دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مقدمه
سرخس در فاصله ی 185 کیلومتری شمال شرقی مشهد قرار دارد و از حیث وجود منابع ارزشمند گاز طبیعی و تاسیسات پالایشگاه خانگیران وسایر قطبهای اقتصادی و نیز به دلیل مجاورت از شمال و همسایگی با ترکمنستان وقرارداشتن در مسیر جاده ابریشم از جایگاه ویژه ای برخوردار است .
سرخس در گذشته جلوه مراتع سرسبز آن به مثابه نگین در خشانی بر پهنه وسیع ایران می درخشید. اما اینکه این چهره تابناک به دلیل بهره برداریهای بی رویه ، گرد آلود وخسته ازقهر طبیعت و سیلی دوست گشته است در تیرماه سال 85 این شهرستان به دفعات مورد تهاجم طوفانهای شن قرار گرفته و تنها در دی ماه حداقل 5 نوبت طوفانهای سهمگین شن شرایط زیستن را برای مردم سرخس در روستاهای گنبد لی ، الله نظر ، ابمال ، یازتپه و ... به طورکامل مختل نموده است .
و علاوه بر آن خسارات زیادی به اماکن اقتصادی منطقه به ویژه چاه های گاز خانگیران ، منطقه ویژه اقتصادی سرخس یا روستا های منطقه و مناطق مسکونی وارد نموده است . در سالهای اخیر گام های مثبتی در چند نقطه سرخس از جمله صمد آباد، گنبد لی و ... با هدف مقابله با فرسایش بادی برداشته شده است ولی با توجه به حجم و شدت طوفانهای جاری اقدامات به عمل آمده کافی نبوده و با توجه به وضعیت به وجود آمده اثر بخشی خود را به تدریج از دست داده است.
عومل موثر در ایجاد و تشدید فرسایش بادی (طوفانهای شن )
1 عوامل طبیعی :
1- ارتفاع از سطح دریا : سرخس با ارتفاع 250 تا 256 متر از سطح دریا در یکی از پست ترین نقاط ارتفاعی استان واقع گردیده است.
ب – مکان یابی مناطق برداشت
بادهای فرساینده که ازسمت شمال و از روی دشت قره قوم واقع در جمهوری ترکمنستان می آیند در این منطقه از سرعت آنها کاسته شده و باعث ایجاد شنزار و تپه های ماسه ای در این منطقه می شوند. همچنین دشت ابرفتی که توسط رودهای جاری در منطقه ایجاد گردید. به علت نداشتن پوشش گیاهی مناسب مکان مناسبی برای برداشت ماسه های روان گردیده است .
بنابر این برخی از ماسه های روان منطقه از کشور ترکمنستان به کشور ایران می آیند که لزوم همکاری مشترک در این زمینه کاملا احساس می گردد.
بررسی های انجام شده نشان میدهد که برخی از رخساره های منطقه نقش بیشتری در تولید ماسه و ایجاد فرسایش بادی دارند به همین دلیل مکان یابی مناطق برداشت به کمک عوامل مطالعاتی و به شرح زیر صورت گرفت .
بررسی و شناسایی رخساره های ژئو مورفولوژی با تاکید بر موفودینامیک باد
رخساره های موثر در این منطقه عبارتند از : دشت سرپوشیده که مکان بسیار مناسبی برای کشاورزی می باشد در این رخساره هر جا که ازنظر پوشش گیاهی فقیر است ، بسیار حساس به فرسایش شده و منشاء بسیار مهمی از نظر تامین ماسه های روان گردیده است . همچنین دشت قره قوم و رخساره های حساس آن از دیگر رخساره های برداشت و تامین ماسه برای این منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی محسوب می شود.
عوامل بیابانی شده و ایجاد طوقان شن :
1- عوامل طبیعی : شامل اقلیم شهرستان ، جنس خاک ، نوع پوشش ، عوامل جغرافیایی و فیزیوگرافی عومل زمین شناسی ،ارتفاع از سطح دریا.
2- عوامل انسانی : شامل ازدیاد جعیت و عدم وجود مشاغل مناسب در منطقه که باعث تخریب مراتع منطقه توسط مردم و تبدیل زراعت های دیم کم بازده شخم و شیار مرتعی به صورت تخریب مراتع ، چرای مفرط دام ، قطع درختچه ها و بوته کنی
برای شناسایی منشاء رسوبات بادی در منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی سرخس از روش مکان یابی مناطق برداشت می باشد استفاده گردیده است .
الف ) جهت یابی مناطق برداشت
برای تشخیص جهت حرکت باد غالب و همچنین محل برداشت ماسه های روان ازشکل تپه های ماسه ای ، مطالعه رژیم باد و شناسایی بادهای فرساینده و موثر و نیز اطلاعات محلی که از طریق پرسشنامه بدست آمده کمک گرفته شده است.
جمع آوری اطلاعات منطقه ای از طریق پرسشنامه های محلی
اطلاعات بدست آمده از شهرستان سرخس و روستاهای واقع در منطقه و نیز کارشناسان مجرب منابع طبیعی سرخس و همچنین پرسشنامه های تکمیل شده در منطقه از اهالی محل حاکی ازآن است که در این منطقه یک باد فرساینده واصلی از سمت شمال به جنوب می وزد و نیز یک باد فرعی با جهت جنوب شرقی به شمالغربی وجود دارد که از فرسایندگی کمتری برخوردار بوده و خیلی نقش در فرسایش بادی منطقه ندارد.
بررسی مورفولوژی عمومی واحد تپه های ماسه ای منطقه
تپه های ماسه ای در این منطقه به طور کامل شکل نگرفته اند و هنوز در مراحل اولیه شکل گیری می باشند و مرجع خوبی برای تشخیص نمی باشند ولی از روی ریپل مارک های ایجاد شده و نیز نبکاهایی که در پای بوته ها ایجاد گردیده می توان تا حدودی جهت باد را حدس زد . جهت باد به وسیله GPS و شکل نبکاهای موجود بدست آمد که شامل یک باد غالب اصلی ازسمت شمال به جنوب و یک باد فرعی که از جنوب شرقی به شمال غربی می وزد می باشد.
شناسایی و بررسی منشا ء رسوبات بادی منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی سرخس
این منطقه دارای مساحتی بالغ بر 176062 هکتار می باشد که در مختصات جغرافیای تا عرض شمالی و تا طول شرقی واقع شده است که سرخس و اراضی و تاسیسات اطراف آن را در برمی گیرد. این منطقه در نقشه توپوگرافی با مقیاس 250000 : 1 سرخس به شماره NI41-13 قرار دارد.
از کل مساحت منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی مساحتی برابر 110687 هکتار آن جزو مناطق برداشت (O) می باشد که از این سطح 24187 هکتار جزو مناطق برداشت با شدت زیاد (O1) ، 5470 هکتار آن در منطقه برداشت با شدت متوسط (O2) و مابقی آن به مساحت 31750 هکتار جزو مناطق برداشت با شدت کم (O3) می باشد.
وسعتی برابر 31375 هکتار از این منطقه در منطقه حمل ( تماما با شدت زیاد (T1) و 34000 هکتار مابقی جزو منطقه رسوب می باشد که از این سطح 12437 هکتار تپه های ماسه ای فعال (S1) ، 15625 هکتار آن تپه های ماسه ای نیمه فعال (S2) و مابقی به مساحت 5937 هکتار جزو تپه های ماسه ای با فعالیت کم ، بدون فعالیت (S3) می باشند.
شناسائی کانون های بحرانی فرسایش بادی در شهرستان سرخس
این شهرستان دارای سه کانون بخرانی فرسایش بادی به نام های کانون بحرانی فرسایش بادی یازتپه و پاسگاه مرزی خانگیران ، کانون بحرانی فرسایش بادی گنبدلی و آب مال و کانون بحرانی فرسایش بادی صمد آباد می باشد. در 5 سال اخیر شدت فرسایش بادی در این شهرستان بسیار شدید بوده و مشکلات عدیده ای برای مردم منطقه مخصوصا اهالی گنبدلی و وسلیل نقلیه عبوری از جاده ترانزیت مشهد – سرخس و تصویب آن و اجرای بخشی از پروژه های پیش بینی شده در آن شامل ، مالچ پاشی ، نهال کاری و بذر کاری تا اندازه ای از مشکلات منطقه کاسته شده ولی این فعالیت ها کافی نبوده و پروژه های پیش بینی شده در طرح باید به طور کامل اجرا شود تا مشکل فرسایش بادی در منطقه حل گردد.
کل مساحت کانون های بحرانی فرسایش بادی در این شهرستان طبق بررسی ها و برآوردهای انجام شده 59686 هکتار است که از این سطح 42500 هکتار آن دارای شدت زیاد (C1) و مابقی به مساحت 17186 هکتار دارای شدت متوسط (C2) می باشد. از این سطح 24187 هکتار آن در منطقه برداشت با شدت زیاد (O1) ، 2312 هکتار آن در محدوده برداشت با شدت متوسط (O2) ،12437 هکتار آن در منطقه رسوب با فعالیت زیاد (S1) ،15625 هکتار درمنطقه ریوب با فعالیت نیمه فعال (S2) و 5125 هکتار آن در منطقه رسوب با فعالیت کم (S3) واقع شده است.
طبق بررسی های به عمل آمده کل خسارت وارده به منابع اقتصادی ، زیستی ، راه های مواصلاتی و اماکن سالیانه حدود 5415717 هزار ریال می باشد.
1- اصول اولیه هواشناسی
باد یا حرکت هوانسبت به سطح زمین اصولا تفاضل گرمای خورشیدی هوا در مناطق مختلف سطح زمین می باشد این نفاضل باعث می شود که ستون هوا در هریک از این مناطق دارای ارتفاع متفاوتی باشد. بنابر این نقاط هم ارتفاع فشارهای متفاوتی وجود دارد که باعث نیروهای افقی شده و متعاقبا حرکت افقی هوا را ایجاد می کند. این حرکت نیروهای دیگری مانند نیروی انحرافی یاکسریولیس( در اثر دوران زمین ) و نیروهای بازدارنده ( اصطکاک سطح زمین و هوا ) را بوجود می آورد. در حالت یکنواخت حرکت هوا باباقیمانده ای از نیروهای گرادیان فشار ، که یولیس ، گریز از مرکزو اصطکاک مشخص می گردد. نیروهای باد مورد نظر در طراحی سازه ها به وسیله ی دو سیستم بزرگ مقیاس ( مانندگردبارهای بسیر گرم ) و بادهای محلی (مانند بادهای خون ، اثرجت ، برا و تورنادو ) به وجود می آیند.
- ظهور ابرهای سیرواستراتوس علامت نزدیک شدن هوای طوفانی بوده این ابرها به شکل گلوله ی پشمی هستند که به علت شفا فیت خورشید و ماه و ستارگان از پشت آنها قابل رویت هستند.
3 – موقعیت جغرافیایی : شهر سرخس در همسایگی جنوب صحرای بزرگ قره قوم ترکمنستان قرارا دارد و از این رو شدیدا تحت تاثیر عوامل حاکم بر توسعه کویر قرارا دارد و منطقه از نظر طبیعی استعداد پرورش را دارد که همجواری با کویر قره قوم آن را تشدید کرده و اقلیم خشک و سرد را به وجود آورده و فراسایش باد در آب و هوای خشک متداول تر است که بهره وری از زمین شرایط خشک شدن آن را تشدید می کند .
در این رابطه می توان از نامه رئیس اداره هوا شناسی سرخس تحت مضمون زیر یاد کرد :
احتراما به استحضار می رساند در حالیکه رویداد طوفان گرد و خاک به عنوان یک شاخص عدم آسایش در شهرستان سرخس طبق دوره آماری دارز مدت سالنه 45 مورد اتفاق می افتد از ساعت 3 بامداد امروز 30/10/85 وزش باد شدید در منطقه آغاز شده که به علت دوام آن بیشترین سرعت دیده بانی شده ی این باد در ساعت 12:30 ظهر بالغ بر 61 کیلو متر در ساعت رسید و دیدافقی را کاملا محدود نمود و بدیهی است اینگونه طوفنها با توجه به جنس خاک می تواند به حرکت شنهای روان و کندی تردد یا توقف در حمل و نقل جاده ای منجر شود . طوفان روز جاری شهر سرخس یک پدیده محلی خرد مقایس است که روی نقشه های همدیدی استاندارد جوی مرکز پیشبینی شب گذشته خراسان رضوی از قبل جهت صدور اطلاعیه قابل ردیابی و پیشبینی نبوده است شکل گیری این سیستم کاهش قابل ملاحظه ی 13 هکتو پاسکال ر فشار هوا طی 24 ساعت گذشته و افزایش 4 درجه ای در حداقل دمای صبح امروز رابه دنبال داشته است.
4- بارندگی : میانگین بارندگی در مدت 18 سال از 64 تا 81 به میزان 9/185 میلی متر گزارش شده است که پراکنش ان در فصل بهار به اندازه 55 میلیمتر ، تابستان 2/1، پاییز 8/29 و زمستان 9/99 می باشد. ضمنا میزان بارندگی در سال 84 به میزان 130 میلیمتر می باشد 9/55 میلی متر از میان گین دوره کمتر است حداکثر رطوبط نسبی مربوط به ماه های دی و بهمن به میزان 70 درصد است.
تغییر در بارندگی و الگوهای دما باعث می شود که محصولات کشاورزی به سختی رشد کنند و پوشش گیاهی به صورت پراکنده و تنگ مشاهده می شود. در نتیجه فرسایش خاک شدید تر می شود فعالیت انسان اغلب اثر فرسایش باد بر خاک را افزایش می دهد. ترکیب کوتاه مدت خشکسالی و عملیات زراعی مخرب ،یکی از بلایای طبیعی است که در نهایت ممکن است با طوفتنی ماسه ای خطرناکی همراه شود. حداقل مطلق دما در دوره آماری مذکور به میزان 6/18- و حداکثر مطلق دما به میزان 6/46 درجه سانتیگراد می باشد. میانگین حداکثر درجه حرارت گرمترین ماه های سال 9/37 و میانگین حداقل سردترین ماه های سال 1 درجه سانتیگراد گزارش شده است.
مجموع ساعات آفتابی 5/2919 ساعت در سال است که کمترین ساعات آفتابی در دی ماه و بیشترین در تیر ماه است دوره آب و هوای خشک سرخس از اوایل ماه اردیبهشت شروع و در اول آذز ماه پایان می یابد و حدود 7 ماه طول می کشد .
6 – باد : با بررسی گلباد منطقه باد غالب دارای رژیم شمال غربی – جنوب شرقی می باشد که در فصول بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان باد محلی موسوم به باد قبله در جهت عکس ، از جنوب و جنوب شرق به سمت شمال و شمال غرب جریان دارد . بر اساس میان گین آمر فصل ماهانه پاییز دارای بیشترین درصد باد آرام و از میانگین سرعت 6/1 متر بر ثانیه بر خوردار است و ماهای خرداد، تیر،مرداد، نیز دارای بیشترین درصد فراوانی وزش باد می باشد میانگین سرعت باد 3 متر بر ثانیه و بیشترین درصد فراوانی باد غالب از جهت شمال غربی قرائت شده و در این ماه ها سرخس تحت تاثیر بادهای 120 روز سیتان نیز واقع می شود .
تغییرات درجه حرارت در منطقه بسیار زیاد است و حداکثر آن در تیر ماه است روند کمی باده در منطقه شمالی - جنوبی است ولی بادهای فصبی شرقی – غربی در تابستان و غربی – شرقی در زمستان جریان دارد . علت بادهای تابستانی جابه جایی هوا از مراکز پر فشار صحرای قره قم در ترکمنستان ( موافق جهت حرکت عقربه ساعت ) به طرف مناطق کم فشار ایران (مخالف عقربه های ساعت ) می باشد ، در زمستان عکس این حالت صورت می گیرد و انتقال بادها از طرف مراکز پر فشار ایران به طرف مراکز کم فشار است. ذکر این نکته ضروری است که بادهای غربی – شرقی دارای سرعت زیادی بوده و قادرند که مقادیر زیادی از رسوبات دانه ریز را با خود حمل کرده و موجب تخریب خاکهای سطحی گردند. لذا تشکیل تپه های بادب و حرکت آنها و حرکت آنها در دشت سرخس بیشتر در فصول انتنقال صورت می گیرد ( اواسط پاییز ، اواخر زمستان و اوایل بهار) و عامل اصلی توسعه تپه ها بادهاب سریع شرقی – غربی است هرجند که حرکت بادهای شرقی – غربی نیز در گسترش تپه ها مؤثر است که انرژی بادی دارای فرایا و معاسی به شرح زیر می باشد :
فرایا : انرژی بادی علاوه بر عدم آلودگی محیط زیست از ارزانترین و مؤثرترین نوع سوخت است که به طور رایگان و پایان ناپذیر در اختیار می باشد .
محدودیت 4 : محدودیتهای جغرافیایی و دسترسی مستمر به آن ، دشواری در انبار کردن و ذخیره سازی و قابلیت انتقال انرژی بادی می باشد . توسعه پایدار و حفاظت از محیط ریست در گرو استفاده درست و بهینه از منابع انرژی مخصوص انرژی ها تجدید شوند میسر است تکنولوژی انرژیهای جایگزین به آهستگی به بازار می آید و در قرن 21 از سوختهای فسیلی دور می شویم نتیجه اینها انقلاب انرژی خواهد بود .
**
5/24
27
29
5/16
29
5/14
5/15
5/16
5/14
5/11
5/17
5/15
5/19
5/19
5/16
5/17
5/15
5/17
5/21/07 5/14
5/17
7
5/15
5/13
5/12
5/16
5/9
8
5/13
8
7
5/11
5/14
5/11
5/11
5/9
5/11
5/11
5/11
5/11
5/11
5/9
5/9
5/8
8
5/12
8
5/16
5/8
8
5/11
5/10
8
5/11
5/12
5/8
5/14
5/13
5/13
5/8
5/11
5/8
5/11
5/12
5/17 5/16
5/12
5/18
5/10
5/13
5/11
5/11
5/8
5/10
5/10
5/11
5/12
5/11
5/12
5/17
5/16
5/13
5/11
5/15
5/13
5/9
8
5/11
5/10
5/14
5/13
5/13
29
5/12
5/10
5/9
5/11
8
5/11
5/11
5/12
5/11
5/12
5/14
5/14
8
5/13
5/10
5/9
5/17
5/8
5/11
5/12
5/15
5/11
5/13
5/15
5/9
5/13
8
5/17
5/12
5/12
5/9
5/11
5/10
5/13
5/14
5/9
8
5/16
5/13
5/15
5/21/07 5/17
5/11
5/12
5/14
5/11
5/9
5/11
5/9
5/14
5/15
5/14
5/11
5/12
5/10
5/9
5/9
5/11
5/14
5/10 5/21
5/14
5/21
5/16
5/10
5/12
5/14
5/11
5/11
5/14
5/9
5/13
5/13
5/11
5/10
5/11
5/14
5/15
5/14
5/14
5/13
5/14
5/13
5/8
5/18
5/14
5/11
5/13
5/11
518
5/9
5/14
5/8
5/11
5/9
5/14
5/12
5/16
5/17
5/13
5/15
5/21/07 5/12
5/16 5/15
5/15
5/19
5/12
5/11
5/13
5/11
5/10
5/15
5/11
8
5/12
5/13
5/19
5/10
5/14
5/16
5/13
5/11
5/16
5/13
5/9 **
5/24
27
5/17
5/11
5/13
5/11
5/9
5/10
5/8
8
5/9
5/12
5/12
5/10
5/11
5/13
5/15
5/14
5/14
5/10
5/9
**
5/10
5/12
5/11
5/13
5/11
5/9
8
5/13
8
8
5/11
5/12
5/11
5/11
5/16
5/11
5/11
5/17
5/13
5/11
5/8 **
5/9
5/10
29
5/13
5/11
8
8
5/16
5/8
5/8
5/12
5/8
5/9
5/19
5/11
5/11
5/13
5/11
5/12
5/11
5/9 63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
29 5/16 5/17 5/18 29 5/17 5/21 5/21 5/21 5/19 27 5/17 29 84-63
سالیانه آذر آبان مهر شهریور مرداد
AUG تیر
JUlY خرداد
JUNE اردیبهشت
MAY فروردین
APR اسفند
MAR بهمن
FEB دی
JAN YEAR
FASTES WINED SPEED
لذا تمامی عوامل فوق شرایط را برای فرسایش خاکها مهیا می سازد . بنا براین منطقه از حیث عوامل یاد شده دارای پتانسیل فرسایش است اما آنچه خصوصا در یک سال گذشته شرایط را حادتر نموده است علاوه بر تداوم خشک سالی ها و تنزل فاحش میانگین بارندگی سالیانه از میانگین 18 ساله ( بارندگی 84 به میزان 130 میلی متر و در سال 85 به میزان حدود 55 میلی متر اعلام شده است ) ، تاثیر مخرب عوامل انسانی و عواما سؤ مدیریتی در منطقه ،شرایط را برای بروز فرسایش شدیدی مهیا نموده است
عوامل انسانی :
1- بدون شک شرکت گاز و منطقه ویژه اقتصادی سرخس بیشترین تاثیر را در رشد شهر نشینی داشته است و عدم وجود مشاغل مناسب در منطقه و نهایتا روی آوری مردم به تخریب مراتع منطقه و تبدیل و توسعه زراعتهای کم بازده که باعث تخریب خاک می شود فعالیتهای ضعیف زراعی مانند کشت در جهت شیب و در شیارهای تپه ها و یا کشت در جهت مسیر باد خاکها را با فرسایش بادی مواجه می کند با از بین رفتن رستنی ها و خاک ها ی سطحی توسط انسانها فرسایشی نتانی از باد افزوده خواهد شد که در نهایت به بیابان زایی منجر می شود و ازدیاد جمعیت در این رابطه نقش خود را به خوبی نشان می دهد . همین طور افزایش روز افزون جمعیت منجر به تغییر کار بری زمین می شود و تخریب مراتع به عنوان یک فرهنگ درآمده است . جلوگیری از تصاحب غیر مجاز زمین و به زیر کشت بردن آنها به دلیل مالکیت دو گانه ی زمین بین منابع طبیعی و آستان قدس رضوی و همین طور روند طولانی برخورهای قانونی ( 9 تا 10 ماه ) با مشکل مواجه می شود که این خود باعث تخریب زمینها توسط مردم و تبدیل آنها به اراضی بایر می شود که در بروز طوفان نقش به سزایی دارد
2- شخم و شیار اراضی مرتعی به صورت تخریب مراتع (اراضی ملی و آستان قدس رضوی ) و تبدیل آنها به دیمه زارهای بی بهره به منظور منتفع شدن از حمایتهای بیمه محصولات کشاورزی
3- چرای مفرط دام و وجود تعداد بیش از حد ظرفیت مراتع توسط دامداران عشایر و بومی منطقه که موجب تخریب و نابودی مراتع گردیده و متاسفانه مراتع منطقه سرخس را که روزگاری به عنوان یکی از مناطق شاخص قشلاقی و چراگاه اسبان قشون بوده است به تلی از خاک تبدیل نموده است که خشکسالی های پی در پی باعث شده که پوشش گیاهی بهحالت تنگ و پراکنده در بیاید که با تنک شده آنها بیشتر بارش به طور مستقیم در سطح زمین جاری می شود و یا به سرعت داخل خاک نفوذ می کند عموما افزایش جریان رودخانه ای نیز می تواند فرسایش ایجاد کند که این خود خطر بزرگی است.
4- قطع درخچه ها و بوته کنی توسط عشایردر فصل قشلاق و نابودی گونه های گیاهی که از نظر اکولوژی به عنوان گونه های پرستار یا گونه های خاصی ، می توانند در صورت یافتن فرصت موجب استقرار سایر گونه های مرتعی خوشخوراک گردند .
بررسی علل تخریب اکو سیستم
طبق بررسی های به عمل آمده در منطقه علل تخریب مراتغ و به طور کلی اکو سیستم منطقه را می توان به شرح زیر اعلام نمود:
بوته کنی و قطع بوته و درخچه ها به منظور تامین سوخت
در گذشته های نه چندان دور کلیه مصارف سوختی مورد نیاز اعم از پخت و پز غذا ، نان ، گرم نمودن شیر و محصئلات دامی و مسائل بهداشتی ، انرژی حرارتی منزل و حتی روشنایی ساختمان کلیه روستایان منطقه و بخش اعظم مردم شهر سرخس و دامدارن مهاجر و عشایر که از دیگر نقاط استان به این منطقه در فصل ییلاق کوچ می نموده اند، همه از پوشش گیاهی منطقه تامین میشده است . در بین طبقات مردم گروه های بوده اند که حرفه اصلی آنها تهیه هیزم و زغال کشی بوده است . اخیرا با توجه بع استفاده از مخازن گاز در منطقه خانگیران در بعضی از روستاهای منطقه گاز تامین شده و اکثریت روستاها از روشنایی برق استفاده می نماید، ولی هنوز ههم دامداران مهاجر و عشایر منطقه برای تامین سوخت از بوته ها و درخچه های مراتع استفاده می نمایند . این مورد را می توان به عنوان یکی از موارد اصلی تخریب پوشش گیاهی منطقه اعلام نمود .
تعداد دام مازاد بر ظرفیت مراتع
یکی دیگر از دلایل تخریب را می توان تعداد دام مازاد بر ظرفیت مراتع دانست.همیشه کمبود علوفه یکی از مشکلات دامداری های منطقه بوده و از دامداران این منطقه که بیشتر به گوسفند داری و بز داری مشغول هستند ، دامدران بومی در تمام سال و دامدران عشایر و کوچرو در فصل ییلاق دامهای خود را در مراتع تعلیف می نمایند مگر در روزهای بارانی و سرد که در آغل یا چادر باقی مانده و تغذیه دستی گرند. لذا با توجه به نوع گونه های غالب در اکثریت سطح مراتع منطقه ( Po bullbosa , Carex sp.) که از گونه های کم زی و مهاجم و با تولید علوفه کم هستند ، و تعداد زیاد دام منطقه ، یکی از دلایل اصلی دیگر تخریب را می توان تعداد مازاد دام بر ظرفیت اعلام نمود .
طبق آمار به دست آمده از مطالعات اقتصادی و اجتماعی دامداری منطقه ، کل تعداد دام بومی منطقه 215194 واحد دامی است که در کلیه سال از مرتع استفاده می نمایند و 127000 واحد دامی نیز در فصل ییلاق به وسیله عشایر و دامداران کوچرو به منطقه کوچ می نمایند که نیز علوفه های آنها کلا 89975810 واحد علوفه ای بر آورد میگردد در صورتی که علوفه تولیدی قابل بهره برداری از مراتع منطقه 57/3976415 واحد علوفه ای و علوفه دستی موجود وارده به منطقه از سایر بخشها 20033480 واحد علوفه ای است که جمعها 65965915 واحد علوفه ای کم می باشد که این مقدار با فشار بر مراتع و کاهش وزن دام تامین می گردد.
عدم رعایت اصول مرتعداری و سیستم چرایی
یکی دیگر از دلایل تخریب مراتع را می توان عدم رعایت اصول صحیح مرتعداری و سیتستم چرایی دانست. چرای زود رس که در منطقه رواج دارد یکی از دلایل اصلی تخریب مراتع در منطقه می باشد . دامداران بومی به صورت سیستم چرایی دائم (continius grazing) و دامداران عشایر و مهاجر در فصل زمستان (ییلاق) دامهای خود را در مرتع تعلیف می نمایند ، با توجه به فصل رویش گیاهان فرصتی برای رشد کافی و تولید بافتهای فتوسنتزی و ذخیره ریشه و تولید بذر و تولید مثل باقی نمی ماند و لذا روز به روز گیاهان ضعیف تر شده و مراتع تخریب و پوشش گیاهی تخریب می گردد .
5 آلاینده ها و ضایعات صنعتی نیز عامل دیگری در تخریب خاک به وسیله ی انسان است . ضایعات سمی ناشی از صندوق باعث ته نشین شدن مواد اسیدی در خاک می شود و همچنین سوخت های فسیلی مورد مصرف در صنعت حمل و نقل و آمدو شد می تواند به اسیدی شدن خاک و از دست رفتن قابلیت تولید منجر می شود و نهشته های اسیدی به دلیل وجود دو نوع گاز آلاینده ی اصلی که درنیوار تولید می شود به وجود می آیند همینطور بار باعث انتقال اکسیدهای گوگرد , اکسیدهای ازت به سطح شهر می شود حتی در صورت بارش باران تشکیل باران اسیدی می دهد. که این آلودگی هوا و نهشته های اسیدی به عنوان فشارهای زیست محیطی در تخریب جنگل ها نقش دارد. به این ترتیب جنگل های به تدریخ تحت فشار آلودگی هوا قرار می گیرند.
عوامل مدیریتی در منطقه
پاره ای از ناهماهنگیها در سطح منطقه فرصت های مناسبی را برای عده ای سود جو منفعت طلب مهیا نموده که در صورت برقراری مناسبات هماهنگ امکان فرصت طلبی سلب خواهد شد.
اصول مقابله با فرسایش بادی :
1- مبارزه بیولوژیکی :
به وسیله ایجار بپوشش گیاهی و یا افزایش گونه های موجود در منطقه همه ساله عملیات ماسه های روان با ایجاد بادشکن ها و نهالکاری و بذربپاشی و کشت درختچه های مقاوم در 24 ایستگاه در شهرستانهای ... بردسمن ، بیرجند ، تایباد ، تربت جام ... انجام می گیرد که با موفقیتی قابل توجه و قابل عرضه در سطح بین المللی همراه بوده و هم اکنون عرصه ی مناطق مورد عمل حیات دوباره خود را بازیافته و مجددا توجه روستاییان ---- از ماسه را به بازگشت به زادگاهشان و آغاز حیاتی دوباره جلب نموده و کشاورزی در مناطق مجاور را رونق بخشیده است.
2- نثبیت ماسه های روان به طریقه شیمیایی ( پاشیدن مالچ ها نفتی )
در منطقه خانگیران سرخس که ضرورت حفاظت از تاسیسات گاز که همه ی تاسیسات در فضای باز احداث شدند سریع در مبارزه را و حرکت ماسه های روان را یجاد می نمود که در سطحی معادل 3 هزار هکتار طی سال جاری 52 تا 55 عملیات مالچ پاشی انجام و توفیق کاملی بدست آمده . به طور کلی نثبیت ماسه بهطریق شیمیایی برای مناطق ماسه ای فعال و برای تجات تاسیسات زیر بنایی و راه های ارتباطی حیاتی ضروری است و طریقه بیولوژیکی را برای مناطق شنی کم فعالیت
الف : رخساره تپه های شنی
تپه های شنی با ارتفاع و شیب کم از جمله مناطق رسوبگذاری شن های روان در منطقه است که متحرک بوده و خسارات جبران ناپذیری را بر مزارع و روستاهای منطقه دارد. این تپه ها به شکل بارخان های کوچک بوده که در مراحل اولیه شکل گیری می باشند و اکثرا بر روی سنگ بسترلس قرار گرفته اند . تپه های شنی منطقه شیبی در حدود 12 – 2 % داشته و مساحت آن 12294 هکتار می باشد. تپه های شنی در غرب روستای یازتپه غرب و شمال غربی روستای صمدآباد و اواسط منطقه گسترش داشته و علاوه بر اینکه مناطق فوق جزء منطقه روسوبگذار محسوب می گردد و عملیات حمل و برداشت نیز به مقدار کم روی آنها صورت می گیرد. تهدید روستاهای منطقه توسط تپه های شنی در اشکال شماره 8-2 و 9-2 مشاهده می گردد به عملیات تثبیت شن های روان در منطقه صمد آباد توسط اداره کل منابع طبیعی خراسان آغاز گردیده است و بصورت آزمایشی بخشی از آن توسط بادشکن نثبیت گردیده است که درشکل شماره 10-2 مشاهده می گردد . این تیپ در ارتفاع بین 500- 260 متری قرار گرفته است و متوسط ارتفاع آن 380 متر است.
ب : رخساره سفره های ماسه ای
تحت تاثیر بادهای منطقه شن های روان به صورت قشرنازکی سطح رسوبات زیرین را پوشانده و نبکاهای کوچکی نیز در آن دیده می شود این مناطق تحت عنوان رخساره شن زار نامگذاری گردیده است . از آنجائی که این رسوبات بادی هنوز به شکل تپه درنیامده اند نمیتوان نام تپه را برآن نهاد و چون رسوبات زیرین آن یعنی لس ها و سایر سنگ ها به صورت تپه ماهور می باشد این رخساره تحت عنوان تیپه های کم شیب آورده شده است .در این بخش ها باد شدیدا فعال بوده و اکثرا مناطق حمل و رسوب گذاری را تشکیل می دهند ،با توجه به تصاویر ماهواره ای ، عکس های هوایی و جهت باد به نظر می رسد که مناطق برداشت شن از شمال و شمال غربی منطقه یعنی در خاک ترکمنستان بوده و مطالعات دقیق تری رامی طلبد ، ولی آنچه مسلم است این است که بخش های عمده ای از دشت سرخس و بخش های تپه ماهوری آن مناطق حمل و رسوبگذاری شن های روان می باشد. این رخساره شیبی در حدود 10 – 1 در صد داشته و مساحتی در حدود 25970 هکتار را می پوشاند و بیابان زدایی به کار می رود . هر دو روش تثبیت ماسه های روان در خراسان موفق و ارزش و تاثیر همسانی دارد ولی هر کدام درمکانی خاص و باهدفی مشخص که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد از سال 55 به بعد عملیات حفاظتی و اجرای طرح های تثبیت شن فقط به طریقه بیولوژیکی بوده و دادمه داشته است درسه سال اخیر مجددا در سرخس عملیات مبارزه با فرسایش بادی ازطریق مالچ های نفتی شروع شده است و ادامه دارد.
3 اطلاعات محلی و دانش بومی در زمینه مقابله با فرسایش بادی
دانش عمومی همچون فرهنگ غنی کشور در همه زمینه ها به طورگسترده ای وجودداشته و دارد ولی متاسفانه در زمینه جمع آوری دانش بومی جامعه عشایری و روستایی کشور کارزیادی صورت نگرفته است روستائیان مناطق بیابانی کشور با توجه به شرایط خاص خود و آگاهی از زمان وزش بادهای محلی و فصلس و به منظور مقابله با فرسایش بادی ،تجاربی رابدست آورده و براساس آن کارهای خود راهماهنگ می کنند.
1- روستائیان ساکن درمسیر بادهای فصلی و 120 روزه عملیات کشت و کار و شخم و شیار خود را طوری به انجام می رسانند که زمان وزش بادها عملیات کشاورزی خاتمه یافته وسطح زمین دارای سبزینه باشد.
2- جهت محافظت از زراعات و تاسیسات خود (موتورخانه ، استخر...) اقدام به احداث بادشکن با درختان مقاوم در برابر باد می نمایند.
3- احداث بند سارهایی درمسیر رودخانه های فصلی که این عمل هم به ایجاد زمین های کشاورزی منجر می گردد که در آن جالیز کشت می کنند و هم به منزله نفوذ جریان آب و سیلاب عمل می نماید.
4- استفاده از سطح عایق جهت جمع آوری آب باران و هدایت آن به آب انبارهای سرپوشیده جهت آشامیدن خود و دامهایشان که با توجه به پوشش سقف آب انبارها آب جمع آوری شده مدتها بدون تاثیر سنجیده مورد بهره برداری قرار می گیرد.
5- استفاده از وارتیه های مقاوم به ریزش در زراعت
چگونگی احداث سازه های مسکونی در جهت کاهش تاثیر نیروی باد
ازمیان عوامل مختلف با به دلیل سرعت و نیرویی که دارد و دربعضی مواقع دراثر برخورد باساختمانها در اطراف آنها شرت و نیروی بیشتری می یابد و می تواند یکی از علل اصلی ناراحتی برای افرادی باشد که در فضاهای باز فعالیت دارند. میزان دخالت باد در یک پروژه بوسیله داده های اقلیتی ،موقعیت زمین ، شرایط توپولوگرافی ساختمانهای مستقر درآن و ... مشخص می شود.
سرعت خصوصیات حرکت و نحوه حرکت باد باعث بروز عوامل زیرمی شود
1) آسایش دینامیکی : نیروهای ناشی از وزش باد درزمان و فضا متغیراست و بدن انسان با محیط اطراف اختلال ایجاد می کند . این دوعامل بستگی فراوانی به خصوصیات فردی انسان دارد اما به طور کلی راحتی یا ناراحتی در اثر وزش باد به عوامل زیر بستگی دارد.
2) نوع فعالیت شخص : نوع اقلیم و فصول مختلف سال که تا حدی به نوع لباس بستگی دارد – شرایط جوی – شرایط فیزیکی انسان ( سن ) و شرایط روحی فرد.
خصوصیات ایرو دینامیک باد در مجموعه های ساختمانی و پیشنهادات عملی
1- اثر ایجاد حوزه درزیر ساختمانها : جریان یافتن هوا در حفره ها یا گذرهای زیر ساختمان باعث می شود که قسمت جلو آن که تحت فشار زیاد است با پشت ساختمان که در فشار کمتری قرار دارد مرتبط می شود
شرط لازم : حداقل ارتفاع ساختمان بیش از 15 متر باشد. تاثیر ارتفاع : هرچه ساختمانها بلندتر باشند به همان نسبت میزان آسایش کمتر می شود.
راه حل های علمی :
- ساختمانهایی که دارای پیلوتی یا حفره ایست بایستی به موازات جهت باد قرار گیرد.
- در پای ساختمانهای بلند بایستی از ساختمانهای کوچک یا عناصر گیاهی استفاده شود.
- درحجم های ارتباطی باید از عواملی که باعث تقلیل نیروی باد می شود استفاده شود.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 36 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
