دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
ارزیابی دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه
چکیده
در محیط تجاری مدرن دارایی¬های نامشهود از قبیل: نیروی کار ماهر، نرم افزارها، دانش فنی، مهارت¬ها، علائم تجاری و فرهنگ، منابع استراتژیک مهمی می¬باشند. سرمایه¬گذاری شرکت¬ها در جنبه¬های نامشهود تجارت برای فراهم آوردن کالاها یا خدمات دارای ارزش افزوده بالا، ضروری است. در دو دهه گذشته، جهانی شدن و افزایش در تغییرات تکنولوژیکی از عوامل موثر در عملکرد شرکت¬ها بوده¬اند. در چنین محیطی دارایی¬های نامشهود برای موفقیت اساسی می¬باشند. امروزه دولت¬ها اقدام به برجسته سازی اهمیت دارایی¬های نامشهود به عنوان محرک¬های رشد اقتصادی نموده و شرکت¬ها را تشویق به توجه زیاد به این دارایی¬ها نموده¬اند. اندازه¬گیری دارایی¬های نامشهود برای فراهم آوردن زمینه مناسب برای تصمیم¬گیری مدیران در تخصیص منابع و نیز تصمیم¬گیری سرمایه گذاران از اهمیت زیادی برخوردار است. جامعه آماری تحقیق حاضر را شرکتهای فعال در صنعت سیمان بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می-دهد. اهداف تحقیق حاضر شامل: بررسی اهمیت دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه و نیز بررسی اررزش دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه می¬باشد. برای رسیدن به اهداف فوق دو فرضیه مطرح شده و با استفاده از آزمون مقایسه میانگین دو جامعه مورد بررسی قرار گرفته¬اند. نتایج نشان می دهد که از نظر آماری ارزش و اهمیت داراییهای نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه تفاوت معنی داری باهم داشته و اهمیت و ارزش بازار دارایی¬های نامشهود بیشتر از ارزش دفتری آنها می باشد.
واژه¬های کلیدی: دارایی نامشهود، بازار سرمایه، بورس اوراق بهادار.
مقدمه
با توجه به جایگاه امروزی دارایی¬های نامشهود در تجارت جهان و نقشی که این دارایی¬های ارزشمند می-تواند در توسعه و کسب درآمد بیشتر برای بنگاههای کوچک و بزرگ اقتصادی و دولت¬ها داشته باشد، مدیریت این نوع دارایی¬ها از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. امروزه سرمایه¬گذاری مخاطره پذیر در نتیجة به اشتراک گذاشتن دارایی¬های نامشهود سرمایه¬گذاران به وقوع می¬پیوندد که این امر با توجه به شرایط فعلی ایران و همچنین نیاز به خرید و انتقال فناوری و توسعه صنایع پیشرفته، به طور روزافزونی بر اهمیت این موضوع می¬افزاید.
اقتصاد امروزین، اقتصاد محصولات نامشهود است؛ از این رو دارایی¬هایی که این محصولات را ایجاد می کنند نیز عمدتا" دارایی¬های نامشهود است. محرکهای اصلی تولید در اقتصاد نوین را عواملی نظیر فناوری اطلاعات، طراحی، نرم افزار و دانش و استعدادهای افراد و سرمایه¬های فکری تشکیل خواهد داد. علاوه بر این و به طور کلی در شرایط پر رقابت اقتصادی کنونی، عواملی مانند نام و آوازه¬ی شرکت، مشتریان وفادار، تامین¬کنندگان قابل اعتماد، کارکنان خلاق و پردانش، برنامه¬های تحقیق و توسعه، سیستمهای اطلاعاتی مناسب، حق الامتیاز و علائم تجاری و مانند آنها دارایی¬های عمده شرکتها را تشکیل می¬دهد.
در چنین شرایط پیچیده¬ای، ارزشگذاری دقیق و قابل اعتماد شرکت¬ها دشوار شده است و با توجه به اینکه روش¬های متداول حسابداری، این گونه دارایی¬ها را محاسبه و در ارزشیابی کل شرکت منظور نمی¬کند، فاصله بین ارزش بازار شرکت¬ها و ارزش دفتری روز به روز بیشتر می¬شود این فاصله بویژه در شرکت¬های مبتنی بر دانش و شرکت¬های متکی به فناوری پیشرفته وسیعتر است. آثار و پیامدهای عدم اندازه¬گیری و انعکاس دارایی¬های نامشهود به قرار زیر است: (فخاریان، 1380، 4)
الف) عم انعکاس ارزش¬های ناشی از دارایی¬های نامشهود و آثار آن بر آینده فعالیت¬های شرکت مانند نتایج احتمالی فناوری جدید تولید در شرکت و حاصل تحقیقات در جریان می¬تواند مزیت نسبی تبعیض آمیزی را برای نیروهای داخلی ایجاد کند، به ترتیبی که با اطلاعات درونی بصورت غیر عادی از موقعیت شرکت منتفع شوند.
ب) موجب می¬شود نقش نیروهای صاحب دانش و سرمایه¬های فکری سازمان انعکاس نیابد، در نتیجه ارزش این گونه نیروها که سرمایه¬های عمده سازمان هستند نشان داده نمی¬شود و پاداش و سهم منطقی آنان در ایجاد ارزش محاسبه نمی¬گردد. بنابراین انگیزه خویش را برای مشارکت در ارزش آفرینی برای سازمان از دست بدهند.
ج) عدم اندازه¬گیری دقیق و قابل قبول دارایی¬های نامشهود وعدم شفافیت در انعکاس آنها موجب می¬شود که ارزش سهام شرکت ها تحت تاثیر عوامل ذهنی و روانی بصورت کاذب افزایش یابد.
بیان مسئله
فرایند تعیین ارزش دارایی¬های نامشهود، در اصطلاح ارزشگذاری دارایی¬های نامشهود نامیده می¬شود که به راستی وظیفه¬ای دشوار است که تاکنون رویکردها و روش¬های متنوعی برای ارزشگذاری این داراییها معرفی و به گار گرفته شده¬اند. بسیاری از این روش¬ها به منظور از بین بردن محدودیت¬های موجود در روش¬های قبلی و توسعه روشی دقیق¬تر و در عین حال عملی¬تر و ساده¬تر طراحی و معرفی شده¬اند که هر یک سعی می¬کند دیدی متفاوت را اتخاد کند. اگر چه این تعدد و توجه خاص به مبانی و روش¬های ارزشگذاری نشان از اهمیت عملی و نظری بحث حاضر دارد. با این حال محدودیت¬ها و مشکلات حل نشده بسیاری در تئوری و عمل وجود دارد که دلیلی بر دشواری و پیچیدگی و در برخی موارد ابهام در انجام ارزشگذاری دارایی¬های نامشهود محسوب می¬شود (غریبی و طباطباییان، 1384، 11).
به طور کلی چندین روش معمول ارزشگذاری وجود دارد. هر چند برخی از روش¬ها از طریق ارائه شاخص، جهت ارزشگذاری مورد استفاده قرار می¬گیرند، اما نکته مهم این است که روش¬های مختلف، نتایج ارزشگذاری متفاوتی دارند و برخی از آنها بر حسب موقعیت مناسب¬تر از دیگری هستند. در نهایت، ارزش واقعی یک دارایی نامشهود مبلغی می¬باشد که خریدار حاضر به پرداخت آن می¬باشد. در زیر متداول¬ترین روش¬های ارزشگذاری دارایی¬های نامشهود را بیان می¬کنیم.
الف) روش مبتنی بر هزینه:
روش هزینه محور مبتنی بر هزینه ایجاد دارایی نامشهود توسط توسعه داخلی آن است. طبق این نظریه ارزش یک دارایی نامشهود بیشتر از مخارج صرف شده برای توسعه آن نیست (غریبی و طباطباییان، 1384، 14).
اساس ارزشگذاری در این روش می تواند هزینه¬های واقعی صرف شده، هزینه¬های جانشینی و یا هزینه¬های تولید مجدد دارائی مورد نظر باشد. هزینه تولید مجدد، هزینه خلق یک نمونه واقعی دیگر از دارائی مورد ارزشگذاری است. در حالیکه هزیه جانشینی، هزینه خلق، توسعه یا کسب دارائی با خدمات و تسهیلات مشابه با دارائی ارزشگذاری است. یک دارائی نامشهود با خدمات و تسهیلات برابر، دارایی است که وظایف مشابهی را انجام می¬دهد، اما ممکن است این وظایف را به طریق متفاوتی انجام دهد (جی مرد ، 2000).
در این روش فرض می¬شود که ارزش یک دارائی نامشهود معادل هزینه¬های قبلی توسعه و محافظت از آن می-باشد. معمولاً مبلغی به این هزینه¬های پایه اضافه می¬گردد که این هزینه بستگی به شرایط دارائی نامشهود دارد. پیشنهاد می¬شود که روش محاسبه دارائی نامشهود بر پایه هزینه، زمانی مورد استفاده قرار گیرد که بررسی استانداردهای حسابداری و قانونی مورد نیاز باشد و یا اطلاعات بازار برای مقایسه با دارائی نامشهود مشابه موجود نباشد (زری باف و همکاران، 1388، 4).
روش مبتنی بر هزینه، با وجود پتانسیل بسیار زیادی که در دیگر زمینه¬ها دارد، به طور گسترده در حوزه ارزشگذاری دارایی¬های نامشهود استفاده نمی¬شود. زیرا روش مذکور ارزش اقتصادی درآمدهای آتی حاصل از بکارگیری دارایی تحت ارزشگذاری را منعکس نمی¬کند. چه بسا دارایی¬هایی با مخارج تحقیق و توسعه بسیار کم منافع اقتصادی و راهبردی زیادی را نصیب شرکت نماید (کامیاما ، 2006). همچنین هزینه دستیابی به دارائی نامشهود ممکن است ارتباط زیادی با سود حاصل از آن در آینده نداشته باشد و نیز اغلب تخمین دقیق هزینه¬ها مشکل است (مک گین ، 2003، 7).
با این وجود این روش ممکن است در سیستم حسابداری مبتنی بر هزینه¬های تاریخی و یا روش¬های مالیات بندی دستوری مفید باشد. از طرف دیگر دانش هر چند کم در مورد هزینه¬های گذشته، جاری و آتی یک دارائی نامشهود به عنوان پیش نیاز روش¬های دیگر مخصوصاً روش درآمد محور ضروروت دارد. همچنین ارزش تخمین زده شده از طریق این روش می¬تواند در مذاکرات انتقال دارایی نامشهود از طرف انتقال گیرنده به عنوان حداکثر قیمت دارایی مد نظر قرار گیرد (کامیاما، 2006).
ب) روش مبتنی بر بازار:
در این روش ارزش روز منابع آتی حاصل از در اختیار گرفتن دارایی نامشهود با بررسی معاملات دارایی مشابه و رسیدن به توافق بر سر آن محاسبه می¬شود (مک گین، 2003، 8). این روش مبتنی بر دیگر معاملات دارایی انجام شده در بازار آزاد و کارا است که قابل مقایسه با دارایی مورد نظر است (غریبی و طباطباییان، 1384، 15). به عبارت دیگر در این روش بازار به عنوان پایه¬ای برای به دست آوردن ارزش یک دارایی نامشهود خاص استفاده می¬شود. در واقع هدف از روش بازاری، ارزشگذاری دارایی¬ها به وسیله مطالعه قیمت داراییهای قابل مقایسه است که بین دو طرف در بازاری کارا به صورت معامله¬ای آزاد انجام شده ا ست.
این روش یکی از معمول¬ترین روش¬ها در واگذاری دارایی نامشهود در جهان می¬باشد؛ چرا که منعکس کننده اررزش منصفانه این دارایی در بازار است. اگر دارایی مشابه در بازار وجود داشته باشد، این روش، روشی موثق می-باشد که نسبت به دیگر روش¬ها برتری دارد.
با این وجود داشتن قابلیت قیاس با دارایی¬های مشابه که در بازار معامله شده¬اند، اصلی¬ترین مشکل روش بازار محور به شمار می¬رود. تعداد کم معاملات و فقدان شفافیت در مورد ویژگی¬های آنها موجب کاهش اطمینان و دقت این روش می¬شود. از طرف دیگر حتی در صورت وجود دسترسی به اطلاعات درباره چنین مبادلاتی، ارزشگذاری صحیح دارایی نامشهود در این مبادلات نیز خود مورد تردید است (کامیاما، 2006). همچنین معاملات مربوط به انتقال دارایی نامشهود نسبتاً کم اتفاق می¬افتد و معمولاً آشکار نمی شود؛ لذا کمبود اطلاعات وجود دارد و نیز خصوصیات مربوط به یک دارایی نامشهود مورد ارزشگذاری اغلب مختص به همان دارایی است و مقایسه آن با دارایی مشابه مشکل است (مک گین، 2003، 8).
ج) روش مبتنی بر درآمد:
در این روش درآمدها و هزینه¬های آتی مربوطه به دارایی¬های نامشهود تخمین زده شده، سپس ارزشگذاری با در نظر گرفتن ارزش فعلی خالص سودهای آتی حاصل از این دارایی¬ها صورت می گیرد (مهتا و مدهانی ، 2008، 17). روش¬های مبتنی بر جریان درآمدها یا جریان¬های مالی ورودی، تلاش می¬کنند ارزش فعلی درآمدهای مورد انتظار آتی حاصل از بکارگیری دارایی مورد نظر را در طول عمر اقتصادی آن دارایی محاسبه کنند (غریبی و طباطباییان، 1384، 15).
روش محاسبه دارایی نامشهود از طریق جریان نقدی تعدیل شده، یکی از پذیرفته شده¬ترین روش¬ها در بازارهای مالی می¬باشد. زیرا اکثر مردم به ارزش زمانی پول واقف هستند. برای استفاده از این روش باید مواردی مانند: تورم، ریسک و بازگشت سرمایه، مورد توجه قرار گیرد.
این روش بر پایه سود اقتصادی ناشی از مالکیت یا استفاده از آن دارایی بوده و همچنین منعکس کننده کامل ریسک دارایی می¬باشد. فقط عدم توانایی برای به دست آوردن اطلاعات دقیق، محدود کننده استفاده از این روش می-باشد. این روش نیاز به اطلاعات بالا در زمینه بازار رقابتی دارد. مهمترین عیب این روش این است که از نظر ذهنی، بر پایه پیش بینی درآمدها در آینده می¬باشد (مک گین، 2003، 9).
یکی از راه¬های تعیین منطقی بودن ارزش دارائی¬های نامشهود، مقایسه ارزش بازار شرکت¬ها با ارزش دفتری (خالص دارائیها) آنها که در ترازنامه ظاهر می¬شود، می¬باشد (لو ، 2003، 17).
تحقیق حاضر برای تعیین منطقی بودن ارزش و نیز اهمیت دارائی¬های نامشهود انعکاس یافته در ترازنامه شرکت¬ها به مقایسه ارزش و اهمیت دفتری (دیدگاه حسابداری) این دارائیها با ارزش و اهمیت بازار (دیدگاه بازار سرمایه) این دارایی¬ها پرداخته است.
ارزش دفتری دارایی¬های نامشهود از ترازنامه شرکت¬ها استخراج شده و ارزش بازار دارایی¬های نامشهود نیز با استفاده از این روش محاسبه شده است:
ارزش بازار دارایی¬های نامشهود = ارزش بازار شرکت – خالص ارزش دفتری دارایی¬های شرکت
ارزش بازار شرکت = تعداد سهام منتشر شده × میانگین قیمت بازار یک سهم
برای محاسبه اهمیت دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه از نسبت¬های زیر استفاده شده است:
پیشینه تحقیق
گودوین و احمد (2006) به بررسی رابطه بین رقم سود و دارایی¬های نامشهود در شرکت¬های استرالیایی پرداخته است. نتایج نشان داد که شرکت¬هایی که دارایی¬های نامشهود متوسطی دارند ارتباط ضعیفی بین سود و این دارایی¬ها وجود دارد اما در شرکت¬های با دارائی¬های نامشهود زیاد، ارتباط قوی بین سود و دارائی¬های نامشهود وجود دارد.
دیسچینگر و ریدل (2010) در تحقیقی، رابطه بین مالیات و دارائی¬های نامشهود در گروه شرکت¬های چند ملیتی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان می¬دهد که در گروه شرکت¬های چند ملیتی، شرکت¬های وابسته¬ای که نسبت به سایر شرکت¬های گروه، دارائی¬های نامشهود بیشتری دارند میزان مالیات آنها کمتر می¬باشد.
ویلیامز (1991) در تحقیقی، به بررسی تاثیر دارائی¬های نامشهود در موفقیت شرکت¬ها در بازارهای جدید پرداخته است. نتایج حاصل از 91 مشاهده نشان داد که ارتباط مثبت بین دارائی¬های نامشهود و عملکرد شرکت¬ها در بازارهای جدید و جود دارد.
گلیسون و کلوک (2006) در پژوهشی به این موضوع پرداخته است که آیا ارزشگذاری دارائی¬های نامشهود بر اساس تبلیغات و تحقیق و توسعه می¬تواند تغییر در نسبت Q توبین در شرکت¬های دارویی و شیمیایی را توضیح دهد. نتایج نشان داد که ارزشگذاری دارایی¬های نامشهود بر اساس معیارهای مذکور از لحاظ آماری 20% از تغییرات نسبت Q توبین را نشان می¬دهد.
دلگادو گومز (2004) به بررسی تاثیر وجود منابع نامشهود بر احتمال افزایش چند ملیتی شرکت¬های اسپانیایی پرداخته است. نتایج نشان می¬دهد که تاثیر این دارائی¬ها مثبت و از لحاظ آماری معنی دار می¬باشد. همچنین شرکت¬های دارائی منابع نامشهود زیادتر، حضور خود را در بازارهای موجود افزایش می¬دهند، یا به عبارتی در بازارهای موجود متمرکز می¬شوند در حالی که شرکت¬های چند ملیتی تمایل به حضور در بازارهای جدید دارند.
فرضیه¬های تحقیق
1- بین ارزش دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه تفاوت معنی¬دار وجود دارد.
2- بین اهمیت دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه تفاوت معنی¬دار وجود دارد.
روش تحقیق
از آنجایی که این پژوهش در پی یافتن تفاوت بین دو گروه اطلاعات به عبارتی توصیف اهمیت و ارزش دارایی¬های نامشهود در دو محیط متفاوت می¬باشد، بنابراین این پژوهش در زمره پژوهش¬های توصیفی قرار دارد. از طرفی دیگر، پژوهش حاضر از نوع پس رویدادی است، یعنی بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات گذشته (صورتهای مالی شرکتها)انجام می¬گیرد.
جامعه و نمونه آماری تحقیق و شیوه گرد آوری اطلاعات
جامعه آماری این پژوهش، شامل شرکت¬های صنعت سیمان پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مشتمل بر 32 شرکت میباشد. در این تحقیق 23 شرکت که در سالهای 1387 و 1388 در بورس فعال بوده و اطلاعات آنها نیز در دسترس بود، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته است. منبع اخذ اطلاعات، صورت¬های مالی شرکت¬های مربوطه است که در لوح¬های فشرده سازمان بورس اوراق بهادار تهران و نرم افزارهای تدبیر پرداز و دنا سهم ارائه شده است.
یافته¬های تحقیق
همان طور که قبلاً اشاره شد، داده¬های مربوط به 23 شرکت نمونه، در طی سال¬های 1387 و 1388 (46 سال-شرکت) از طریق ابزارهای جمع آوری داده¬ها گردآوری شد. پس از انجام محاسبات لازم برای تعیین اهمیت و ارزش دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه، فرضیه¬های تحقیق با استفاده از آزمون t استیودنت مورد آزمون قرار گرفتند.
جدول شماره 1 شامل اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای مورد استفاده در فرضیه¬های تحقیق می¬باشد.
جدول (1) اطلاعات توصیفی متغیرهای تحقیق
ماکزیمم مینیمم واریانس انحراف معیار میانگین تعداد
75229000 92000 2/907E+14 1/705E+07 19,186,814 46 ارزش دفتری
1679955360 -87143000 1/508E+17 3/883E+08 556,004,921 46 ارزش بازار
/007035 0/00022 0 0/013 0/01499 46 اهمیت دفتری
/095982 -0/14470 0/053 0/23 0/51484 46 اهمیت بازار
به منظور آزمون فرضیه¬های تحقیق از آزمون t استیودنت استفاده شده است. جدول شماره 2 نتیجه آزمون فرضیه اول تحقیق را نشان می¬دهد.
جدول (2): نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول
آزمون Levene آزمون t
F Sig. t df Sig.
حد بالا حد پایین
با فرض تساوی واریانس¬ها 578/68 0 367/9- 90 0 -4/230E8 -6/507E8
با فرض عدم تساوی واریانس¬ها 367/9- 173/45 0 -4/214E8 -6/522E8
سطح معنی¬داری مربوط به آزمون تساوی واریانس¬ها کوچکتر از سطح معنی¬داری 05/0 می¬باشد در نتیجه فرض تساوی واریانس¬ها (H0) رد می¬شود. بنابراین اطلاعات سطر دوم را برای نتیجه¬گیری در مورد میانگین مورد بررسی قرار می¬گیرد.
سطح معنی¬داری آزمون تساوی میانگین با فرض تساوی واریانس کمتر از 05/0 است، پس H0 رد می¬شود و ادعای تفاوت بین ارزش دارایی¬های نامشهود از دیدگاه حسابداری و بازار سرمایه در صنعت سیمان در سطح اطمینان 95/0 پذیرفته می¬شود. همچنین با توجه به اینکه حد بالا و حد پایین هر دو منفی می¬باشند بنابراین نتیجه می¬گیریم تفاوت میانگین دو جامعه کمتر از صفر بوده و میانگین جامعه اول (دیدگاه حسابداری) از جامعه دوم (دیدگاه بازار سرمایه) کوچکتر می¬باشد. به عبارت دیگر نتیجه می¬گیریم که ارزش دارایی¬های نامشهود از دیدگاه بازار سرمایه بیشتر از ارزش این دارایی¬های از دیدگاه حسابداری می¬باشد. در جدول 3 نتایج آزمون فرضیه دوم نشان داده شده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 10 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید