لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 25
به نام خدا
مقدمه :
زبان شیرین و گران سنگ فارسی از دیرباز همواره مسند نشین بخش وسیع جهان، از آسیای میانه تا آسیای صغیر و بین النهرین و شبه قاره بوده است؛ نه تنها ایرانیان علاقه مند بلکه بسیاری از غیر ایرانیان با اشتیاق وافر این زبان را فراگرفته، بدان شعر سروده و کتاب نوشته اند.
زبان فارسی که زبان ملی و شاخص هویت ماست، آیینه تمام نمای فرهنگ غنی و مایه ور و ادبیات ژرف و عزیز و سترگ فارسی است که ریشه بسیار عمیقی در کشورهای همسایه به خصوص پاکستان و ایالات آن با قدمتی سه هزار ساله دارد. زبان فارسی نه تنها منعکس کننده افکار ملی و فرهنگی ایرانیان به مرزهای خارج از ایران است، بلکه زبان نفوذ اسلام و تعلیمات دینی به کشورهای هم جوار می باشد. دکتر سلطان الطاف علی در مقاله «ارج و اعتبار زبان فارسی در پاکستان دیروز و امروز » می گوید : « ... افکار ما از فارسی و ادب فارسی تأثیر عمیقی گرفته است. میراث دینی و فرهنگی ما همه از تاریخ و فرهنگ فارسی مملو است. اگر راست بگویم زندگی دینی و ملی ما بدون فارسی و ادب فارسی چون جسدی بی روح است. همچنین افکار ملی، فرهنگی، دینی و انسانی ما از سرچشمه فیضان فارسی بهره گرفته است. پس ترویج زبان فارسی کاملاً لازم است. زیرا فارسی برای ما ارزش دینی و فرهنگی دارد. » (دکتر سلطان الطاف علی، دانش، ص163 )
یکی از مراکز ترویج زبان و ادب فارسی ایالت سند پاکستان می باشد که از دیرباز نه تنها گفتگوها در آنجا به زبان فارسی رواج داشته بلکه تألیف و تصنیف و سرودن شعر نیز به این زبان رایج بوده است. « وجود صدها کتیبه به زبان فارسی در سراسر سند عزیز موجودیت و فرهنگ ایران را در سراسر آنجا به اثبات می رساند. » (مصطفوی، دانش، ص77 )
شاید بتوان گفت یکی از راههای تقویت زبان و فرهنگ ایرانی در دیار سند وجود فرمانروایان و حاکمانی بود که اکثر آنان ادب پرور و علم دوست بودند؛ به زبان فارسی مسلط بودند و شعرا و علمای فارسی زبان در دربارشان شأن و مقامی داشتند. نمونه اینان خاندان تالپور بودند که از سال 1199 ق تا 1260 ق در سند حکمرانی داشته اند؛ مکاتبات رسمی آنان به زبان فارسی صورت می گرفت و همین سبب گردید که این زبان در دربار آنان زبان رسمی و درباری شمرده شود. دوره فرمانروایی آنان از غنی ترین و پربارترین دوره گسترش زبان و ادب فارسی در این سرزمین بوده است. برتری دوران آنان بدین جهت است که تقریباً تمامی آنان صاحب کتاب و دیوان به زبان فارسی بوده اند. جدا از توجه آنان به زبان و ادب فارسی شاخص ترین ویژگی این خاندان شیعی بودن آنان است. تدین و عشقی که به حضرت محمد (ص) و آل محمد (ص) داشتند و اخلاصی که به ائمه معصومین به خصوص به مولای متقیان علی (ع) ابراز می داشتند، سبب شد مناقب نویسی به زبان فارسی در این دوره بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ البته در دوره مورد نظر در ایران به دلیل روی کار آمدن صفویان موجی از منقبت سرایی فراگیر شد به طوری که اثرات آن به کشورهای شبه قاره هم رسید و شاعران بسیاری عشق و ارادت خود را به اهل بیت به خصوص به حضرت علی (ع) ابراز داشتند.( ر.ک. سرفراز ظفر، مناقب حضرت علی (ع) در شعر فارسی شبه قاره )
وجود تعدد نسخه های خطی فارسی در گنجینه شخصی خاندان تالپور که بخش اعظم آن هنوز به زیور طبع آراسته نشده است، مؤید شکوفایی زبان و فرهنگ فارسی در قرن سیزدهم هجری قمری در ایالت سند می باشد.
یکی از این نسخ، نسخه خطی منحصر به فردی است به نام مناقب علوی که دراین گفتار بنا داریم به معرفی آن بپردازیم؛ در هر بخشی که به متن ارجاع شده است ، از ذکر نام کتاب و نویسنده به دلیل تکرار زیاد خوداری کرده ، تنها یکبار آن را به طور کامل ذکر و سپس به شماره صفحه نسخه خطی اکتفا نموده ایم.
نام کتاب:
نام اثر بر روی لوح فشرده نسخه خطی که از گنجینه تالپوران به مرکز مطالعات شبه قاره واقع در دانشگاه سیستان و بلوچستان ارسال شده بود، موسوم به اعجاز مرتضوی بود بدون ذکر نام نویسنده ؛ نگارنده ضمن جستجو در منابع مربوط جهت یافتن نام نویسنده از جمله فهرست « گنجینه خطی و هنری تالپوران » تألیف دکتر قاسم صافی که ظاهراً شامل کلیه آثارخاندان تالپور می باشد، با این نام مواجه نشد؛ لذا به مقدمه نسخه خطی مراجعه نمود. نویسنده در جایی آورده بود: « ... و چون که کتاب هذا در اعجاز مرتضوی تحریر پذیرفته از آن سبب مناسب آمده که اسماء آن جناب مندرج شوند ... » ( میر حسین علی خان ، نسخه خطی: ص 9 ) به نظر می رسد که اسم اثر را به تساهل از همین عبارت گرفته باشند؛ اما در جایی دیگر نویسنده هم خودش را معرفی می کند و هم نام اثرش را می آورد: «... اما بعد مستمند فیوض ازلی محمد حسین علی ابن حضرت بندگان، ظل سبحان، قبله عالم، کعبه مکرم ... سرکار عالیمدار امیر صاحب میرمیان، نور محمد خان مرقد الله نور قد سره علیه الرحمه به موقف عرض برادران ایمانی و دوستان روحانی می رساند که بر رای فیض آرای ارباب دانش و بینش مخفی و محتسب نماند که باعث تصنیف این صحیفه مبارکه میمونه که مسمی به مناقب علویست آن شد ... » ( ص 8 )؛ بنابراین بر اساس مقدمه اثر نام کتاب « مناقب علوی » از میر محمد حسین علی خان فرزند نور محمد خان می باشد.
مشخصات نسخه خطی مناقب علوی
این اثر نسخه خطی منحصر به فردی است که در مناقب و فضایل امیر مؤمنان حضرت علی (ع) در حیدرآباد سند نگاشته شده اما به سال نگارش در آن اشاره نشده است . در گنجینه شخصی تالپوران در حیدر آباد سند نگهداری می شود و هنوز به زیور طبع آراسته نگردیده است. این کتاب از دو جهت حائز اهمیت است: اول اینکه به زبان فارسی است و از نظر ادبی درخور توجه است؛ دیگر اینکه ارزش معنوی و دینی دارد. این نسخه به قلم توانای میر حسین علی خان تالپور نوشته شده است و در زمره جامع ترین و کامل ترین آثاری است که بطور یکدست و یکنواخت به فضیلت مقام و شأن مولای متقیان پرداخته است. این مجموعه دارای 1760 صفحه می باشد که به نثر فارسی روان و به خط شکسته نستعلیق به شیوه ای خوش و خوانا کتابت شده است ؛ در پاره ای موارد به دلیل ساییدگی ناخوانا می باشد. تعداد سطور در هر صفحه پانزده سطر است. کتاب دارای شماره صفحه نیست بلکه به شیوه اکثر نسخ خطی در پایان هر صفحه اولین واژه مربوط صفحه بعد نوشته شد است. نام کاتب نیز در نسخه درج نشده است. به لحاظ ارزش کتابت تا حدودی کم غلط می باشد. کتاب فصل بندی موضوعی ندارد اما حکایات با ذکر عنوان تفصیلی آن آورده شده است. کاتب عناوین در تمام کتاب با مرکب الوان ( شنگرف ) نگاشته و برجسته نموده است.
معرفی نویسنده کتاب
میر حسین علی خان متخلص به « حسین » و ملقب به «سرکار دولت مدار» فرزند میرنور محمد خان، فرزند میر مراد علی خان تالپور است که در حیدرآباد متولد شد. وی امیر و شاعر پارسی گوی سندی است. پدرش فرمانروای حیدر آباد سند بود. (1249-1255 ق ) و پس از مرگ او قلمروش میان دو پسرش میر شهداد خان حیدری و میر حسین علی خان تقسیم گشت. پس از شکست تالپوران و افتادن سند به دست انگلیسی ها (1259 ق) حسین علی خان نیز همانند دیگر امیران تالپور، از سند تبعید شد و پانزده سال را تحت نظر در کلکته گذراند. سپس به زادگاهش حیدر آباد بازگشت. (انوشه، دانشنامه، ج4 ، ص995 ) از ویژگی های بارز او در کتاب مناقب می توان به تسلط قویش به زبان فارسی، گرایش به مذهب شیعه و ارادت و عشق به حضرت علی (ع) و ائمه معصومین اشاره کرد.
آثار نویسنده
از میر حسین علی خان غیر از مناقب علوی، آثار دیگری چون شاهد الامامت به نثر فارسی، لب لباب به نثر فارسی، دیوان حسین (به فارسی و اردو) و دیوان حسین (اردو) بر جای مانده است. (مخدوم ابراهیم خلیل، 1958م :756 ) برخی از آثار او در حال تصحیح و چاپ می باشد.
جد نویسنده :
میر مراد علی خان تالپور جد پدری حسین علی خان ، چهارمین برادر میر فتح علی خان - اولین حکمران تالپور در سند - بود . چهار برادر موسوم به چهار یار بودند که در کار مملکت با هم شریک بودند؛ به طوری که همزمان چهار امیر بر حیدر آباد سند فرمانروایی می کردند. مراد علی خان ملقب به سرکار جهان مدار و متخلص به علی بود. وی مردی علم دوست و ادب پرور، سخن سنج، شاعر و ادیب بود. ( مخدوم ابراهیم خلیل، 1958م: ص730-731 ) تألیفاتی چون دیوان فارسی، طب مراد در پزشکی و محک خسروی دارد. ( انوشه، ج4، 1375: 1814 ) بعد ازاو فرمانروایی حیدرآباد به طور مشترک به دست دو فرزندش میر نور محمد خان و میر محمد نصیر خا ن می رسد؛ اما امیر کل ولایت حیدرآباد نور محمد خان تالپور بود. ( خان بهادر خدادادخان، 1959م: ص152 ) این دوره ذوق ادبی تالپوران بیش از پیش شد و کتاب های گران قیمت در شعر و ادب به وجود آمدند. به خصوص از میر محمد نصیر خان عموی حسین علی خان که اهل شعر و شاعری بود و جعفری تخلص می کرد ، تألیفات بسیاری برجای مانده است. ( انوشه، ج4 ، 1375 : 860 )
برادر نویسنده:
میر شهداد خان فرزند میر نور محمد خان ، برادر میر حسین علی خان، بعد از وفات پدر در حکومت سهیم شد. لقب وی "سرکار بلند اقتدار" بود. در سال 1260 هجری قمری همراه دیگر اعضای خانواده دستگیر شد.. در سال 1274 هجری قمری در اسارت فوت و در حیدرآباد دفن شد. ( خان بهادر خدادادخان، 1959م: ص155-152 ) میر
تالپور کامل2