بیان موضوع یا تعریف مسأله:
کشور ایران به دلیل داشتن انواع پوست بز و گوسفند از تولید کنندگان عمده پوست و چرم سبک محسوب میشود و به علت آب و هوای نیمه خشک پوست گوسفند و بز ایران از مرغوبیت بالایی برخوردار است ولی متأسفانه دامداران کشور به دلیل کم ارزش قلمداد نمودن پوست و پشم و اینکه نوع تغذیه در ایران بیشتر به گوشت گوسفند اختصاص دارد و همچنین به علت نداشتن آگاهی و انگیزه لازم جهت حفظ و حراست از این ثروت ملی، توجه لازم را مبذول نمی‌دارند و از سالیان گذشته انواع پوست، سالامبور و محصولات نیمه ساخته چرمی‌از کشور ما با دیدگاه سنتی صادر گردیده است که عمده صادرات ایران بر حسب آمار موجود مختص به صدور سالامبور و کراست بوده است و این در حالی است که می‌توان ارزش افزوده زیادی را از طریق تولید محصولات ساخته شده چرمی‌به وجود آورده و به تبع آن درآمد ارزی بالایی را تحصیل نمود. بویژه اینکه محصولات چرمی‌از تنوع بالایی برخوردار بوده به نحوی که تنوع این محصولات بالغ بر 60 نوع می‌گردد و هر ساله در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی نمایشگاههای محصولات چرمی‌به نمایش گذاشته میشود که متأسفانه نقش کشور ما علی رغم امکانات بالقوه و بالفعل در این نمایشگاهها بسیار کم رنگ میباشد، برای مثال در سال 1376 در نمایشگاههای جهانی چرم و البسه چرمی‌در پاریس و بولونیا ایتالیا و بارسلون اسپانیا و دوسلدورف آلمان در کنار کشورهای پیشرفته جهان، کشورهای ترکیه، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، اتیوپی و بورکینافاسو دارای چندین غرفه بودند ولی هیچ اثری از محصولات و صنعتگران ایران و پرچم مقدس جمهوری اسلامی‌ایران نبود.
قطعاً وجود چنین نقیصه ای برایند عوامل متعددی است که شناخت آنها و بویژه حرکت در جهت رفع موانع، این امکان را فراهم خواهد ساخت تا به گونه ای شایسته استعداد و ظرفیت های خود را در صحنه بین الملل عرضه نماییم.
پژوهشگر در این تحقیق، به دنبال تبیین و تحلیل متغیرها و عواملی است که صادرات محصولات کشور را چه به صورت مثبت و چه منفی، تحت تأثیر قرار می‌دهند و از این طریق ضمن بیان این عوامل، راه کارهای مناسب جهت بهبود و ارتقاء صادرات محصولات چرمی‌را پیشنهاد خواهد کرد. در واقع مسأله اصلی تحقیق این است که موانع موجود بر سر راه صادرات محصولات چرمی‌سبک شناسایی شده و گامهایی را که در جهت رفع این موانع می‌توان برداشت تعیین کرد.
هدف از مطالعه موضوع:
1- دستیابی به تصویر وضعیت موجود به ویژه ترسیم مسائل و مشکلات تولید کنندگان و صادر کنندگان محصولات چرمی‌سبک.
2- کمک به سیاست گذاران در امر صادرات و فروش محصولات چرمی‌و توجه بیشتر به ارزش افزوده ای که از این طریق بدست خواهد آمد.
3- فراهم آوردن مبنایی برای مراجعه استفاده کنندگان در زمینه صادرات و فروش محصولات چرمی‌به دلیل اطلاعات جمع آوری شده در این خصوص.
4- جلب توجه دست اندرکاران تولید و صادرات محصولات چرمی‌سبک به ضرورت تحول در بینش و شیوه های انجام کار.
ضرورت انجام تحقیق:
متأسفانه پوست به عنوان یک ماده اولیه ارزشمند مورد بی لطفی قرار گرفته است و قرنها توسط افراد خواص با دیدگاه سنتی و صرفاً برای منافع کوتاه مدت و بدون توجه به ارزش افزوده زیادی که می‌تواند ایجاد نماید صادر گردیده است و به تبع آن صنعت چرم ایران نیز علیرغم امکانات بالقوه و بالفعل نتوانسته است جایگاه خود را تثبیت نماید.
ایران با پرورش 48 میلیون رأس گوسفند (84/3% گوسفند جهان) و 16 میلیون رأس بز (3% بز جهان) سهم کمی‌از صادرات را عهده دار میباشد . کشتار سالانه انواع دام سبک و سنگین در کشور ایران 30 میلیون رأس میباشد که بعبارتی روزانه 82000 رأس را شامل میشود که 70000 رأس آن سبک میباشد و با احتساب روزهای کار در سال، معدل روزانه 92000 جلد پوست سبک میباشد . همانطور که گفته شد عمده صادرات ایران بصورت سالامبور و چرم نیمه تکمیل شده میباشد و اکثراً مرغوبترین پوستها به خارج صادر می‌گردد. و تولید کننده چرم و البسه چرمی‌داخلی مجبور است از پوست و چرم با کیفیت پایین تر استفاده نماید.
صادرات سالانه 19-20 میلیون جلد سالامبور، حدود یکصد میلیون دلار ارزآوری را در بر خواهد داشت و اگر تبدیل به لباس و محصولات چرمی‌شود تا یک میلیاد و چهارصد میلیون دلار ارزآوری دارد. تحقق چنین دستاوردی جز با اعمال مدیریت صحیح و استفاده از تکنولوژی پیشرفته و در فضای تولید مناسب ممکن نمی‌باشد در حالیکه در صورت تغییر بینش و فعالیت علمی‌می‌توان محصولات متنوع و قابل رقابت در بازارهای جهانی تولید نمود و از طریق توسعه این صنعت علاوه بر ارزآوری فراوان، برای تعداد زیادی از افراد جامعه اشتغال نیز ایجاد نمود که این گام با سیاست های نظام جمهوری اسلامی‌در جهت توسعه صادرات غیر نفتی و اولویت ایجاد اشتغال در جامعه جوان کشور ایران هم راستا بوده و ضرورت پرداختن به آن از اولویت های اقتصادی-بازرگانی کشور قلمداد می‌گردد .
پیشینه تحقیق:
جدید بودن موضوع تحقیق، یکی از ویژگی های این پژوهش میباشد. در خصوص صنعت چرم پژوهش های اندکی در دانشگاهها صورت گرفته است و تحقیقات قبلی نیز بصورت کلی و محض به صنعت چرم و صادرات و واردات آن نگریسته اند ولی هیچکدام با دید مدیریتی به این مسأله نپرداخته اند. لازم به ذکر است که تنها دو عدد پایان نامه کارشناسی ارشد در زمینه صنعت چرم تدوین شده اند که اولی به نام «قیمت تمام شده محصولات چرمی» و با دید حسابداری به مسئله نگریسته است و دومی‌به نام «چرم، صادرات و واردات» بصورت کلی و صرفاً با دید اقتصادی و تراز بازرگانی به این مسئله پرداخته است که هر دو از لحاظ محتوایی با پژوهش حاضر تفاوت دارند – و در حدی که پژوهشگر تحقیق نموده است می‌توان گفت در خصوص صادرات محصولات چرمی‌سبک و با دید مدیریتی این اولین پژوهش دانشگاهی میباشد.
همچنین باید یادآور شد که بجز طرحهای تحقیقاتی بنام طرح مطالعاتی ارتقاء کیفیت، بهره وری و کاهش ضایعات در واحدهای تولیدی چرم که توسط مدیریت صنایع کوچک وزارت صنایع انجام شده است و نیز طرح مطالعاتی بنام بازار جهانی پوست، چرم و کفش چرمی‌که توسط مرکز پژوهش های بازرگانی وزارت بازرگانی صورت گرفته است و کتاب دوجلدی شیمی‌پوست و چرم که با کمک بانک صنعت و معدن به چاپ رسیده است کار قابل ملاحظه دیگری توسط وزارت خانه ها و ادارات تابعه آنها صورت نگرفته است و سایر اطلاعات موجود دریافتی از سازمانهای دولتی اکثراً به صورت جسته و گریخته و بی نظم بوده و تا حدی، مغایر با اطلاعات سازمان های دیگر میباشد.
فرضیات
با توجه به بررسی های مقدماتی، مطالعات کتابخانه ای، نقطه نظرات ارائه شده در گزارشات اقتصادی و بازرگانی و عوامل عمومی‌مؤثر بر صادرات محصولات چرمی‌فرضیات زیر ارائه می‌گردد:
1- قوانین و مقررات صادراتی موجود در کشور از صادرات محصولات چرمی‌سبک حمایت می‌کند.
2- صادرکنندگان محصولات چرمی‌سبک از دانش و فنون بازاریابی آگاهی لازم را دارند.
3- محصولات چرمی‌سبک از کیفیت مناسب برای صادرات برخوردار می‌باشند.
4- روشهای نوین تولید (فن آوری جدید) محصولات چرمی‌سبک از سوی تولید کنندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5- محصولات چرمی‌سبک تولید شده صادراتی، از قیمت رقابتی برخوردار می‌باشند.
6- محصولات چرمی‌سبک تولید شده از تنوع لازم برای صادرات برخوردار می‌باشند.
تعریف عملیات متغیرها:
متغیر تابع = f (متغیرهای مستقل)
متغیر تابع: فروش
نحوه عرضه: نحوه تولید، قیمت، کیفیت، نحوه عرضه، بازاریابی.
نوع تحقیق و دلایل آن:
در این تحقیق با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات آماری و تاریخی اقدام شده و نیز از طریق مصاحبه به بررسی فرضیه ها اقدام گردیده است.
ابزار گردآوری داده ها:
در این پژوهش اطلاعات از طریق مصاحبه های حضوری و در مواردی با استفاده از مکاتبات الکترونیکی (E-Mail) و از سوی دیگر منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.
جامعه آماری:
شامل مراکزی میباشد که در زمینه تولید و صادرات محصولات چرمی‌سبک فعالیت می‌کنند و نیز تعدادی از فروشگاههای محصولات چرمی‌در سطح مشهد.
مراحل انجام تحقیق:
پس از انتخاب موضوع با استفاده از تجربیات و مشاوره های یکی از صادرکنندگان فرضیه ها را تنظیم نموده و با توجه به آنها اقدام به انجام مصاحبه گردید. در کنار آن به جمع آوری مطالب کتابخانه ای پرداخته شد.
تعریف مفاهیم:
محصولات چرمی‌سبک: در برگیرنده کلیه فرآورده هایی است که توسط عمل دباغی از پوست سبک بدست می‌آید و شامل پوست، سالامبور، وت بلو، کراست، دایکراست، چرم، جیر و نهایتاً کالاهای ساخته شده از چرم و جیر میباشد.
پوست : پوست لایه یا جداره ای است که بین بدن موجودات زنده و دنیای اطراف آنها قرار گرفته و انجام وظیفه می‌کند یا پوشش خارجی سطح بدن کلیه موجودات زنده را پوست می‌نامند که در حقیقت مرزی بین دنیای خارجی و داخلی بدن آنها میباشد.
پوست سنگین : پوست های گاو، گوساله، گاومیش و شتر را پوست های سنگین می‌گویند که با توجه به وزنشان به چهار دسته سبک، متوسط، سنگین و خیلی سنگین تقسیم می‌شوند.
پوست سبک : پوست های گوسفند، بز، بزغاله و بره را پوستهای سبک می‌گویند و چرم تولید شده از این نوع پوستها را چرم سبک می‌نامند.
دباغی : عبارت از مجموعه فرآیند شیمیایی است که جهت بهبود خواص پوست از قبیل نگهداری درازمدت همراه با افزایش مقاومت در برابر ضایعات ناشی از فعالیت باکتری های مضر برای پوست، رطوبت، دما، کشش و سایش انجام می‌گیرد.
سالامبور : در این مرحله از ساخت چرم، پوست نمک زده را به حالت اسیدی در می‌آورند تا بتوانند آن را برای مدت طولانی تری نگهداری کنند. در حقیقت این عمل اولین مرحله از ساخت چرم میباشد.
وت بلو : پوست دباغی شده با کرم میباشد. در صورتیکه به سالامبور کرم زده شود تبدیل به وت بلو می‌گردد.
کراست : پوست دباغی شده ای را گویند که هنوز هیچگونه رنگ رویه یا استری بر روی آن پاشیده نشده باشد و به رنگ آبی لاجوری میباشد. و یا به چرمهایی گفته میشود که پس از مرحله دباغی، مراحل تکمیلی هنوز بر روی آن انجام نگرفته است.
دایکراست : پوست دباغی شده ای را گویند که یک لایه رنگ آستری بر روی آن پاشیده شده است و پس از پاشیدن رنگ رویه اصلی تبدیل به چرم آماده نشده می‌گردد و بایستی برای تبدیل به چرم آماده شده بر روی آنها عمل فینیشینگ انجام شود.
فینیشینگ : به کلیه مراحلی که به منظور بهتر ساختن خواص و ظاهر چرم، نظیر ضد آب شدن و دوام انجام می‌گیرد فینیشینگ اطلاق میشود. این مراحل شامل سفید کردن، سمباده زدن، غلطک کردن، برق انداختن، پرس صاف. چاپ و نرم کردن میباشد.
چرم : عبارتست از پوست حیوانات و جانوران که بوسیله پاره ای مواد شیمیایی و اعمال فیزیکی و شیمیایی از حالت ابتدایی خارج شده و به صورت ثابت و فاسد نشدنی در آمده است که به کمک مواد دباغی و عملیات فیزیکی و شیمیایی تغییر شکل
داده است.
جیر : از پوستی که دارای رخ بوده و از طرف داخلی سمباده شده باشد تهیه می‌گردد. جیر عاری از آثار وریدی بوده و در سطح داخلی سمباده شده است و رنگ آن یکنواخت و پرز آن به یک اندازه معین بلند و کوتاه میباشد. رنگ رویی جیر کاملاً ثابت است. ضخامت آن در حدود 8/0 الی 2/2 میلیمتر و حالتش نرم و پر (چاق یا نطع دار) میباشد.
قوانین و مقررات: مواد مصوب و لازم الاجرایی است که از طرف ادارات بازرگانی، صنایع، اتاق بازرگانی-صنایع و معادن، گمرک، بانک، دارایی، بیمه و ... در امر صادرات وضع گردیده است و صادر کنندگان محصولات چرمی‌سبک با آنها سروکار دارند.
دانش و فنون بازاریابی: منظور از دانش و فنون بازاریابی در اینجا مجموعه اطلاعات تئوریک و فنون عملی در خصوص استراتژی ها و آمیخته های بازاریابی میباشد که مدیران مراکز تولید و صادرات محصولات چرمی‌سبک بایستی با آنها آشنا بوده و در عمل از آنها استفاده نمایند.
کیفیت محصولات چرمی: منظور از کیفیت محصولات چرمی‌خصوصیاتی نظیر دوام و استحکام (مقاومت در برابر کشش، ضخامت یا نطع دار بودن، مقاومت در برابر سایش رنگ، میزان جذب آب) درجه انعطاف (نرمی‌یا لطافت) اندازه (ابعاد چرم) کیفیت رنگ آمیزی و طراحی زیبا و معیوب نبودن میباشد.
فن آوری تولید: منظور از فن آوری در اینجا سخت افزار (ماشین آلات، تجهیزات و ابزار کار) نرم افزار (دانش استفاده از ماشین آلات، تجهیزات و روشهای تولید) و مغزافزار (منظور وظایف مدیریت و نحوه اداره نمودن مراکز مربوطه) میباشد.
قیمت رقابتی: قیمتی میباشد که یک شرکت برای محصولات و خدمات خود جهت مقابله با رقبا در بازار تعیین می‌کند.
تنوع محصولات چرمی: منظور انواع کالاهای چرمی‌می‌باشد که از لحاظ جنس چرم، نوع رنگ آمیزی تنوع اندازه و تنوع در طراحی تولید و عرضه می‌شوند.
محدودیت ها
موانع و مشکلات تحقیق
در راستای مراحل تهیه و تدوین تحقیق به عمل آمده تعدادی موانع و محدودیت وجود داشته است که مهمترین آنها عبارت بودند از:
1. عدم اعتماد و پرهیز از مصاحبه توسط برخی صاحبان مراکز تولید و صادرات محصولات چرمی‌سبک.
2. نبودن منابع جامع و کامل برای دستیابی آسان به اطلاعات.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
تاریخچه استفاده از پوست، چرم و چرمسازی:
انسانهای نخستین به منظور بقاء نسل، اجباراً دست به شکار حیوانات می‌زدند. پوست نیز جایگاه ویژه ای داشته است. چراکه این فرآورده دامی‌بهترین وسیله پوشش انسانها برای جلوگیری از خطرات گوناگون بوده است. این نوع استفاده از پوست را می‌توان منصوب به عصر یخبندان (پانصد هزار سال قبل) دانست . در ابتدا بشراولیه از استخوان و سنگهای تیز به منظور از بین بردن گوشتهای اضافی و ضایعات پوست استفاده می‌کرد. ولی بزودی به فساد پذیری سریع این نوع پوستها در مقابل انواع میکروبها و باکتری ها پی برد. بعدها مبادرت به خشک کردن پوست در برابر آفتاب یا آتش کرد. که بازهم پوستی شکننده و غیر قابل استفاده بدست می‌آورد. تا اینکه سرانجام متوجه فوائد عصاره های گیاهی برای جلوگیری از فساد پوست گردید.
مصریان قدیم از حدود 2500 سال قبل از میلاد، از ترکیبات معدنی آرد شده مانند املاح آلومینیوم و دانه های مازو برای ساخت چرم استفاده می‌کردند. یونانیان و رومیها، از پوست و برگ درختان کاج و صنوبر استفاده می‌کردند . با توجه به این نکته بسیار مهم که صنعت چرمسازی در طی زمانی بسیار طولانی به تکامل خود رسیده و تجربیات فراوانی را پشت سر گذارده است. از زمانهای قدیم پوست به عنوان یکی از صنایع دستی حاصل از مهارت بشر هم مورد استفاده و هم مورد توجه و ستایش بوده است.
مواد اولیه پوست برای افراد شکارچی آن زمین که هنوز دوره کشاورزی را آغاز نکرده بودند و از نظر شرایط محیطی نیازمند به اسب بودند، به راحتی قابل تهیه بود. احتیاجات شدید آنها باعث گردید تا پوست را به گونه ای نرم نمایند که علاوه بر خشکی، در مقابل فساد نیز پس از بارها خیس شدن از مقاومت کافی برخوردار باشد. اطلاعات باستانشناسان هنوز به درستی نتوانسته اند قدم های ابتدایی را که انسان های اولیه در تبدیل پوست برداشته اند، بجز شواهدی مبنی بر دود دادن همراه با مالیدن روغن و مغز حیوان به داخل پوست و ساخت چرمهای بسیار خام را ارائه دهند. البته عملیات و کارهای مختلفی که روی پوست به صورتهای مختلف انجام می‌گرفت و باعث اصلاح نرمی‌و کاربرد بهتر آن می‌گردید نیز می‌توانست از جنبه های تکمیلی محسوب شود. مردم غارنشین در رابطه با اعتقادات مذهبی خود برای حیوانات و پوست آنها و همچنین شکل نهایی محصول ساخته شده از پوست اهمیت خاصی قائل بودند.
قرنهای 12-10 میلادی را باید قرون تحولات چرم سازی دانست. زیرا در این دوره صنعت چرمسازی با توجه به پیشرفت تکنیک در کشورهای اروپائی (از جمله انگلستان) توانسته بود منابع تجاری بسیاری را به همراه داشته باشد، در قرون وسطی که بتدریج دستجات صنعتی تشکیل می‌گردید، جامعه دباغان نیز بوجود آمد و انواع چرم برای مصارف گوناگون طبقه بندی گردید. از قرن هفدهم میلادی بعلت احتیاج شدید مردم به فرآورده های چرمی، این صنعت به شکل نو و پراهمیت و گسترده به مردم شناسانده شد و عملیات فراوانی برای تسریع کار در صنعت چرمسازی پدید آمد و مواد شیمیایی کوناگون و کامل تر، ماشین آلات پیچیده تر و از همه مهمتر افراد باتجربه و مطلع پا به عرصه این صنعت گذاردند و امروزه دانشگاهها با فارغ التحصیلان در رشته صنعت چرم در اقصی نقاط جهان در پیشبرد این صنعت فعالیت دارند و اطلاعات و گزارش های متنوع از طرف سازمانها و مؤسسات مختلف جهت ارائه آخرین اطلاعات تکنیکی، آماری و ... منتشر میشود که خود بیانگر اهمیت و پیشرفت این صنعت در قرون اخیر میباشد.
در ایران نیز از دیرباز استفاده از انواع مختلف پوست و چرم مرسوم بوده و برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در کشور ما نیز بتدریج روشهای ابتدائی برای تبدیل پوست به ماده ای که مقاومت بیشتری را در برابر عوامل مختلف دارا باشد کشف و از این طریق ماده ای مقاومتر از پوست معمولی بدست آمد. از جمله روشهای ابتدایی در این مورد می‌توان دود دادن پوست، روغن مالیدن و استفاده از زاج و نظایر اینها را نام برد. پس از اینکه امکان تبدیل پوست به چرم حاصل گردید مورد استفاده آن نیز گسترش یافت و چرم علاوه بر مصارف قبلی نظیر پوشش بدن، زیرانداز، تهیه چادر، حمل و نقل آب و مایعات دیگری نظیر شیر و دو در مشکهایی که از پوست حیوانات تهیه می‌شد، برای تهیه انواع کتیبه ها، پرچم، لوازم و البسه رزمی‌مورد استفاده قرار گرفت.
پیدا شدن روشهای تبدیل پوست به چرم در واقع تحولی عظیم بود که از این طریق امکان استفاده از پوست بعنوان ماده ای غیر قابل فساد و تجزیه ناپذیر بوجود آمد و با توجه به مصارف مختلفی که در مورد پوست وجود داشته و روزبروز نیز میزان این مصارف افزایش می‌یافت پوست بعنوان ماده ای ارزشمند خرید و فروش گردید. و از زمان صفویه صدور پوست به کشورهایی نظیر روسیه و عثمانی در سطح وسیعی شروع شده و همه ساله پوست درصد قابل توجهی از اجناس صادراتی کشورمان را تشکیل می‌داده است .
چند سال پس از سقوط سلسله قاجاریه شهر تبریز شاهد نمایش پیشرفت تکنولوژی غرب در زمینه چرمسازی بود. اولین کارخانه بصورت ماشینی با روشهای نو و بکارگیری علوم مختلف در سال 1308 هجری شمسی در تبریز بنام «چرمسازی ایران» تاسیس و بعداً «چرم خسروی» بصورت واحدی مدرن در سال 1310 ه.ش در تبریز با 600 نفر کارگر شروع به کار نمود. و با تاسیس چرم سازی «اردشیر یگانگی» در همدان و شرکت سهامی‌میشن در تهران، سایر کارخانجات صنعتی در تهران و تبریز شروع به کار نمودند .
اولین کارخانه سالامبور سازی ایران در تبریز با نام کارخانه «سالامبور سازی وهاب زاده» در سال 1315 (قبل از جنگ جهانی) توسط آقای «وهاب زاده» و با کارشناسی یک متخصص یونانی با نام «گالیف رولی» تاسیس شد . عدم نیاز به دستگاههای پیچیده و گران قیمت و فراوانی و ارزانی مهمترین ماده اولیه سالامبور سازی یعنی پوست سبک باعث پیدایش کارخانه های سالامبور سازی بیشماری گردید. هرکس قطعه زمینی می‌یافت و یک چهاردیواری می‌ساخت، با کندن یک حوضچه و بکارگیری یک درام شروع به ساخت سالامبور می‌نمود. به مرور زمان و طی سالهای 1330 تا 1350 کارخانجات متعدد دیگری در ایران ساخته شد که اکثراً سنتی و بدون تخصص کافی و فقط بر اساس یادداشتها و دستورالعمل های خارجی و با استفاده از تجربه موروثی بکار ادامه می‌دادند و فکر ایجاد کارخانجات چرم سبک بدلیل پوشش نوینی که در سال 1315 به پوست سبک داده شده بود (سالامبور) در افکار عمومی‌بوجود نمی‌آمد و شکل نمی‌گرفت تا اینکه در سال 1350 اولین کارخانه مستقل چرم سبک به نام چرم ملی ایجاد و شروع به کار نمود.
دو سال بعد یعنی در سال 1352 سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران مأموریت یافت تا طرحهایی را در زمینه چرم سبک در نقاط مختلف کشور پیاده نماید. سازمان مذکور با ایجاد شرکتی بنام شرکت صنایع پوست و چرم ایران و با همکاری گروهی از مهندسین مشاور مبادرت به احداث چند کارخانه در نواحی مختلف کشور از جمله خراسان و لرستان نمود و در حالیکه تلاش داشت طرحهای دیگری را در این زمینه پیاده نماید از حرکت بازماند. همچنین بعد از سال 1352 و به توسط بانک توسعه کشاورزی دو طرح چرم سبک در شیراز (چرمینه) و اردبیل (چرم مغان) اجرا گردید و نیز در جوار همین طرحها کارخانه ویژه ای برای ساخت خز و پوشاک حاصله از آن در استان مازندران به نام خزرخز بوجود آمد که توانستند مقداری از پوست های داخلی را به چرم تبدیل نمایند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی‌و از سال 1358 تاکنون فکر ایجاد کارخانجات چرم از پوست سبک بیشتر شکل گرفت و طرحهای زیادی توسط وزارت صنایع مورد بررسی قرار گرفت. شایان ذکر است با پیشرفت صنعت چرم، نحوه تبدیل پوست به چرم نیز در ایران تغییر کرده و چرم سازی در قالبی پیشرفته و صنعتی مطرح گردید و کارخانه های مدرنیزه و پیشرفته نیز در این زمینه احداث گردید. اما شکل دهی به کارخانه های مدرن و تازه تاسیس شده اکثراً بر اساس استفاده از پوستهای سنگین به عنوان ماده اولیه و تهیه چرمهای رویه گاوی و زیره طرح ریزی شده است که با توجه به چنین طرح ریزی هایی امروزه ماده خام اکثر کارخانه های چرم سازی کشور را پوست های سنگین تشکیل داده و این کارخانه ها در تولید چرمهای سنگین فعالیت داشته و در این طرح ریزی ها توجه بسیار کمی‌به پوست های موجود کشور بوده و به ویژه میزان پوستهای سبک کشور اصلاً مدنظر نبوده است. باید توجه داشت که تعداد دامهای سبک کشور به مراتب بیشتر از دامهای سنگین بوده و نهایتاً تعداد پوست های سبک حاصل از کشتار سالانه خیلی بیشتر از پوست های سنگین داخلی بوده و پوست های سبک نسبت به پوست های سنگین از رقم بالایی برخوردار می‌باشند.
پوست سبک در بسیاری از کشورها تولید میشود ولی آنچه که در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است مرغوبیت پوست است و همین امر یعنی بالا بودن مرغوبیت پوست گوسفندی کشورمان یکی از دلایل شهرت آن در سطح جهانی میباشد. چرم بدست آمده از پوست گوسفندی در ایران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار میباشد و دارای انسجام و استحکام بالایی است. این نوع پوست عمدتاً در زمینه تهیه چرم لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی فقط مراحل اولیه لش گیری آن یعنی کثیف ترین و پرزحمت ترین مرحله آن در ایران انجام میشود و پس از این مرحله سالامبور (سالانبور) حاصل می‌گردد که از نظر مرغوبیت توسط متخصصین (سورت چی) درجه بندی می‌گردد و به خارج از کشور صادر میشود.
لازم به ذکر است که بعلت آب و هوای نیمه خشک و شرایط اقلیمی‌ایران پوست گوسفند و بز کشور ما از مرغوبیت بالایی برخوردار است ولی متأسفانه دامداران ایران به دلیل کم ارزش بودن پوست و پشم و اینکه نوع تغذیه در ایران بیشتر به گوشت گوسفند و بز اختصاص دارد و همچنین بعلت نداشتن انگیزه و آگاهی لازم در حفظ و حراست این ثروت ملی توجه کافی نمی‌نمایند و نیز لازم است که بدانیم از لحاظ آگاهی لحاظ نرخ بازده پوست به دام در جهان، نرخ بازده پوست به دام در ایران برای پوست گوسفندی و بره ای برابر 88 درصد و برای پوست بزی و بزغاله برابر 74 درصد میباشد که بالاترین نرخ بازده در جهان است. باید یادآور شد که نرخ بازده پوست به دام در جهان برای پوست گوسفندی و بره ای 40 درصد و برای پوست بزی و بزغاله ای 41 درصد میباشد که در این زمینه می‌توان به آمار منتشره از طریق FAO به جداول (1) و (2) مراجعه نمود.
با توجه به مطالب مطروحه ملاحظه میشود که بی توجهی به تولید چرمهای سبک از پوستهای سبک داخلی موجب شده تا این پوست ها همه ساله در سطح وسیعی به کشورهایی چون ایتالیا، آلمان، فرانسه، ترکیه و اسپانیا صادر گردد و با توجه به کمبود وسیعی که در زمینه پوستهای سنگین داخلی در مقایسه با ظرفیت واحد های تولید چرم سنگین وجود دارد همه ساله مقادیر قابل توجهی پوست سنگین از کشورهای افریقایی خریداری و به کشورمان وارد می‌گردد.
بدین منظور سالانه حدود یک میلیون جلد پوست سنگین از کشورهای کنیا، بتسوانا، زیمباوه به ایران وارد میشود. به عبارتی سالیانه با فرآوری حدود 6/2 میلیون جلد پوست سنگین در کارخانجات و کارگاههای چرم سازی که به چرم تبدیل میشود، تنها قریب به 60 درصد آن از تولید پوست داخلی است .
امروزه مشکل تهیه پوست خام سنگین برای واحدهای تولید چرم سنگین به حدی است که مشکلات زیادی برای واحدهای مصرف کننده این پوست ها بوجود آورده است. البته مشکل تهیه پوست خام سنگین بصورت موقتی و مقطعی نبوده و روزبروز بیشتر میشود و در صورتی که اقدامی‌اساسی در این مورد صورت نگیرد براحتی می‌توان پیش بینی نمود که چنین حالتی در آینده ای نزدیک موجب نیمه فعال و تعطیل شدن واحد های تولیدی چرم سنگین و رکود این صنعت خواهد شد.
تکنولوژی (فن آوری) در صنعت چرم
توسعه جامعه تنها با ارتقای سطح تکنولوژی امکان پذیر است. تکنولوژی مجموعه ای از عوامل سخت افزاری یا تجهیزات، توانایی ها و مهارتهای انسانی، دانش فنی و توانایی های مدیریتی و سازماندهی است.
افزایش سطح تکنولوژی مستلزم رشد و ارتقای هماهنگ و سازگار تمام اجزای آن است که از طریق انتقال و توسعه داخلی تکنولوژی اتفاق می‌افتد.
در ادبیات مدیریت، تکنولوژی را مجموعه ای از ابزار روشها، مهارت و دانش فنی می‌دانند که برای تولید و عرضه محصول یا خدمت خاصی به بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلاً در یکی از مراجع، تکنولوژی به این صورت تعریف شده است که تکنولوژی ابزار، مکانیزم، دانش یا فرایندی است که برای تبدیل ورودی ها به خروجی ها به منظور ارتقای توان افراد، گروههای کاری و سازمانها به کار می‌رود .
آقایان نوری و رادفر تکنولوژی را متشکل از حداقل سه جزء ذیل تعریف می‌کنند:
- سخت افزار (Hard ware) شامل ماشین آلات و توالی آنها برای تولید کالا و خدمات میباشد.
- نرم افزار (Soft ware) شامل مجموعه دستور العمل ها، قواعد و رویه ها برای بکارگیری ماشین الات، دانش فنی و چگونگی انجام وظایف برای تحقق یک هدف است.
- مغز افزار (Brain ware) شامل هدفها، کاربرد و توجیه به کارگیری سخت افزار و نرم افزار و یا چگونه، چرا و چه وقت بکارگیری تکنولوژی میباشد.
پس بطور ساده تر می‌توان گفت که در زمینه تکنولوژی یا فن آوری توسط صاحبنظران تقسیم بندی های گوناگونی از جمله تقسیم بندی به شکل زیر صورت گرفته است .
1-بعد سخت افزاری فن آوری 2- بعد نرم افزاری فن آوری 3-بعد مغز افزاری فن آوری.
سخت افزار، شامل ماشین آلات و ابزار و وسایلی میباشد که در جهت بهبود و تسهیل انجام کارها استفاده میشود.
نرم افزار، شامل دانش و اطلاعات استفاده از ماشین آلات و ابزار و وسایل میباشد و برای همین ویژگی است که گفته میشود:
صرف داشتن سخت افزار کافی نمی‌باشد بلکه بایستی نحوه استفاده مطلوب و بهینه از تجهیزات را نیز یاد داشته باشیم.
مغزافزار، شامل مدیریت صحیح و نحوه اداره مطلوب امکانات نظیر ماشین آلات و نیروی انسانی سازمان میباشد. به عبارت دیگر بیانگر مدیریت تکنولوژی و دانش مربوط به آن است. بنابراین برای بهبود و بالابردن سطح کیفی صنعت به طور اعم و صنعت چرم بطور اخص بایستی مغز افزار مورد توجه قرار گیرد. بعبارت دیگر تحقق اهداف یک مؤسسه اعم از تولیدی-خدماتی زمانی میسر میباشد که هر سه بعد به طور سیستمی‌و همراه با یکپارچگی مورد توجه قرار گیرد.
در واقع شکل سوم فن آوری یا تکنولوژی راهنما و هدایت کننده دو شکل قبلی فن آوری میباشد و این مطلب اهمیت و حساسیت بعد سوم تکنولوژی که همان مدیریت یا مغز افزار میباشد را نشان میدهد. نمونه عملی این مطلب حداقل به عنوان یک فرضیه اولیه وضعیت فعلی صنعت چرم کشور ما میباشد که بدلیل عدم برنامه ریزی صحیح و تخصیص بهینه امکانات و مدیریت مؤثر به سمت تولید و سرمایه گذاری چرم سنگین هدایت شده است. در حالی که در این زمینه با توجه به مطالب ارائه شده قبلی دارای نقطه ضعف هستیم و سرمایه گذاری و برنامه ریزی در خصوص چرم سبک بیشتر با امکانات ما هماهنگی دارد.
حال چنانچه به تاریخچه فن آوری در صنعت چرم مراجعه شود مراحلی را که جهت مدرنیزه کردن این صنعت طی شده است می‌توان پی گیری نمود.
در طلیعه قرن اخیر، تحولاتی که از ابتدا بی سابقه بود در صنعت دباغی به تجربه گذاشته شد. صنعت جوان و نوپای آمریکا از آداب و رسوم سنتی میراث کهن نداشت و ماشین آلات در همه جا باعث تحولاتی تازه می‌شدند. بعلاوه گروه جدیدی از مواد دباغی که خود از فرآورده های جنبی حاصل از پیشرفت های سایر رشته های علمی‌دیگر محسوب می‌شدند آماده کاربرد شدند. این مواد نمک های کرمی‌بودند که مواد معدنی دباغی را تشکیل می‌دادند، بدون آنکه ایجاد مشکلات کم دوامی‌که از مشخصات روش قدیمی‌دباغی با آلومینیوم بود را ایجاد نمایند، این مواد توانستند به زودی رقیبی برای مواد دباغی گیاهی محسوب شده و تولید چرم سبک را به میزان قابل توجهی تغییر دهند.
پیشرفت های بیشتر در چرمسازی ناشی از استفاده از فرآورده های صنایع شیمیائی بود، رنگینه ها، پلی مرهای فیلم سازی به عنوان تکمیل کننده سطح روی چرم، مواد دباغی مصنوعی، تهیه آنزیم برای آنزیم دادن پوست و مواد دیگری که در برگرفته می‌شدند. عمدتاً تحقیقات ابتدائی و اندکی که زیربنایی باشد بر روی چرم در آزمایشگاه های کارخانه های شیمیائی تولید و عرضه کننده مواد مورد نیاز صنایع چرمسازی صورت می‌گرفت که البته این آزمایشات تنها برروی محصولات صنعتی خود آنها و به منظور رسیدن به اهداف مشخص انجام می‌پذیرفت. صرف نظر از معرفی مواد جدید، دستاوردهای مهم علم در صنعت چرم سازی، کنترل هایی بود که روی مواد خام اولیه، روش ساخت و اندکی نیز روی محصول نهایی اعمال می‌گردید، تحولات ذکر شده خارج از محدوده تجربیات قبلی یک چرمساز تجربی (سنتی) بود. به همین جهت کمکهای ارائه شده از سوی علم شیمی‌در بیشتر چرمسازی های پیشرفته و در حال توسعه با استقبال فراوانی مواجه شد. بعلاوه کارهای پرزحمت و نامطلوب در چرمسازیها عمدتاً توسط دست انجام می‌گرفت احتمالاً تنوع زیاد کارها کاربرد ماشین را غیر عملی می‌ساخت. همچنین این صنعت آنچنان در سراسر کشورها پراکنده بود که هیچگونه تمایلی را در مهندسین و ماشین سازان در جهت کمک و رفع نیازهای آن بوجود نمی‌آورد. حتی زمانی که در پایان قرن 19 ماشین برای صنایع مختلف شروع به ساختن شد، برای این رشته عمدتاً ماشین های دستی طراحی گردید. البته به غیر از نفع اقتصادی ناشی از کاربرد ماشین، عدم علاقمندی کارگران دباغخانه‌ها و چرمسازی ها در انجام بعضی از کارهای دستی باعث تسریع در تغییر و استفاده از ماشین گردید. ورود ماشین آلات به داخل چرمسازی ها باعث یکنواختی بیشتری در نحوه کار و امر تولید گردیده و کاهشی را در انواع مختلف چرم تولید شده توسط دباغ خانه های متعدد در نقاط مختلف بوجود آورد و به راستی بدون نفوذ ماشین آلات بداخل چرمسازیها قدمهای مهم اولیه علم برای تغییرات اساسی و علمی‌نمودن این رشته از صنعت بسیار سخت و شاید غیر ممکن بود.
در اینجا برای نمونه نام برخی ماشین آلات که جهت تولید محصولات چرمی‌سبک از مرحله پوست تا مرحله محصول ساخته شده و نهایی در شرکت چرم مشهد مورد استفاده قرار می‌گیرد ذکر می‌گردد.
1- لیست ماشین آلات ساخت داخل کشور
درام معمولی دستگاه مژرینگ کامپیوتری دستگاه کمپرسور
درام دسشاژ دستگاه مژرینگ الکترونیکی تهویه حرارت مرکزی
درام میلینگ دستگاه فلشینگ پدل چوبی
دستگاه پشم زنی دستگاه لایمینگ دستگاه آب گیر
پدل فایبر گلاس دستگاه اطوی غلطکی دستگاه ریلایمینگ
درام آزمایشگاهی دستگاه اطوی پرسی دستگاه پرس
دستگاه کانوایر هوایی دستگاه نم زنی دستگاه گیره زنی
دستگاه سختی گیر دسگ بخار مشعل
2- لیست ماشین آلات چرم سازی ساخت خارج کشور
ماشین دراشیوینگ ماشین استیکینگ
ماشین پولیش ماشین فنی فلکس
ماشین آبگیر ماشین بافینگ
ماشین اسپیرینگ ماشین چروک گیر
3- لیست ماشین‌آلات شرلینگ
ماشین شانه زنی ماشین پرداخت خام
ماشین فنی فلکس برقی ماشین پرداخت خشک
ماشین فنی فلکس هیدرولیک ماشین نرم کننده عمودی
ماشین بافینگ خشک ماشین چربی گیری چرم و خز
ماشین بافینگ تر ماشین خاشاک گیر ماشین آبگیر
4- لیست ماشین‌آلات دوزندگی چرم
ماشین‌آلات راسته دوزی ماشین‌آلات زیگزاگ
ماشین دو سوزنه ماشین زیر برش
ماشین زیگزال دوزی ماشین قیچی برقی برش
ماشین نوار دوزی ماشین اطو بخار
ماشین پایه بطر یک سوزنه ماشین مارک زنی
ماشین نازک کن لبه ماشین یک سوزنه
امروزه نیز در زمینه های مختلف این صنعت فن آوری تأثیر فراوانی دارد که روز بروز به میزان آن افزوده میشود. در حال حاضر برای بدست آوردن تولیداتی با کیفیت بالا و مطلوب نیاز به دانش و عمل مربوط به صنعت فوق میباشد و بدون داشتن علم و تکنولوژی پیشرفته، تولید چرمی‌مرغوب غیر عملی خواهد بود و این صنعت جهت ادامه حیات خود نیاز به آموزش کارشناس در زمینه طراحی و ساخت ماشین‌آلات چرم سازی دارد.
همانطوریکه قبلاً نیز اشاره شده چرم سازی از دیرباز در قالبی سنتی در کشور ما وجود داشته و کارگاههایی بطور پراکنده در قسمتهای مختلف شهرها در زمینه تولید چرم به روشهای ابتدایی و ساده فعالیت داشته اند. این کارگاهها بدون هیچگونه طراحی در زمینه ساخت کارگاه و بدون در نظر گرفتن امکانات لازم برای واحد های تولید چرم احداث شده و فاقد هرگونه امکانات بهداشتی و رفاهی و اصول صحیح بوده اند و پسآب این واحدها معمولاً از طریق نهری به نزدیکترین رودخانه یا آبرو منطقه هدایت می‌شده و مسئله ای بعنوان آلودگی محیط از طریق پسآب کارخانه ها و ضایعات حاصل نظیر لش مطرح نبوده و از طریق مسئولین نیز توجهی به این امر نگردیده است. بهرحال کارگاهها با امکاناتی ابتدائی فعالیت می‌نمودند.
بتدریج با رشد و توسعه ساخت چرم به شکل صنعتی شدن چرم سازی ها، مکانیزم کار و ترکیب درونی کارگاهها از نظر فاضلاب کارخانه یا سیستم جمع آوری ضایعات ثابت مانده و در حل حاضر نیز تقریباً به همان وضعیت سابق ادامه دارد و امروزه این آلودگی حاصل منجر به آلودگی رودخانه ها، حیوانان و محیط گردیده و بیماری های فراوانی را به ارمغان می‌آورد. در حال حاضر تکنولوژی تصفیه انواع پسآب کارخانه رشد نموده و روز بروز نیز به میزان فن آوری در این زمینه افزوده می‌گردد و از این طریق به پاک سازی محیط اطراف و اکوسیستم کمک میشود و هرگاه سخن از ساخت کارخانه ای برای صنعت چرم به میان می‌آید بلافاصله بحث تاسیسات تصفیه پسآب و آلوده کننده های مواد شیمیائی نیز مطرح میشود و فن آوری تصفیه مواد آلوده کننده از طریق این کارخانجات از عمده موضوعات مطروحه در این صنعت میباشد. بطوری که در آینده نزدیک چرم بدون برچسب اکو (برچسب عدم استفاده از مواد آلوده کننده محیط زیست) در بازارهای جهانی مشکل فروش خواهد داشت.
مراحل ساخت چرم
تنها تفاوت عمده بین روشهای سنتی و روش جدید چرمسازی، کاربرد ماشین‌آلات پیشرفته در روش جدید میباشد ولی از لحاظ بکارگیری مواد مورد استفاده و مراحل عملیات تفاوت عمده با یکدیگر ندارند.
حال برای آشنا شدن با این حرفه مراحل ساخت چرم به روش سنتی توضیح داده میشود.
1- خیساندن- پوستهای خشک را برای سه الی شش روز در آب می‌خیسانند.
2- آهک زنی و لش گیری- پوستهای خیس خورده، نرم و به حالت طبیعی در آمده را به مدت چهار تا شش روز در آب آهک می‌گذارند. سپس موها، پشمها و مواد زاید را بوسیله کاردک از آن جدا می‌سازند.
3- آرد جو کردن و تراش مجدد- در این مرحله بمدت پانزده تا بیست روز پوست ها را در ظرفهای مخصوص که حاوی آرد جو می‌باشند می‌گذارند سپس توسط کاردک اضافات و لشهای آن را می‌تراشند (این عمل به مدت سه الی چهار روز مجدداً تکرار میشود).
4- نمک پاشیدن- پس از بعمل آوردن مجدد، پوست را نک زنی می‌کنند و به مدت سه الی چهار روز در این حالت می‌گذارند.
5- دباغی (مازوکاری) برای این منظور پوستها را داخل چاله ای مخصوص گذارده و به آن مازو می‌پاشند. چهار تا پنج روز پوست ها به همین حالت باقی می‌مانند و هر روز آنها را لگد مال می‌کنند تا مواد دباغی و گیاهی به خوبی وارد پوست شوند.
6- کاشی کاری- پس از اتمام عملیات دباغی پوست ها را در آفتاب خشک کرده و سپس بوسیله سنگ پا سطح پوست را به آرامی‌می‌مالند تا کاملاً صاف و نرم گردد.
7- رنگ ریختن- از رنگهایی مانند گل ورز، جوهر گلی و یا صابون سفید در رنگ آمیزی رخ چرم استفاده میشود.
8- صیقل زنی- آخرین مرحله عملیات چرمسازی است. در این مرحله پوست دباغی شده را باز کرده و بوسیله مهره، صیقل داده میشود. مالیدن روغن بمنظور نرمی‌و لطافت بیشتر پوست در این مرحله صورت می‌گیرد.
9- در نهایت نیز چرمها اندازه گیری شده و بسته بندی می‌گردند.
حال برای نمونه فلوچارت مراحل تولید چرم به روش پیشرفته و صنعتی در شرکت چرم مشهد ارائه می‌گردد.
عوامل مؤثر بر کیفیت پوست و چرم
الف- پوست:
1-عوامل محیطی یا اقلیمی- جغرافیایی، پوست دام کاملا تابع شرایط محیطی است و تغییرات آب و هوا در کیفیت آن تأثیر مستقیم دارد. در مواقع خشکسالی یا شرایط اقلیمی‌نامناسب به دلیل عدم وجود مراتع مناسب، دام برای تغذیه باید مسافات طولانی را طی نماید که طبعاً در بین راه بر اثر برخورد با انوع موانع و خارو خاشاک و نیز راه طولانی و آب شدن چربی زیر پوست حیوان، به پوست آن لطمه وارد میشود.
2-ضایعات وارده بر پوست- بر اثر عوامل خارجی:
1-2-ضایعات قبل از کشتار دام- نظیر ضربه و خراش در اثر برخورد دام با چوب، عدم دقت در چیدن پشم و جراحات ناشی از قیچی و داغ کردن دام جهت شناسایی آن.
2-2-ضایعات کشتارگاهی- نظیر عدم دقت در کندن پوست و فقدان روشهای دیگر پوست کنی، بدی چاقوی سلاخی که خود علتی در کارد مال شدن، پاره شدن و ایجاد سوراخ بر روی پوست میباشد. کشتار دامهای خسته، بدی چربی گیری و ... .
3-2-ضایعات حاصل از ناقص خشک کردن و بد نگهداشتن پوست- پوستهای کنده شده در اثر عدم تسریع در جمع آوری، شستشو، نک زدن، خشک کردن کامل در سایه و یا در اثر بدی روشهای انبار کردن و ... فاسد می‌شوند.
3-عیوب وارده بر پوست توسط انگلها و بیماری های عفونی- این عیوب عمدتاً بواسطه عدم بهداشت کافی در محل نگهداری دام، رطوبت زیاد، کمبود نور و بدی تغذیه و ... بوجود می‌آیند.
4-پوست هایی که از حیوانات مرده بدست می‌آید. این پوست ها اغلب خشن و زبر بوده و بواسطه انبوهی از جراحات که در رخ پوست وارد شده، صدمه خورده هستند.
5-کشتار خانگی و غیر صنعتی- در بعضی از مواقع گوسفند و بز خریداری شده در منزل ذبح می‌شوند و همین امر منجر به وارد آمدن جراحات می‌گردد و نیز بدلیل عدم آگاهی کامل واسطه ها در هنگام حمل تا کارخانجات چرمسازی صدمات زیادی به پوست وارد میشود (نظیر فساد پوست).
6-عوامل اجتماعی و فرهنگی- در کشورهای جهان سوم، بواسطه پاره ای اصلاحات و توسعه ها نظیر توسعه شهرها، جاده ها، کارخانجات، زمینهای زیر کشت و ...، مراتع (بویژه مراتع درجه یک) که عمده ترین منبع غذایی دام می‌باشند تخریب شده و از بین رفته اند. بدین لحاظ این امر تأثیرات منفی از لحاظ کمی‌و کیفی بر تولید پوست می‌گذارد.
7-عوامل تکنیکی و فنی- پروژه های گسترش و توسعه دام زنده در بسیاری از نقاط جهان تأثیر مثبتی در کمیت و کیفیت پوست می‌گذارد. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه سیستم پرورش دام ضعیف است و این امر موجب تولید پوستهای کوچک که اغلب آسیب دیده نیز هستند میشود.
عدم آگاهی های فنی دامداران در امر استفاده صحیح از مراتع، اصلاح نژاد دام، تغذیه با علوفه دستی، بهداشت دام، کمبود متخصصین مربوط به دام و دامپروری در بخش دولتی و مدیریت های غیر اصولی و غیر فنی، اعمال و اجرای نظریات و سلیقه های شخصی- عدم وجود مراکز تحقیقات گسترده دامی‌و صنایع وابسته با توجه به آب و هوا و نژادهای متنوع هر کشور از جمله عوامل مؤثر در این زمینه می‌باشند.
8-عوامل مالی و برنامه ریزی- رشد همه جانبه بخش چرمسازی مستلزم اقدامات هماهنگ در جهت تأمین مالی برای سیستم توسعه و بازیابی پوستهای خام بزرگ و کوچک و بسط ظرفیت های تولید چرم و محصولات چرمی‌می‌باشد. دولت ها بوسیله سرمایه گذاری صنعتی و سیاست های بازرگانی خود نقش موثری در توسعه صنعت چرمسازی ایفا می‌کنند معهذا فقدان تلاشهای متناظر برای سرمایه گذاری های اساسی در زمینه بهبود عرضه پوست خام کاملاً به چشم می‌خورد.
9-قیمت- یکی از عوامل در عرضه بسیاری از کالاها قیمت آنها میباشد. ولی در مورد پوست این امر به همان شدت مشاهده نمی‌شود. علت عمده این است که تولید کنندگان پوست را بعنوان یک فرآورده فرعی از فعالیت اصلی خود (تولید گوشت) تلقی می‌کنند. در حقیقت ارزش پوست حدود 5 درصد از درآمد کشتارگاهها را شامل میشود. البته طرح این مسئله که پوست با کیفیت بالاتر، درآمد بیشتری را برای دامدار در برخواهد داشت. تأثیر کافی در امر بهبود پرورش و کشتار دام و ... نخواهد داشت. البته ممکن است تا حدی نواقص و عیوب در کشتارهای انبوه کاهش یابد ولی در مورد کشتارهای غیر انبوه این امر بی تأثیر است و خود مستلزم فرهنگ جامع اندیشی و نفع جمعی تا نفع فردی است.
10-عوامل طبیعی – نحوه پرورش و تغذیه، شرایط اقلیمی، مراتع، خشکسالی، بهداشت کشتار دام و ... از جمله عوامل طبیعی مؤثر بر کمیت و کیفیت پوست هستند. کیفیت پایین مراتع (بویژه در کشورهای در حال توسعه) خشکسالی های طولانی مدت (بویژه در قاره افریقا) وجود تلفات در تولید دام، عدم تغذیه صحیح در فصول سرد (بویژه بواسطه کمبود علوفه خشک، عدم اصلاح نژاد دام و ...) تأثیر بسزایی در پایین آوردن باروری دام زنده از لحاظ تولید پوست دارد.
عدم وجود علوفه کافی در مراتع که منبع اصلی تغذیه دام می‌باشند و فقر غذایی مستمر و فزاینده در طول سالها علاوه بر کاهش فرآورده های دامی‌سبب ایجاد محیط نامناسب فیزیکو شیمیائی برای ژنها (عوامل انتقال دهنده خصوصیات توارثی) گشته و سبب می‌گردد که کاهش بازده دامها در طول سالها بصورت ارث به نتایج (نسل بعدی) منتقل گردد.
11-فقدان تسهیلات خطوط ارتباطی مناسب به ویژه در کشورهای در حال توسعه بین شهر و روستا موجب می‌گردد که مقداری از پوستها تا رسیدن به مراکز فروش دچار پوسیدگی شوند. در اغلب کشورهای در حال توسعه در اثر استفاده از وسایل حمل و نقل نامناسب از قبیل شتر، قاطر، ارابه گاوی و قایقهای روستایی، خسارتهای زیادی به پوست وارد می‌گردد که این عوامل نیز تأثیر فعالیت های زیر بنایی را در سرعت بخشیدن به فعالیت های توسعه ای بویژه اقتصادی-تجاری نشان میدهد.
ب- چرم:
در زمینه افزایش کیف
دانلود مقاله بررسی وضعیت فروش محصولات چرمی‌سبک (داخلی – خارجی
