکتب شاه عباسی عبارتند از:/ الف – طرح ترنجدار یا لچک ترنج/ ب – طرح شکارگاه/ ج – طرح درختی/ د – طرح گلدانی .

اینک با توجه به سهولت ایجاد ارتباط بین هنرمندان نقاط مختلف و پیشرفت تکنیک طراحی و نقش پردازی، فرش همگام با سایر هنرها و صنایع مردمی رو به تکامل رفته است، طرحهای محلّی به نقاط دیگر برای بافت فرستاده می شود و هنرمندان از نتایج تجربیات دیگر همکاران خویش کاملاً با خبر می گردند. وسایل کار طراحی پیشرفت نموده و تکنیک جدید به کمک هنرمندان آمده و ایشان به مهارت در تهیه و تکثیر طرحهای خود اقدام می کنند. بازار های فرش جهانی به ویژه از اوائل قرن بیستم میلادی رونق گرفته و این خود تشویق دست اندرکاران را در پی داشته و به ویژه در تبریز، کرمان، کاشان، اصفهان، اراک ، داد و ستد این کالای ارزشمند را رونق داده و در این زمان است که بازار صادرات فرش های نو و کهنه گرم شده و کارگاه های بزرگ برای پاسخگویی به تقاضاهای روز افزون دایر گردیده است. این قالیها به اروپا به ویژه کشور آلمان و آمریکا حمل می گردد و موجبات تقویت بنیه مالی کشور را در حد خود فراهم می سازد و تجارت خارجی را به سرمایه گذاری در تولید فرشهای مورد درخواستشان تشویق و ترغیب می نماید. مجموعه این اقدام طی قرن اخیر در جهت تقویت بنیه اقتصادی کشور مؤثر بوده، اما دخالت فروشندگان و صاحبان سرمایه در کار طرح و رنگ فرش و سفارشات غیر مسئولانه ایشان به کیفیت این دستباف لطمه وارد ساخته است. عدم نظارت صحیح بر کار بافت فرش و بسیاری عوامل دیگر از جمله قیمت ها و چگونگی صادرات طی نیم قرن گذشته، رقبای فرش ایران را به میدان رقابت کشانده واز سوی دیگر سودجویان را به سوء استفاده از غفلت دست اندرکاران و انجام تقلباتی در مراحل مختلف تهیه موارد اولیه و تولید فرش وا داشته و در نتیجه موجبات سقوط کیفیت و کمیت و گرمی بازار فرش ایران را فراهم نموده است به منظور ایجاد پیوستگی ارتفاء سطح کیفی این دستباف ارزشمند و تداوم تاریخ پرآوازه ی آن هوشیاری و کوششی همه جانبه لازم است که امید است عشق و علاقه عامه مردم به این میراث اجدادی خود آن را در ضمیر کلیه دست اندرکاران بیدار سازد.

تحقیق درباره آشنایی با بافته های سنتی ( موضوع قالی بافی )

اختصاصی از نیک فایل تحقیق درباره آشنایی با بافته های سنتی ( موضوع قالی بافی ) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل:   ( قابلیت ویرایش و آماده چاپ ) 

حجم فایل:  (در قسمت پایین صفحه درج شده )

تعداد صفحات فایل: 23

کد محصول : 001Shop

فروشگاه کتاب : مرجع فایل 

---

 

موضوع قالی بافی + به همراه عکس داخل متن ورد

 

 قسمتی از محتوای متن 

تاریخچه فرش

فرش ایران دارای تاریخی بسیار طولانی است، در ایران از دیرباز بافتن انواع فرش متداول بوده و انگیزه ای اجدادی داشته است. به نوشته مورخان، جهانگردان، جنگجویان و آثار مکشوفه از گذشتگان گویای آن است که فرشبافی به صورت هنری دستی ، مردمی ، روستایی و عشایری در ایران سابقه بس دراز دارد.

پروفسور «رودنکو» کاشف «فرش پازیریک» معتقد است که قالی مذکور  کار مردم ماد یا پارس و پارت (خراسان بزرگ) است. توجه به نقش های مشابه و هم زمان این فرش در ستون های تخت جمشید نیز این نظریه را تایید می نماید. آثار دیگری از جمله نقاشیهای برخی هنرمندان قرون وسطی حاوی نقش قالیهایی است که گفته اند بافت ایران بوده است . برخی مورخان در مورد حمله رومیان به ایران و غارت دستگرد قالی را از جمله غنایمی که در این غارت به دست آورده شده، قید نموده اند و نیز منابع یونانی از قالیهای زربفت ایران یاد کرده اند. «فرش بهارستان» با آن همه هنرمندی که به تأیید روایات مختلف، دربافت آن به کار رفته بوده اگر چه گاه در تعریف از آن راه اغراق پیموده شده اما خود نشانگر پیشرفت صنعت فرشبافی و صنایع جنبی از جمله طراحی و رنگرزی در ایران قدیم می باشد. فرش به عنوان نمودی از فکر و اندیشه بشری و متاثر از حس نوجویی او در طول تاریخ خود با نشیب و فرازهایی روبرو بوده که گاه با فراغت فکری هنرمندان و محیط مناسبی که برای رشد و شکوفایی هنر ایشان ایجاد گردیده به حد اعلای خود رسیده و گاه صدماتی که بر اثر مصائب طبیعی و غیر طبیعی بر پیکر جامعه وارد شده، آن را به دوره نهفتگی و خمود سوق داده است.

عصر مغول یعنی قرن هفتم هجری را می توان دروان بس غم انگیز برای انواع هنر ایرانی دانست و پس از آن قرون دهم  و یازدهم هجری را که عصر صفویان است زمان شکوفایی طبع هنری مردم ایران باید به شمار آورد. آغاز دوران صفوی متفارن با رشد بسیاری از هنرهای دستی و توسعه آن در کلیه شئون جامعه بوده است. بسیاری از هنرمندان ایرانی در این دوره ظهور کرده اند که با اغتنام فرصت از آرامش و محیط مساعدی که به وجود آمده عمر گرانبهای خود را بر سر ارتقاء سطح کیفی هنر و صنایع دستی نهاده اند وبا ابداع طرح ها و نقشه های زیبا و هنرمندانه جایگاه این صنایع به ویژه فرش را به حد اعلاء خود رسانیده اند و نام ایران را در سراسر جهان با آثار خود پرآوازه ساخته اند. با توجه به اهمیت عصر صفویه در اعتلاء هنر ایران و توجهی که در این زمان به صنعت قالیبافی مبذول شده، جا دارد به این عصر و وضعیت هنرمندان و قالیباقی آن مشروح تر بپردازیم.

  متن کامل را می توانید بعد از پرداخت آنلاین ، آنی دانلود نمائید، چون فقط تکه هایی از متن به صورت نمونه در این صفحه درج شده است.

پس از پرداخت، لینک دانلود را دریافت می کنید و ۱ لینک هم برای ایمیل شما به صورت اتوماتیک ارسال خواهد شد.

 

« پشتیبانی فروشگاه مرجع فایل این امکان را برای شما فراهم میکند تا فایل خود را با خیال راحت و آسوده دانلود نمایید »

دانلود مقاله فرش آذربایجان بهشت بافته ایرانی

اختصاصی از نیک فایل دانلود مقاله فرش آذربایجان بهشت بافته ایرانی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
اغلب فرش های ایران دارای رنگ هایی بخصوص هستند که بیشترشان در محل بافت متداول است و با توجه به رنگ ها می توان محل بافت را تا حدودی تشخیص داد، مثلا، قرمز دوغی در اراک ، لاکی در مشهد و بیرجند و نخودی در کرمان ، سرخ روناسی در همدان و سربند و هریس و سفید در قم و نائین و آبی سیر در قالی های عشایری فارس و شمال خراسان از جمله رنگ های متداولند. لیکن در تبریز برخلاف دیگر نقاط، رنگ های ویژه برای بافت فرش های مورد استفاده قرار می گیرد و تنها در نظر گرفتن سلیقه های مختلف، تعیین کننده رنگ قالی ها است.
رنگ ها اغلب با شماره در کنار نقشه مشخص می شود. نقشه ای که پس از چندین بار استفاده مستعمل می شوند، دوباره ترمیم می شوند. برای ترمیم نقشه های قالی گاه از اوراقی با رج شمار بیشتر استفاده می شود، به عنوان مثال نقشه قالی های 30 رجی و کمتر را روی ورق40 رجی(160) ترسیم می کنند که 15در11 خانه دارد و در نتیجه تعداد اوراق لازم برای قالی ربعی4در3 به14 تا15 ورق تقلیل می یابد. هزینه نقشه در طرح های نیمه(نظیر درختی و یا گلدانی) و به ویژه طرح های تمام (نظیر زیر خاکی ) بسیار بیشتر است.
رنگ های طبیعی قالی های آذربایجان عبارتند از روناس (گلی)، قرمز دانه(گلی و قرمز آتشی)، اسپرک (زرد)، از ترکیب رنگ های زرد و نیلی، رنگ های سبز چمنی، زیتونی و مله ای به دست می آید، رنگ موشی( طوسی) یا خاک سیاه که در اصطلاح محلی به آن «قره ترپاخ» می گویند از معادن «میشه باره» ارسباران استخراج می شود.
کاستن رنگ قالی های نو برای کهنه کردن فرش ها
تجار تبریز را می توان جزء نخستین افرادی دانست که به روش کهنه کردن فرش ها آشنایی یافته اند، رونق فراوان صادرات فرش ایران به اروپا و ناتوانی این تجار در تغذیه بازار اروپا، آنان را بر آن داشت که فرش های نو را که دارای رنگ هایی خام بودند با شستشو و آفتاب دادن و مالش با چوبک و انداختن در معابر عمومی به صورت کهنه درآورند لیکن آنان به زودی دریافتند بهترین وسیله برای کاهش رنگ های تند قالی های نو، شستشوی آنها با خاکستر چوب است و از آن پس شستشو با خاکستر چوب به عنوان تنها روش در این زمینه پذیرفته شده است.
حوزه هریس و مهربان
سایر شهرستانهای آذربایجان به سبب دوری از مراکز و بی نصیبی از مبادلات فرهنگی، اقتصادی با دیگر مناطق در طرح و نقشه و رنگ از اصالت بیشتری برخوردارند. این مناطق گاه از حیث طرح و رنگ دارای کیفیتی مشابهند. هریس در مرکز آذربایجان و شمال شرقی تبریز مرکز مهم منطقه است که تولیدات آن بخصوص در گراوان، مهربان، سراب، قراچه و بخشایش تولید می شوند، در این میان هریس به سبب بافت طرح های متنوع و دلپذیر از دیگر مراکز گوی سبقت را ربوده است.
قالیبافی از روزگار قدیم در هریس معمول بوده و به واسطه طرح های بدیع و رنگ های زیبا، شهرت جهانی داشته و هنوز هم با آنکه تولید آن به پستی گراییده، اهمیت منطقه مزبور به منزله یک حوزه ممتاز به کلی از بین نرفته است.
وجه مشترک کلیه نقشه ها خطوطی هندسی است که از ترکیب خطوط افقی، عمودی و مایل تشکیل می شود. طرح های لچک و ترنج با تغییر خطوط افقی، عمودی و مایل تشکیل می شود. طرح های لچک و ترنج با تغییر خطوط از منحنی به مستقیم و تبدیل طرح های گردان به شکسته با همان ویژگی ها تولید می شود. این گونه نقشه ها به طور ذهنی بافته می شود و در صورت نیاز از نقشه های کوچک که بر پارچه ای ترسیم یافته است، استفاده می شود.
طرح و نقشه قالی های هریس، معمولالچک و ترنج است که در اصطلاح محلی به آن «گوشه گوبگ» می گویند.حاشیه معروف به «توسباغا» یا «بالوق شاماما» و یا «سماوری» نیز از جمله حواشی متداول و رایج است. نقشه «قاچ خاتون» یا «داش خاتونن» با ترنجی کف ساده و «حاج عظیمی» با ترنجی لوزی و «صمدخانی» با ترنجی مدور و «نوعی اسلیمی» و «افشان» که هر دو با طرح های اسلیمی و افشان شهری متفاوتند و بالاخره نقشه «تاجری» از جمله مهمترین نقشه های متداولند.
بخشایش- گراوان
بخشایش از نظر تولید کناره های زیبا و دلفریب که بازی رنگ هایی با مایه های آبی و قرمز نخودی و آجری آنها را از زیبایی خاصی برخوردار می سازند،در بین مناطق حوزه هریس دارای مرتبه ای والاست. نقشه ای بزرگ گیاهی که از نقشه ای هریس الهام گرفته اند، برخلاف تولیدات سراب در سرتاسر متن تکرار می شوند.
پشم «شاه وزن» که دارای درخشندگی و استحکام بسیار است، عامل اصلی شناخت تولیدات گراوان از بخش های دیگر است. مدالیون در قالی های گراوان آنقدر بزرگ است که گاه برای حفظ توازن متن تا مرکز حاشیه داخلی می رسد. تار و پود تمام قالی های هریس و توابع گراوان، سراب، مهربان و بخشایش از پنبه است و نخها اصولازمخت هستند. در بعضی قالیچه ها مثل قالیچه های بولوردی به طور استثناء به جای یک پود، دو پود از بالای ردیف گره ها می گذرد، یکی کشیده و پنهان و دیگری به رنگ آبی که از پشت قالی قابل رویت است.
گره حاکم در منطقه ترک باف است که تراکم آن از 1000 تا 600 گره در دسی متر مربع می رسد. در برخی از قالیچه ها که از سفتی و زمختی بیشتری برخوردارند، این تعداد گره از 1500 تا 1000 گره در دسی متر مربع در تغییر است. قالیبافان این مناطق بر حسب عادت به هنگام چیدن پرز آنها را بلندتر می چینند و به اصطلاح آنها را پرگوشت می گیرند. درشت بافی و زمختی از صفات ظاهری و مشخصه فرش های هریس، گراوان، بخشایش و مهربان است.
قالیچه های بزرگ در قطع2 /5در3/ 5 متر و 3در4 متر و کناره های 1در3 ذرع و 1در 4 ذرع اندازه های متعارف هریس و مناطق اطراف است و رج شمار معمول نیز بین 18 تا 25 گره در هر رج (7 سانتیمتر) است.
اهر
شهرستان های اهر و مناطق اطراف آن نیز، شیوه هریس را پذیرفته اند. ده شربیان که قالی های بزرگ یک پودی می بافند نیز در این تقسیم بندی جزء هریس به شمار می آید، زیرا نقشه و قطع قالی های آن بی شباهت به نقشه اهر نیست. لیکن طرح آنها دارای رفتار هندسی کمتری است و بافت فشرده و کیفیت مطلوب آن را از شهرت خاصی بهره مند نموده است. غالب طرح ها ترنجی نسبتا بزرگ را در بردارند که برگهایی درشت اطراف آن را در بر گرفته اند. اهر و ابهر دارای نقشه متنوعی نیستند و جنس آنها سفت و استخوانی است که با رنگهای تیره و نقش های هندسی از دوامی بسیار بهره مندند.
سراب
سراب در نزدیکی شهر اردبیل و مشتمل بر 21 روستا است که در دو طرف جاده اردبیل واقع شده و از نظر تهیه کناره ها و پادری های مرغوب در اندازه های مختلف مشهور است. در نقش قالی های سراب ترکیب تزئینی از چهار لچک و یک مدالیون طویل تشکیل می شود.
محیط و یا لبه خارجی این مدالیون ها دندانه و بیشتر چنگکی و به طور عمده با زمینه پشم شتری است . لچک ها با نقش های آبی آجری روشن شباهت بسیاری به مدالیون مرکزی دارند. مجموعه این نقوش (مدالیون لچک) در زمینه های مشحون از ساقه ها و شاخه گلها و برگهای نخلی قراردارد، در حاشیه ها که از سه قسمت تشکیل شده ترکیب هندسی به تکامل می رسد و زمینه، نگاره های هندسی و برگهای دندانه دار را که به تناوب تکرار می شود، در خود جای می دهد.
قالیچه های کناره سراب اغلب نرم و تقریبا بلند و دارای بافتی فشرده تر از قالیچه های هریس است. حاشیه خارجی دارای نقشی دندانه ای و کنگره ای به نام مداخل است. بیشتر مطالب فوق برای تولیدات قدیم سراب صادق است. صفت ممیزه قالی های جدید، زمختی و فشردگی آنهاست. ابتدا و انتهای قالی ها با ریشه های آنها تزیین می شود. در برخی از قالی های یکی دو قرن اخیر، ریشه ها به صورت تور بافته شده تزیین شده اند، علیرغم تعمیم واژه روستایی باف برای مناطق روستایی لازم به تذکر است که این مناطق خود دارای ویژگی های خاصند، کناره های سراب گرچه دیگر ظرافت و لطافت گذشته را ندارند، با این حال با کناره ها و قالیچه های سایر نقاط متفاوتند.
قراچه
قراچه نیز در شمال شرقی هریس و نزدیکی شهر تبریز، از جمله مهمترین مناطقی است که در حوزه فرشبافی هریس به داشتن کناره هایی بسیار متمایز نسبت به دیگر نقاط، مشهور است. این کناره ها که در بافت آنها تنها از یک پود استفاده می شود، با بافتی بسیار فشرده و پرداختی مناسب در بازار اروپا به نام کناره های قراچه شناخته می شود. متن قالیچه ها و کناره ها معمولاسرخ روناسی و حاشیه آبی سیر است و بیشترشان ترنجی هندسی در وسط و دو ترنج دیگر متفاوت با ترنج مرکزی در طرفین دارند. در مواردی این طرح گاه در متن قالی چند بار نیز تکرار می گردد. قالیچه های قراچه نیز از طرحهای هندسی و نگاره های بسیار کوچک در حواشی و متن برخوردارند.
فرش دستباف نگین درخشان صادرات غیر نفتی ( تهدیدها و راهکارها )
فرش دستباف نقطه تلاقی صنعت و هنر ایرانی است و بسیاری با عبارت صنعت فرش مخالفند . زیرا آنجا که دستان خسته قالیبافان گره را بر گره روی دار فرش استوار می کنند و نقش می زنند ،تنها هنر است که زنده می ماند. هنر فرش ایران از دیرباز معروف ذوق و هنر ایرانی بوده است. شهرت جهانی فرش دستباف ایران از 2 جنبه تنوع زیاد طرح و نقشه و کیفیت مناسب مطرح بوده است و برای حفظ هویت ، شهرت و موقعیت فرش ایرانی لازم است به ویژگی های فرش از این دو جنبه توجه کافی شود.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  18  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

پایان نامه ی بررسی مردم شناسی طرح ها و نقوش لباس ها و بافته های ساسانی. doc

اختصاصی از نیک فایل پایان نامه ی بررسی مردم شناسی طرح ها و نقوش لباس ها و بافته های ساسانی. doc دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نوع فایل: word

قابل ویرایش 100 صفحه

جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی

مقدمه:

سرزمین ایران از دیرباز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و همچنین مهاجرت یا حملات اقوام و ملل دیگر به آن و نیز رسوخ فرهنگ ایرانی و آمیزش آن با فرهنگ سرزمینهای مجاور و ظهور نمونه های فرهنگی جدیدتر، خود بستر لازم و مناسبی برای مطالعه و بررسی فراهم کرده است. البته از آنجا که بسیاری از مورخان بیشتر تلاش خود را صرف ضبط وقایع و حوادث سیاسی- حکومتی و ذکر نبردها و مانند آن کرده اند کمتر به پدیده های مربوط به حیات فرهنگی پرداخته اند.

یکی از دیداری ترین و در عین حال زنده ترین نمونه های حیات فرهنگی یک جامعه، پوشاک و نوع لباس مردم آن جامعه است. آشنایی با تاریخ لباس و پوشاک ایرانیان، نه تنها اطلاعاتی در خصوص ظاهر مردمانی که در ادوار مختلف تاریخی زندگی می کرده اند در اختیارمان می گذارد ، بلکه ما را با انواع سلیقه ها، نوع دوخت و رنگ ، مدلهای مختلف لباس، بافت انواع پارچه ها، صادرات و واردات پوشاک، تأثیر پذیری و تقلید از لباس مردمان نواحی دیگر، اختصاص پوشاکی خاص به گروه یا طبقه ای اجتماعیآشنا می سازد و همچنین دربارة چگونگی روند و تکامل انواع پوشش ها، اطلاعات مفید و جالب توجهی ارائه می نماید.

در بخش بالا شاه سوار بر اسب خود را‌ آماده شکار می شود و زنی چتری را بلای سر او نگه داشته است. پشت سر شاه زنانی صف شکیده اند که بعضی مشغول نواختن آلات موسیقی هستند. در سمت مقابل بر روی سکوئی که از زمین ارتفاع دارد عده ای از رامشگرن نشسته اند که بعضی ها چنگ می نوازند و برخی به کف زدن مشغولند. در پائین این صحنه در مرکز نقش، شاه سوار بر اسب و کمان بر دست تاختن در تعقیب گوزن ها است و در پائین این شمارگاه، تصویر شاه را در حالی که تیردان بدست گرفته و از شکار مراجعت می کند، نشان می دهد. در طرف چپ تعدادی شتر مشغول حمل گوزن هائی که شکار شده اند هستند.

این نقش بر جسته یک وضع استثنائی دارد، چه سازنده آن سعی نموده که حالات مختلف را در یک صحنه مجسم سازد و در حقیقت می توان آنرا یک نقاشی فرض نمود که بر روی سنگ حجاری شده است.

د:اهمیت حجاری های طاق بستان در شناخت نقوش و طرح های پارچه های ساسانی

نظر به اهمیت مجموعه حجارهای موجود در طاق بستان و بخصوص حجاری های طاق بزرگ و نقوش آنها تاکنون مطالب فراوانی توسط پژوهشگران گوناگون نوشته شده است.

آقای سامی در وجه تسمیه آن می نویسد: تا کنون نام های بسیاری درباره این محل ذکر شده است. از جمله طاق وسطام، طاق وسطان، طاق وسان، طاق بستان، طاق بغستان، طاق بیستون و اکراد و پاره ای از مردم آن نواحی طاق و سان و طاق بسان می گویند و چون بلوکی در آن نزدیکی است بنام بلوک و سطان و این طاق جزو آن بلوک قرار گرفته دور نیست که بهمین علت آنجا را طاق وسطان و بتدریج طاق بستان نامیده اند.

از تاریخ نویسان بعد از اسلام مانند ابن حوقل، ابن خردادبه، استخری، یاقوت حموی، حمداله مستوفی، سید عبدالطیف شوشتری مولف تحفه العالم، حاج زین العابدین شیروانی مولف بستان السیاحه درباره این طاق و حجارهای آن در کتابهای خود اشاراتی کرده اند که از میان نوشته یاقوت از سفرنامه مسعود بن مهلهل نقل می شود: در یک فرسخی شهر قرمیسین (معرب کرمانشاهان) در آن صورت صورت شبدیز و مردی که بر آن سوار است در سنگ ساخته اندو این سوار کلاهخودی بر سر و زرهی بر تن د ارد، و زره را حجار بقدری خوب ساخته است که گوئی زره واقعی و متحرک است. تصویر سوار متعلق به پرویز و اسبش شبدیز است که در تمام روی زمین هیچ مانند و نظیری بر این متصور نتوان یافت. و در آن طاق که این صورت و رسم حجاری شده تصاویر دیگری از مردمان و زنان و پیادگان و سواران یافت می شود. در برابر تصویر پرویز شخصی یافت می شود که کلاهی مخروطی شکل و کمربندی بسته و بیلی در دست دارد. مانند اینکه زمین را حفر می کند  چنان می نماید که آب از زیر پایش جاری است.

یاقوت بعد از دکر این قسمت به قول احمد بن محمد همدانی باز می نویسد: از عجائب قومیسین که در عداد عجائب دنیا معدود است، صورت شبدیز می باشد که در قریه خاتان رسم شده و سازنده آن قنطوس

بیان مسئله:

بافتن و دوختن تن پوش از جمله نیازهای نخستین بشر بوده است ولی این که در چه زمانی تن پوش گیاهی و سود جستن از پوست نباتات و حیوانات برای پوشش بدن به صورت تن وپش پارچه ای در آمده و بشر به فراگرفتن فن بافندگی شده است به درستی روشن نیست.

گونه های لباس مادها، هخامنشیان و ساسانیان که در نقش های تخت جمشید و کرانه های دیگر دیده شده، این گفتار آشکار می گردد که صنعت پارچه بافی در ایران باستان راه های یپشرفت خود را می پیموده به گونه ای که اندک اندک به گوناگونی رنگ ها و گونه های بافت پارچه افزوده شده.

در روزگار ساسانیان صنعت پارچه بافی در زمینه ساخت پارچه های زربغت و قلابدوزی باید ژه های بسیار خوب و شایان نگرش، پیشرفت بسیاری نمود. در واقع این تحقیق نقش طبقات اجتماعی و به طبع مشاغل و وظایف وابسته به آن ها را در شکل دهی به پوشاک،چنان که لباس جنگجویان، درباریان، روحانیان و پیشه وران از شرایط خاص وضع طبقاتی آنها تأثیر می گرفته است را نشان می دهد.

هدف:

هدف از این تحقیق بررسی مردم شناختی طرح ها و نقوش لباسها و بافته های ساسانی است. و هر جقدر که اطلاعات ما درباره سایر جنبه های یک تمدن کم  باشد وقتی به فن بافندگی پیچیده و بی شمار توام با مهارتی برخوردار می کنیم می توانیم استنباط کنیم که جامعه مورد بحث سخت پر مشغله و سطح زندگی آن بسیار پیشرفته بوده است و هنگامی که روش های فنی این صنعت از یک جا به جای دیگر منتقل می شود می توانیم نتیجه بگیریم که سایر کارهای فنی و هنری و احتمالاً عقاید اقتصادی، سیاسی و معنوی نیز در همان جهت سیر کرده است.

صنعت و هنر بافندگی ایران پس از تجربه ای طولانی سرانجام با حکومت ملی ایران دوره ساسانی و با اقتدار و همت پادشاهان اوایل دوره ساسانی چون اردشیر و شاپورها به بار می نشیند و طرح ها، رنگ ها و نقش های ملی ایران بر بستر بافته ها نیز جان می گیرد. و بافته های دوره ساسانی به مظهری از ذوق و اندیشه ایرانی تبدیل می شود و رشدآن متناسب و هماهنگ با جریانات سیاسی و فرهنگی و اقتصادی به حرکت خود ادامه می دهد.

سیر تحول اندیشه های مردم ایران در دوره ساسانی تنها از طریق آرمانهای سیاسی و دینی آن ها دانسته نمی شود بلکه از طرح ها و نقوش پوشاک آنها نیز می تواند به فهم بهتر آرمانهای آنان کمک  کند. آنگاه که اطلاعات ما بدلیل کمبود مواد شناسی درباره جنبه های مختلف تمدن مردم کم باشد با نگاه به فن بافندگی، طرح ها و نقوش پیچیده آنها که با مهارتی خاص همراه است می توان استنباط کرد که جامعه عصر ساسانی بسیار پر مشغله بوده و مردم از سطح زندگی پیشرفته ای برخودار بوده اند.

طرح ها و نقوش بافته های ساسانی فوق العاده زیبا و پرجلوه بوده و همین ویژگی سبب شهرت آن شده است.

فهرست مطالب:

مقدمه

پیشگفتار

بیان مسئله

هدف

فصل اول

معرفی حجاری های طاق بستان و اهمیت آن در شناخت نقوش و طرحهای پارچه های ساسانی

1-معرفی و شرح صحنه های حجاری های طاق بستان

الف نقش اردشیر دوم

ب نقش شاپور دوم و سوم

ج نقش های طاق بزرگ ( اعطای منصب خسرو پرویز، خسرو سوار بر اسب، شکار گراز و گوزن)

بخش 2- طرح و نقش جامه ها در صحنه شکار

الف- معرفی گروهها و لباس هر گروه در صحنه شکار گراز (طبق جدول شماره 1)

ب- لباس سردسته های رم دهنده فیل سوار

ج- لباس رقاصان ایستاده در قایق

د- لباس زنان نوازنده قایق CIو CII

ه- لباس خدمه قایق شاه( قایق DI و DII)

و- تزئینات جزئی لباسها

ز- البسه سایر افراد صحنه شکار گراز

بخش 3- طبقه بندی نقوش روی لباسها

الف- نقوش گیاهی

1-نقش گل از پهلو

2-نقش گل با چهار گلبرگ قلبی شکل

3-نقش گل چهار پر

4-نقوش گل هشت پر

5-نقوش گل پر پر

6-ردیف گل چهار پر با دایره مرکزی

7-ردیف قلبی شکل

8-ردیف چهار برگی

9-ردیف گل چهار برگ بدون دایره مرکزی

10-پیچک های گل

11-ردیف گلبرگ قلبی شکل با دو برگ

ب- نقوش حیوانی

1-نقش پرنده

2-نقش گوسفند

3-نقش سرگراز

4-نقش سیمرغ

ج- سایر نقوش

1-دوایر متوالی یا پنج نقطه

2-هلال و دوایر متوالی

1-2-نقش نقاط کوچک کروی

2-2-نقش موج

بخش 4

پوشاک زنان ایران از آغاز تا امروز

پوشاک بانوان ایران در دورة ساسانی ها

فصل دوم

طرح و نقش پارچه های ساسانی در نقاشی های دیواری ماوراء

النهر

1-طرح و نقش پارچه در نقاشی های دیواری محوطه افراسیاب

2-طرح و نقش پارچه در نقاشی های دیواری بالا لیک تپه

3-نقش پارچه در نقاشی های دیواری ورخشا

فصل سوم

معرفی و طبقه بندی پارچه های ساسانی بر اساس نقوش آنها

1-نقش حیوانی

1-پارچه با نقش قوچ

2-پارچه با نقش قوچ

3-قسمتی از یک پارچه با نقش قوچ

4-قسمتی از یک پارچه با نقش بز

5-پارچه با نقش اسب

6-پارچه با نقش اسب بالدار

7-پارچه با نقش سر گراز

8-پارچه با نقش شیران متقابل

9-پارچه با نقش خروس

10-پارچه با نقش طاووس

11-پارچه با نقش پرنده و درخت زندگی

12-پارچه با نقش عقاب های متقارن

پارچه با نقش پرنده و گل (نخل) تصویر شماره 142

نقوش گیاهی

1-پارچه با نقش درخت ( طرح بازسازی)

2-پارچه با نقوش گیاهی و هندسی

3-پارچه با نقش قلبی شکل

4-قسمتی از یک پارچه با نقش لوزی و مروارید

بخش سوم

سایر نقوش

1-پارچه با نقش انسان، جانور و گیاه

2-پارچه ژاپنی با نقش شکار و گیاه

فصل چهارم

بازسازی رنگ طرح ها و نقوش لباس شخصیت های صحنه شکار گراز

1-رنگ های مورد علاقه ایرانیان از آغاز تا پایان دوره ساسانی

2-معرفی و طبقه بندی رنگ های دوره ساسانی

3-انتخاب رنگ و روش بازسازی

نتیجه گیری

منابع 

منابع و مأخذ:

1 . ایران در زمان ساسانیان                         مولف:آرتور کریستین سن

2. ایران از آغاز تا اسلام                            مولف:ر.گیرشمن

3.تاریخ تمدن ایران ساسانی                         مولف:دکتر سعید نفیسی

4.تاریخ روزگاران ما                                مولف:عبداحسین زرین کوب

5.طرح ها ونقوش لباسهاو

بافته های ساسانی                                    مولف:محمدرضاریاضی

6.طاق بستان                                         مولف:علی حاکمی

دانلود مقاله درمورد فرش بافته های ایران

اختصاصی از نیک فایل دانلود مقاله درمورد فرش بافته های ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرش(بافته های ایران)

مقاله ای مفید و کامل

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب* 

فرمت فایل:Word(قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:91

فهرست مطالب :

مقدمه .............................. 1

فصل اول

مشخصات عمومی و مواد اولیه .......... 2

تغییر درصد میزان کل یافته های اراک به انواع مختلف آن   3

رنگ و رنگرزی در فرش ................ 5

شرح تظلم تجار قالی ................. 8

ملاحظات و عقیدة کمیسیون ............. 10

بافت و تکمیل ....................... 20

طرح و نقشه ......................... 21

طراحان فرش ......................... 27

فصل دوم

قالی سیستان ........................ 31

قالی کهن سیستان .................... 31

قالی کهن سیستان .................... 32

سنت سیستانی و قالی ایرانی .......... 34

مبانی شناسایی قالی سیستان .......... 34

گره ترکی و گره فارسی................ 35

رنگهای قالی سیستان ................. 41

نقشه های قالی سیستانی .............. 43

پدیده های استثنایی ................. 44

آخرین حلقه ......................... 46

تنوع نقش ........................... 46

نقش های سیستانی و وابستگی قومی ..... 49

برخی واژه ها و اصطلاحات در فرشبافی . 52

برخی اصطلاحات در ابعاد و اندازه ها .. 53

خلاصه و نتیجه گیری .................. 54

چکیده :

فرش اراک از نوع فرش درشت‌بافت و در بهترین فرم آن فرشهای با رجشمار متوسط 40 و به ندرت 50 یا بالاتر است آنچه فرش این منطقه بدان اشتهار یافته حضور نوعی خصلت بومی – منطقه‌ای و کهن براساس استفاده از پشم و رنگ و طرح‌های خام و ساده و تقریباً روستایی است.

قطعاً اگر قرار باشد فرش اراک را آنچنان که طی سالهای شکوفایی و آنچنان که بازارهای دنیا می‌پسندد( قبل از تأثیر تغییردهندة طرح‌های خارجی) در محدودة فرشهای روستایی و یا شهری طبقه‌بندی کنیم قطعاً خصوصیت روستایی این فرش غالب خواهد بود فرش اراک به بافت فرشهای ابریشمی شهره نیست. زیرا استفادة بسیار مناسب از پشم در فرشهایی به غایت ساده و طرح‌های ساده‌تر و رنگ‌آمیزی محدود ولی زیبا این فرش را بی نیاز از آن می‌کرد که برای بالابردن ارزش فرش متوسط به استفاده از مزد اولیه گرانقیمت شود.

آنچه در ولهله نخست در این گزارش به چشم می‌خورد آن است که مسأه رنگ ظاهراً پابه‌پای رشد و توسعة تجارت در مورد فرش مطرح گردیده‌است. در اواسط سلطنت مظفرالدین‌شاه حدود سالهای 1317 ه.ق به دلیل شکایات و مسائلی که در مورد فرش ایران در بازارهای خارج بوجود آمد با مساعدت شاه صدور فرشهای ایرانی که با رنگ جوهری( انیلینی) رنگ شده‌بود به خارج ممنوع شد.

با مرورو عمدة آثار مکتوب دربارة قالی‌بافی تقریباً‌نشانه‌ی مستقیم و مطمئنی از قالی اصیل سیستان نمی‌یابیم. در آثاری که راجع به قالی بلوچی نوشته شده‌است جسته گریخته و به صورت نامطمئن از یکی در قالی منسوب به سیستان سخن رفته‌است. بافندگی قدیم سیستان مرهوم کوشش در روحیه شاد و پرتوان زن سیستانی بوده‌است.

اما آنچه قالی سیستان را دور از دسترس تحقیق نگهداشته و تغییرات مهم زیست بومی و تاریخی است که منجر به ویرانی این گوشه از میهن ما شده‌است.

متأسفانه هیچگونه اطلاعی در مورد جزئیات قالی‌ها چه از نظر جنس و فنون و چه از جهت رنگ، نقشه و اندازه‌ها در دست نیست حتی به انواع فرش‌ها با نام عمومی جامعه اشاره می‌شود و معلوم نیست که اینها قالی هستند یا گلیم. به این ترتیب اطلاعات ما محدود به نمونه‌های کهنه‌یی است که بطور تصادفی محل خرید آنها در مجموعه‌ها و آثار مربوط به فرش آمده‌است.

2-3- ویژگی‌های فنی

الف) مشخصات عمومی و مواد اولیه

فرش اراک از نوع درشت‌بافت و در بهترین فرم آن فرشهای با رجشمار متوسط 40 و به ندرت 50 به بالا است. اگرچه فرشهایی وجود دارد که نشان می‌دهد در این منطقه گاه براساس برنامه‌ریزی و سفارش فرشهای ظریف نیز بافته شده‌است. آنچه فرش این منطقه بدان اشتهار یافته حضور نوعی خصلت بومی – منطقه‌ای و کهن براساس استفاده از پشم و رنگ و طرح‌های خام و ساده و تقریباً روستایی است. باید در اینجا ذکر کنیم که منظور از فرش درشت‌بافت فرشی است که در آن از پرزهای (گره‌های) ضخیم، بلند و مقاوم با خاصیت ارتجاعی مناسب استفاده شده باشد. این کیفیت که نقشی پوششی به فرش می‌بخشد یا ویژگیهای ایلیاتی و عشایر و روستاها و یا مناطق سردسیر و کوهستانی تطبیق دارد.

قطعاً اگر قرار باشد فرش اراک را آنچنان که طی سالهای شکوفایی و آنچنان که بازارهای دنیا می‌پسندید (قبل از تأثیر تغییردهندة طرحهای خارجی) در محدودة فرشهای روستائی و یا شهری طبقه‌بندی کنیم قطعاً خصوصیت روستائی این فرش غالب خواهد بود.

باید توجه داشت، در حالی که فرش 15-20 رج برخی نواحی انواع خرسکهایی پست با رنگها و بافتهایی زیر استاندارد به حساب می‌آیند، فرشهای قدیم مشک‌آباد با رجشماری بین 15-32 و اندکی بیش، شهرتی جهانی می‌یابد که بی‌تردید اگر بخشی از آن مربوط به رنگ‌آمیزی و نقوش ابتدایی این فرش باشد، بخشی از آن نوع پشم مصرفی با طول بلند و قابلیت ارتجاعی بسیار بوده‌است. این کیفیت در فرشهای نوع مرغوبتر آن زمان یعنی فرشهای ساروق (منطقة فراهان) که رجشماری بالاتری در حدود 35-40-45 نیز دارند، دیده می‌شود. پشم مصرفی این فرشها غالباً از نوع پشمهای مناسب ایرانی با طول بلند و ضخامت و جعد خاص خویش است که زمانی به وسیلة دست و چرخچه‌های معمولی ریسیده می‌شد. انواع این پشمها از محلهای سبزوار، بروجرد، چهارمحال بختیاری و اطراف همدان و کرمانشاه تأمین می‌شده‌است که دارای بهترین نوع پشم برای فرش ایرانی‌اند.

در آغاز اوج‌گیری تجارت فرش در اراک، بی‌شک تنوع طرح و رنگ‌آمیزی و نوع تولیداتی که عمدتاً فرشهای کوچک پارچه را دربر می‌گرفته، دلایل مرغوبیت این فرش بوده‌است. در سالهایی که به کمک کمپانیهای خارجی فرش اراک کاملاً‌ فرشی صادراتی می‌شود، رشد و نفوذ طرحهای باب پسند بازار کلیة فرشبافیهای منطقه را به سوی طرحهای خاصی سوق می‌دهد. در سالهای 1320- 1330 فرشهای اراک به سه دستة محل، مشک‌آباد و ساروق تقسیم می‌شود که کلاً زیر نفوذ و پوشش فرشی به نام ساروق قرار دارد.

جدول زیر بخوبی نمودار تغییر فرشهای اراک طی 35 سال است.

جدول 2. تقسیم درصد میزان کل بافته‌های اراک به انواع مختلف آن

 

1914

1948

نوع مشک‌آباد

75%

25%

نوع محال

15%

10%

نوع ساروق

5%

60%

نوع کمره و سرابند و سایر نواحی

5%

5%

مأخذ: کتاب قالی ایران

100

100

جدول فوق بخوبی گویا آن است که قبل از شهرت فرش اراک به عنوان ساروق فرشهای محلی نظیر مشک‌آباد دارای شهرت و اعتبار خاصی بوده‌اند. اگرچه شهرت فرش ساروق تدریجاً تمام فرشبافی سنتی منطقه را عقب راند ولی درخشش و شکوفایی این فرش نیز به دلیل آنکه پشتوانة آن متاسفانه خواست و میل تجار و کمپانیهای سودجو و فرصت‌طلب بود پایدار نماند و فرش ساروق کاملاً‌ از ویژگی‌های اصیل محلی خویش به دور افتاد. در دوران یاد شده بافت نوعی فرش با استفاده از نخهای ظریف (نخ فرنگی) باب می‌شود که در واقع آغاز استفاده از نخهای خارجی معروف کرک، با ظرافتی بالاتر از نمرات 2/10، است.

بافت فرشهای بزرگ‌پارچه یکی از مشخصات این دوران است که بعدها با بافت برخی از فرشهای زیبا و سفارشی توانایی بالقوه تولید فرشهای ظریف پرکار را در منطقه نشان می‌دهد.

دلایل متفاوت و مختلفی برای مرغوبیت این فرش وجود دارد. از جملة آنها رواج دامداری و وجود تعداد زیاد گوسفندان بومی در منطقة مشک‌آباد در زمان رونق قالیبافی بوده‌است. پشم این گوسفندان تمام خصوصیات مورد نیاز خانة فرش، نظیر طول بلند جعد، ضخامت و قابلیت ارتجاع مناسب (در عین لطافت) را داشته‌است. برای ما تعیین صحت و سقم این مسأله و اینکه تولید پشم در زمانهای یاد شده در منطقه مشک‌آباد و فراهان چه اندازه بوده و آیا این پشم قادر به رقابت با پشم مناطقی نظیر سبزوار، کرمانشاه و یا مناطقی که نظیر سبزوار، کرمانشاه و یا مناطقی که پشمهای مناسب فرش دارند بوده‌است یا نه، امکان‌پذیر نیست ولی آنچه از فرشهای متعدد قدیمی دیدیم، نمودار استفاده از پشمهای لطیف و در عین حال زنده‌ای بود که با وجود گذرزمان هنوز قادرند درخشش و جلای خود را از طریق رنگ نشان دهند. این امر کاملاً دلالت بر استفاده از مواد اولیة مرغوب در فرشبافی قدیم این منطقه دارد.

فرش اراک بافت فرشهای ابریشمی شهره نیست. زیرا استفادة بسیار مناسب از پشم در فرشهایی به غایت ساده و طرح‌هایی ساده‌تر و رنگ‌آمیزی محدود ولی زیبا. این فرش را بی‌نیاز از آن می‌کرد که برای بالابردن ارزش خویش متوسل به استفاده از مواد اولیه گرانقیمت شود. علاوه بر آن پشمهای مورد استفاده از گوسفندان ایرانی که با دست ریسیده‌ می‌شد و به دست هنرمند رنگرز در پاتیل(خم) رنگرزی محتوی ذرات خشن روناس و پوست انار و پوست گردو کاربردی ماهرانه می‌یافت و سپس در زیرگذر از ذرات معلق در آبهای روان، رنگهای اضافی و خشونت الیاف خویش از دست می‌داد، سطحی آنچنان نرم و صیقلی و درخشان می‌یافت که نه تنها با ابریشم، حتی با رشته‌های طلای جهان نیز قابل قیاس نبود.

ب) رنگ و رنگرزی در فرش

در زمانی که استفاده از نوع و تعدد رنگ وبویژه استفاده از مضامین و پرده‌های اروپایی در فرش به نوعی امتیاز تبدیل شده‌است، حیرت‌آور است اگر به یاد آوریم که زمانی فرش اراک بخاطر یک یا دو رنگ شهرتی جهانی یافته‌بود. هیچ اغراقی در این ادعا نیست که هر اندازه دستیابی ما به فرشهای قدیم ساروق با رنگهای دوغی معروف آن مشکل بود. پیداکردن فرشهای فراهان، با رنگهای آبی باشکوه و فرشهای مشک‌آباد با رنگهای روناسی و پشمهای معروف آن مشکل‌تر بود. چه بی‌تردید غالب این فرشها در زمان بافت خویش راهی بازارهای خارج شده و یا در موزه‌ها و گالری‌های خصوصی جایگزین گردیده‌اند.

در این زمان دفاع از رنگهای گیاهی و یا سنتی به دلیل محدودیت دامنة رنگی آنها و یا عدم قدرت رقابت برخی ویژگی‌های فنی آنها با ویژگی‌های شیمیایی، نوعی گیاه و تعصب بحساب می‌آید.[1] ولی چگونه می‌توان فرشهای خاص این منطقه را که با استفاده از عادی‌ترین شیوه‌های بافت و بدون استفاده از طرح‌های پیچیدة هنری و با استفاده از تعدادی رنگ محدود یا زیباترین نتیجة ممکن تهیه می‌شده و برای خویش هویتی قابل توجه داشته‌است، فراموش کرد.

به هر طریق تمام آن رنگهایی که به صورت آبی فراهان، نیلی و روناسی مشک‌آباد

1. شهاب رحمان‌پور و همکارش حسین اسکندری در زنگرزخانة شرکت فرش ایران

37،38،39 آخرین بازماندگان محله رنگرز

و یا قرمز دوغی ساروق که هنوز شهرت خود را بر سر فرشهای این منطقه دارد و رنگهای سبز و کرم و زرد کاهی. از ترکیبات غنی گیاهی به دست می‌آمد و رنگهای روناس، پوست گردو، برگ‌بو، و پوست انار هریک سهمی با ارزش و شایسته‌ در رنگهای فرش این منطقه داشته‌اند. دکتر فوریه در خاطرات خود می‌نویسد:« اگر حقه‌بازی برخی تجار اروپایی را کنار می‌گذاشته می‌توانیم بگوئیم اهالی شهرستان اراک در جهت تهیه رنگ‌آمیزی و بافت قالی تا اوایل قرن چهاردهم هجری سرآمد ابناء وطن خود بوده‌اند و هنوز هم فرش خوب ایرانی را در بازار اروپایی به نام ساروق می‌شناسند.» به شهرت رنگهای فرش معروف ساروق نظیر تمام فرشهای کهن منطقه بخاطر استفاده از رنگهای گیاهی است. اگرچه بدان معنی نیست که وجود رنگی مثل نیل را که از قدیم رنگی غیرگیاهی بوده و یا قرمزدانه که حشره رنگینی است ندیده بگیریم. ولی در فرشهای این منطقه و یا مناطقی که به استفاده از رنگهای سنتی ایرانی شهرت دارد. استفاده از روناس( به ندرت قرمزدانه) برگ‌مو، پوست انار، پوست گردو و یا جفت و اسپرک رایج و غالب است.

ما در مساحت دیگری به دلایل و تفاوتهای رنگهای طبیعی و آنچه امروز رنگ صنعتی و شیمیای ویا جوهری نامیده شده و مصرف ناآگاهانة آن در فرش یکی از دلایل قطعی سقوط فرش برخی از مناطق ایران تلقی می‌گردد. ، اشاره کرده‌ایم. [2] ولی از آنجا که به نظر می‌رسد این رنگها تأثیری تعیین‌کننده در فرش اراک داشته‌اند، لازم است که بدان بیشتر بپردازیم.

اینکه امروز رنگهای صنعتی به دلایل بسیار از حمله قدرت، استحکام، ثبات سهولت رنگرزی، بازده بالا و غیره حضور خود را در مصارف گوناگون توجیه می‌کند شکی نیست و اتکا بر خصوصیت بی‌ثباتی و عدم استحکام جز بی‌اطلاعی از کیفیت رنگهایی که به عدد علم به بالاترین دستآوردهای فنی و تکنیکی رسیده‌اند. مفهومی ندارد.

اما زمانی که به 100 سال پیش برمی‌گردیم و شاهد آن هستیم که فرش اراک در آن شرایط و با حداقل امکانات به چه حدی از مهارت و شهرت در رنگ فرش رسیده بود، خواه‌ناخواه باید در معیارهای خویش تجدیدنظر کنیم. بویژه آنکه حضور رنگهای شیمیایی با آن کیفیتهای بی‌ثبات و غیرمعقول و آثار مخرب آنرا به هیچ چیز جز سودجویی تعدادی دلال و تاجر سودجو نمی‌توان تعبیر کرد.

شاید امروز مصرف رنگهای طبیعی در کارخانه‌های رسیندگی و با ماشینها و دستگاه‌های پیشرفتة الکترونیکی و کامپیوتری مشکل باشد، ولی در زمان یادشده با توجه به فراوانی و ارزانی کارگر و با توجه به ناچیزبودن قیمت موادخام تمام شده‌ نسبت به قیمت فرشهایی که به بازارهای اروپا می‌رفت می‌توان میزان زیان این کار را دریافت. آنچه در وهلة نخست در این گزارش به چشم می‌خورد آن است که مسأله رنگ ظاهراً پا‌به‌پای رشد و توسعة تجارت در مورد فرش مطرح گردیده‌است. در اواسط سلطنت مظفرالدین‌شاه حدود سالهای 1317ه.ق به دلیل شکایات و مسائلی که در مورد فرش ایران در بازارهای خارج بوجود آمد‌ با مساعدت شاه صدور فرشهای ایرانی که با رنگ جوهری( انیلینی) رنگ شده‌بود به خارج ممنوع شده. ترتیب کار نیز بدانسان بود که پس از پایان فرصتی که به تجار داده شده با افزایش رقمی بعنوان جریمه و یا مالیات اضافی صدور فرش عملاً ممنوع گردید. ظاهراً به دلایلی که از بوروکراسی کهنسال و گرفتار ایرانی سراغ داریم این کار به دلیل عدم دقت و یا مسامحه مأمورین و گمرک پیگیری جدی نشد. کمیسیون تحقیق مزبور که با شرکت جمعی از مسئولین وقت تشکیل گردید و نتیجه کار آن به تصویب هیئت وزراء با ریاست مستوفی‌الممالک رسید با استناد به سوابق ذکرشده با جدیت بیشتر به مسأله پرداخت.

و...

NikoFile