دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 4
بازار قم با قدمت معماری دوران صفویه/ تیمچه؛ بزرگترین سقف ضربی ایران
قم - خبرگزاری مهر: مجموعه بازار قم گنجینه‌های نفیس از آثار هنری و معماری سنتی را در دل خود نهفته دارد که قدمت معماری آن به دوران صفویه بر می‌گردد.
به گزارش خبرنگار مهر، بازار قم با مجموعه‌ای از راسته، چهار سوق، سرا و تیمچه، جزیی از بافت قدیم شهر قم به شمار می‌رود. این مجموعه شامل دو راسته سر پوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار یک سو به سنت معماری بازار باز می‌گردد و از سوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از هوای کویری قم است.
تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.
مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل و سنگ فراهم آمده است.
علاوه بر بخش سرپوشیده، بازار قم دارای سراهایی است که مجتمع تجاری بدون سقف هستند و معمولاً به تجارت عمده می‌پردازند. این سراها در حقیقت همان کاروانسراهای دیروز هستند و شمار و وسعت آنها نشان دهنده اهمیت اقتصادی آنها است.
بنای بازار در دوران صفویه
بخش‌های وسیعی از بازار قم یعنی بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شد و تا پایان دوره قاجاریه بناهایی که بدان نیاز بود در آن جای گرفت. در دوران ناصرالدین شاه بازار قم رو به گسترش نهاد و "بازار نو" احداث شد و در دو سوی این راسته نو، بناهای تازه‌ای مثل تیمچه بزرگ ساخته شد. در سال‌های نخست دوره پهلوی نیز بر مبنای ضرورت‌های تجاری موجود، بخش‌هایی به بازار نو افزوده شد.
این بازار ابتدا به صورت خطی و به شکل یک پارچه ساخته شد و از میدان کهنه تا پل علیخانی ادامه داشت. بازار قم تیمچه‌ها، سراها و... دیگری را هم در بر می‌گرفت. حدود 50 سال پیش به موازات توسعه شهر قم و به دلیل احداث خیابان‌های جدید، بازار به چند بخش تقسیم شد و قسمت‌هایی از آن برای همیشه از میان رفت. در حال حاضر از بازار قدیم قم، دو بخش "بازار کهنه" و "بازار نو" بر جای مانده که هر کدام از این بازارها حدود یک کیلومتر طول دارد.
مساجد موجود در بازار قم با توجه به مقدم بودن وظایف مذهبی مسلمانان بر دیگر امور، کاربری خود را از گذشته‌های دور تاکنون حفظ کرده‌اند. علاوه بر مسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرار دارد، در بازار کهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.
اساساً مسجد در بازار قم به عنوان معبری برای وارد شوندگان مطرح است تا با ذکر و یاد خدا وارد بازار شوند و هنگام نماز، یاد خداوند آنها را از کم فروشی، تقلب و بی‌عدالتی باز دارد. همین امر موجب حضور توام بازار و مسجد طی قرون متمادی شده است. مسجد روابط روحی و معنوی حیات اجتماعی را تأمین می‌کند و بازار، روابط اقتصادی جامعه را حیات می‌بخشد.
مساجد موجود در بازار قم عبارت‌اند از مسجد مسگرها، مسجد ملاجعفر، مسجد امام حسین (ع) و دو مسجد بدون نام دیگر در بازار نو و مسجد نجارها، مسجد رضویه، مسجد میدان کهنه( پامنار) و دو مسجد نماز خانه‌ای در بازار کهنه.
در نتیجه تحولات اجتماعی - اقتصادی دهه‌های اخیر، به تدریج کالبد سنتی بازار متحول شده و فضاهای جدید و آراسته، بافت سنتی بازار را برهم زده است. در بازار نو سه پاساژ "قائم"، "حجت" و"بوعلی سینا" جایگزین بخش‌هایی از بناهای قدیمی شده‌اند.
بازار کهنه در یک کیلومتر
در دو سوی بازار کهنه، هسته اولیه شهر قم یعنی محله "عربستان" و محله "لب چال" قرار دارد. کوچه عربستان که محله عربستان حول آن شکل گرفته، از دروازه ری آغاز و در محل بازار نو به گذر "عشقعلی" ختم می‌شود. این کوچه به احتمال یقین همان راه عراق و این محله نخستین قرارگاه مسلمانان بوده است. این بازار سرپوشیده که از خیابان 45 متری عمار یاسر شروع شده و به میدان کهنه نزدیک خیابان طالقانی ختم می‌شود، امروزه بیشتر به کارگاه‌ها اختصاص یافته است.
طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتراست و خانه‌های مسکونی در میان آن وجود ندارد. سقف این بازار از پوشش گنبدی ساخته شده است. این بازار دارای یک سرای بدون نام و سرایی به نام کاروانسرای ملا حسین است.
در قسمت انتهایی بازار کهنه، میدانگاهی مستطیل شکل قرار دارد که به نام "میدان کهنه"، معروف و فضایی باز است که دور تا دور آن را مغازه‌های مختلف در بر گرفته است. در وسط این میدان، دست فروشان به فروش میوه و تره بار مشغول‌اند. این قسمت دارای سقف کاذبی است که توسط دست فروشان ایجاد شده است. در "میدان کهنه" مسجدی هم به همین نام وجود دارد که دارای برجی تاریخی است.
بازار نو
این بازار سرپوشیده شامل بازار مسگرها، کفاش‌ها، راسته بازار و بازارچه حسین آباد است. این بازار از سوی بازار مسگرها به خیابان 19 دی و از سمت بازارچه حسین آباد به خیابان طالقانی راه می‌یابد. یک قسمت از این بازار به دلیل احداث خیابان از آن جدا شده و خود به بازار نو شهرت یافته است. در خیابان آستانه و خیابان آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (ارم) دیگر ورودی‌های بازار نو قرار دارد. بازار مسگرها تا چهار سوق ادامه می‌یابد و از آن پس "راسته بازار" و انتهای آن را "بازارچه حسین‌آباد " می‌نامند. در اواسط این بازارچه میدانگاهی بدون سقف وجود دارد که محل خرید و فروش تره بار است.
طول راسته بازار حدود یک کیلومتر و عرض آن به 6 متر می‌رسد. کوچه‌های تنگ مسکونی با محورهای فرعی به عرض دو تا سه متر به بازار پیوسته‌اند. این قسمت از بازار یک طبقه است اما داخل حجره‌ها یک نیم طبقه برای انبار کالا ساخته شده است. در میان راسته بازار نو نیز خانه‌های مسکونی وجود ندارد.
سقف راسته بازار شامل چهار نیم طاق و 78 طاق گنبدی و ارتفاع آن حدود شش متر است که به صورت یک ردیف گنبد مشاهده می‌شود. ابتدای کوچه‌های حاشیه بازار به هنگام پیوستن به راسته بازار نیز طاق بندی شده است.
بیشتر سراهای بازار قم در بازار نو و در جنوب راسته بازار نو قرار دارند. نام این سراها اغلب از نام کالایی که در آن معامله می‌شد و یا از نام بینانگذار آنها گرفته شده است. سرای بناها، سرای صدراعظم، سرای همدانی‌ها، سرای حاج عسگرخان، سرای حاج عباسقلی، سرای بلیتی‌ها و سرای حاج میرزا از جمله این سراها هستند.
سراها یک راسته فرعی دارند که در دو سوی آن مغازه‌ها ساخته شده و "دالون" نامیده می‌شوند. دالون بیشتر در مدخل سرا مشاهده می‌شود. این بخش از نظر هیاهو، خلوت‌تر از راسته‌های اصلی بازار است و نسبت به سقف بازار از ارتفاع کمتری برخوردار است.
بازار نو دارای یک چهار سوق است؛ از بازار مسگرها به اولین تقاطع که برسیم چهار سوق مشهود است. با ورود به چهار سوق، در مقابل، سه راه بازار دیده می‌شود که در سمت راست آن بازار کفاش‌ها جای دارد. رو به روی بازار کفاش‌ها سرای بناها جای دارد. چهار سوق هشت طاق گنبدی دارد. بالای هر طاق یک دریچه دایره شکل و طرفین هر طاق، دو دریچه به شکل قلب وجود دارد. چهار سوق دیگر بازار نو، بازار کفاش‌ها است که به موازات بازار مسگرها قرار دارد. این چهار سوق به خیابان 19 دی منتهی می‌شود و در مقابل سرای بناها واقع است. این بازار دارای 11 طاق گنبدی شکل و یک نیم طاق است که در وسط هر کدام، یک دریچه دایره شکل و در طرفین آن دو دریچه به شکل قلب ساخته شده است.
تیمچه بازار؛ بزرگترین سقف ضربی ایران
تیمچه بزرگ بازار قم در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم که در واقع بزرگترین سقف ضربی ایران به شمار می‌رود. این بنا از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ایران است که توسط هنرمند برجسته عصر ناصری، استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی در سال 1301 هـ . ق طراحی و اجرا شد. بانی بنا مرحوم سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم و پدر مرحوم آقا حسین طباطبایی قمی است. دو تیمچه دیگر این بازار سال‌ها پیش هنگام احداث خیابان‌های جدید شهر قم از میان رفت. این دو تیمچه از تیمچه اصلی کوچک‌تر بودند و وجه تسمیه تیمچه بزرگ به همین امر باز می‌گردد.
این بنا از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، ازجمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود. تیمچه بزرگ قم متشکل از بنایی با دو طبقه بالا با 12 غرفه دارای اُرسی‌های زیباست که بیشتر آنها از بین رفته‌اند. بالای حجره‌ها در زوایا مقرنس گچی مشاهده می‌شود.
سقف تیمچه سه چشمه است که قسمت وسطی به دهانه 15 متر و ارتفاع 15 متر دارای دو پوشش است. طول این بخش 28 متر و بدون ستون است. چشمه میانی با بلندی و دهانه 15 متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است. گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است. در این پوشش‌ها همچنین روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است.
معماری زیبا و مجلل تیمچه، تجارت تک کالایی آن، جایگاه طراز اول و سکوت و آرامش از ویژگیهای تیمچه بزرگ بازار قم است. تیمچه با دو ورودی به راسته بازار نو راه می‌یابد.
پرداخت آنلاین 
