لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعدادصفحه:19
منابع تاریخى هخامنشیان را پایه‌گذار کاروانسراها دانسته‌اند؛ در روزگار اشکانی، ایستگاه‌هاى میان را، و حمایت از کاروانیان اهمیت زیادى یافت و در اغلب جاده‌ها به‌خصوص جادهٔ معروف ابریشم بناهائى شبیه کاروانسرا ایجاد گردید. در دورهٔ ساسانیان به‌دلیل اقتصاد وسیع و گسترده، راه‌ها و امنیت کاروانیان اهمیت زیادى یافت؛ در نتیجه کاروانسراهاى بسیارى در مسیر جاده‌ها و گذرهاى اصلى بنا گردید. نقشه‌هاى کروانسراها در این دوره عمدتاً به‌صورت چهارایوانى و مصالح ساختمانى آن بیشتر از سنگ، آهک و گچ بوده است. در دورهء اسلامى دلایل متعدد نظامی، اقتصادى و مذهبى و غیره موجب گسترش کاروانسراها گشت و ساخت بناهائى چون مساجد و مدارس و کاروانسراها در کنار هم انجام مى‌شد. نقشهٔ بناها به‌صورت دو ایوانى و چهار ایوانى رواج یافت. زیباترین نمونه از کاروانسراهاى این دوره رباط یا کروانسراى شرف در خراسان است.
در روزگار صفویان ایجاد کاروانسراهاى درون‌شهرى نیز گسترش پیدا کرد و این کاروانسرها هر یک محل دادوستد کالاى ویژه‌اى قرار گرفت. در این دوره کاروانسراهائى با نقشهٔ مدور - هشت ضلعى نیز ساخته شدند.
در روزگار زندیه، افشاریه و قاجار تغییر چشمگیرى در امر ساخت کاروانسراها اتفاق نیفتاد و کاروانسرها بیشتر با نقشهٔ چهارایوانى و از خشت ساخته شدند.
کاروانسرا را در اصطلاح سرا، تیمچه، پاساژ، رباط، ساباط و خان نیز مى‌گفتند که البته از جهت ویژگى‌هاى معمارى برخى با کارانسر تفاوت دارند.
کاروانسراها با یک دیوار بلند محسور مى‌شدند که در هنگام جنگ یا حمله مهاجمان از آن بهره گرفته شود. در مدخل کاروانسرا، دروازهٔ مستحکمى قرار داشت و در دو سوى آن اتاق‌هاى مربوط به خدمه و متصدیان کاروانسرا تعبیه شده بود. پس از آن محوطه گسترده‌اى بود که در اطراف آن محل نگهدارى کالاها قرار داشت. اصطبل، انبار علوفه، دکان نعلبندی، و آهنگرى و قهوه‌خانه نیز در این قسمت وجود داشت. محل پذیرائى از مسافران در طبقهٔ فوقانى بود. عموماً در وسط محوطه کاروانسرا مسجد کوچکى قرار داشت.
سرپناه در سفر :
نیـاز انسان بـه سرپـنـاه ومأمـن، نـه تـنها در سراگاه بلکه در سفـر هم از روزگار باستان مـورد تــوجـه بـوده است. درایـران زمین، درگـذشته بسیار دورآثـار ومظاهری از این گونـه بـناها واستراحتگاههای بین راه دیــده مـی شـود کـه بسیاری از آنـها را مـی تــوان از نظـر شـیـوه ساختمانی از شاهکارهای معماری وهنـری عصر خـود بـه حساب آورد.احـداث کاروانسرا در منطقه سابقه‌ای بسیار طـولانـی داشته وساخت آن در جـاده هـای کاروانـی بـه منظور استراحت و سرپـنـاه، در ادوار مخـتـلف بـویـژه دوره اســـلامـــی، از اهمـیـت خـاصــی بـرخـوردار بـوده است.
کاروانسرا در دوره اسلامی :
در این دوره، معماری کاروانسراهـا از دیدگاه سبک وتنوع نقشه‌ها به اوج شکوفائـی رسیده و در مسیر شهرها و روستا، ومعابر کوهستانی و نـواحی کویری، کاروانسرا و رباطهای برونشهـری و در مراکز اقتصادی وراسته بازارها، کاروانسرا و رباطهای برونشهری با ویژگیهای متفاوت کار بردی احداث شدند.نمـونـه‌های بسیار زیبـا وجالب تـوجه از معماری این گونه بـناها که در سرزمین پـهناور إیـران از کرانه‌های رود ارس تـا سـواحل خلیج فارس بـه یـادگـار مـانـده، مـعـرف ذوق هنـری و مـهارت مـعـمـاران، بنـایـان واستادکارانی است که در ادوار مختـلف وبا توجه به نیازهای گونـاگون، باعلاقه فـراوان در طریق تحول، تکامل، زیبـائی و گسترش کاروانسراها به جان کوشیدند.
باتوجه به این تنوع وزیبائی است که بسیاری از محققان وصاحب نظران هنـرمـعـمـاری، کاروانسراهـای ایـران را مهمـتـریـن نشانـه پـیـروزی و موفقیت معـمـاری ایـران بـه شمـار آورده واستـاد کاران ایـرانـی را در ایجـاد این گونه بنـاها مبتکر و پـیشقدم دانسته اند. کاروانسراهای ایران، علاوه بر ارزش هنری، از دیدگاه مسایل اجتماعی نیز حایز اهمیت فـراوانـی بـوده و شایسته مطالـعـه ای گسترده است.
بسا که طـی قرون سپـری شده، کاروانسراهای درونشهری و برونشهری کـه بارانداز واستراحـتگـاه کاروانها و کاروانیان اقصی نقاط معمـور آن روزگـاران بـه شمـار می‌‌آمـده، محـل تعاطـی و تعامل انـدیشه هـا وتبـادل وتقابل آداب و رسوم اقوام و ملل مختـلف بوده، و بی تردید، این تماس و تلاقی انسان‌ها وانـدیشه هـای گـونـاگـون، تـأثـیـری شگرف بر زندگی مردم این مرز و بوم کهنسال داشته است.
انواع کاروانسراها
به طور کلی می‌توان کاروانسراها را به دو دستهٔ اصلی تقسیم کرد:
کاروانسراهای درون شهری
کاروانسراهای برون شهری
تحقیق درباره تاریخ ساخت کاروانسراها در ایران