مقدمه :
در طول تاریخ – تمدنهای سنتی به چادر، مقبره و محراب به عنوان سمبومی از عالم کائنات می‌نگریستند ایدة «خانه کیهانی» از ارتباط دادن ساختمانها با آسمانها توسعه یافت. از آنجا که شکل کرومی معنایی ژرف برای انسان سنتی داشت. طبیعی بود که این معنارا ازشکل مشابه دیگری منتقل کند. اصطلاحات «چادر کیهانی» «چتر الهی» «بیضعه کیهانی» و «جام آسمانی» نشانگر عقاید سنتی و معانی باطنی دربارة گنبد هستند.
در فرهنگ اسلامی گنبد دارای تجلی زنده‌ای از جهان شناسی اسلامی است. به وسیلة معانی سمبرلیکی مفاهیم مرکز، دایره و کره نهفته در گنبد به تمامیت به واقعیت می‌پیوندند. یک ارتباط اساسی در این مورد که تأکید زیادی روی آن است. ایدة روح می‌باشد که همزمان همه موجودات را فرا می‌گیرد، همان گونه که گنبد فضای محدود به خود را در بردارد و طاق آسمان که همة آفرینش را احاطه می‌کند. عبور این «روح» از نوک گنبد سمبول و حرکت است. این عبور را می‌توان به طرف پایین و دارای انبساط به سمت کثرت یا به طرف بالا و دارای انقباض به سمت وحدت دانست.
گنبد یک شکل از صورت زنده است. ایده‌ای است که در امکانات مادی تجلی می‌کند. در پیشینة صحرانشینی، گنبد شبیه به ساختمانهای گنبدی است که از اسکلتها گرد چوبی ساخته می‌شدند و روی آنها با پارچه یا پوست پوشیده می‌شد. پس از گسترش گنبدهای چربی به توسط انسانهای شهرنشین – معماری آجر و سنگ به عنوان ادامة آن آغاز شد و شکلهای قابل احترامی با مواد و مصالح دائمی و سنگین ساخته شد. مهارت و استادی معماران باعث سبکتر شدن وزن گنبد شد. زیرا معیار بارز زیبایی در گنبد همان سبکی آشکار آنها بود، چه از نظر مواد سازنده آن و چه از نظر دیدگاه چشم. زیرا تقلید «سنگین» تنها هنگامی کامل می‌شود که با سبکی از لی «چادر کیهانی» که از آن منشأ می‌گیرد، همساز شود.
الگوها و رنگها، هم داخلی و هم خارجی می‌تواند در این سبکی نقشی داشته باشند. چرخهای کیهانی یا مندلها، مانند شکوفه‌های ایجاد شده به توسط هندسة دایره روی سطوح گنبدی نمایان می‌شود. رنگها، ملایم و آرام – تصور عقل را ایجاد کرده و به شور و هیجان نفس اشارت دارند. این رنگهای سفید، سبز، آبی – فیروزه‌ای. طلایی یا حاصل آجر کاری و گچبری یا ترکیبی از آنها هستند. گنبد در همة تجلیاتش محل «عرش الهی» پذیرای عقل و آزاد از زمان در شکل است.
پیامبر اکرم (ص) در معراج خود، گنبد بسیار بزرگی از مروارید مفید را تشریع می‌کنند که روی چهار ستون کناری قرار داشت و روی آنها چهار قسمت «بسم الله الرحمن الرحیم » نوشته شده بود و از آن چهار چشمه آب، شیر، عسل و شراب جاری بود. این تمثیل مدل روحانی هر بنای گنبدی را توضیح می‌دهد. مروارید سفید سمبل «الروح» است که گنبد آن همة خلقت را احاطه می‌کند. روح کلی که قبل از دیگر مخلوقات خلق شده است. عرش الهی نیز که همه چیز در برمی‌گیرد (العرش المحیط) سمبول عرش، فضای نامرئی فراسوی آسمان پرستاره است. از دیدگاه جسمانی، که برای انسان طبیعی است ستارگان در کره‌های متحدالمرکز حول زمین حرکت می‌کنند و به وسیلة فضای بی انتها احاطه شده‌اند و خود این فضا به توسط روح کلی که به عنوان «محل» متافیزیکی ادراک و معرفت در نظر گرفته می‌شود، در بر گرفته می‌شود.
مقطع یک گنبد شبیه به تیر (نیزه) و کمان «محمد» (ص) (کلمه) تیر «حقیقت محمدی» (روح) و نشانه و هدف آن «روح کلی» (الروح) است. پرواز این تیر روحانی پرواز و خروج از تاریکی به سوی «نور مطلق» می‌باشد. گنبد نشانة خدا شدن «کلمه» انسان است.
-1 تعیین استراتژی و اهداف کلان پروژه :
امروزه به دلیل غفلت از گذشته و تجربه‌هایی که می‌توانستیم از آنها درس بگیریم، با یک شهرسازی بحران زده روبرو هستیم. در حال حاضر و عدة تکامل و تعالی انسان از طریق پیشرفتهای مادی به صورت افسانه‌ای درآمده است. انسان در جهان بی انتهای ارتباطات غرق شده طرز تفکری که به عنوان تنها راه قابل قبول برای همة انسانهای این قرن تجویز شده و فضاها و عناصر زندگی و به طور کلی شهرهای ما را شکل داده است.
ساختمانهای بلند و حجیم، شبکه‌های شطرنجی وسیع و تراکم بیش از حد جمعیت، ابعاد انسانی و فرهنگی شهر را زیر سوال برده است. شهرسازی جدید علیه انسان و جامعه عمل کرده، از عملکرد طبیعی واحدهای اجتماعی مهمی مانند، خانواده، واحد همسایگی، محله و غیره جلوگیری می‌کند.
ساختمانهای بلند همة ارزشها و نسبتهای قدیمی کالبد و سیمای شهرها را زیر پا گذاشته، مناظر طبیعی شهرها را نیز از بین می‌برند. نمادهای انسانی با ارزشی نظیر مسجد – کلیسا – مدرسه و غیره که روزی از لا به لای ساختمانها از بافت متراکم و به هم فشردة شهرها سر بیرون کشیده و هویت و معنی محل را به بیننده منتقل می‌کردند، امروز در لابلای آسمان خراشهای سر به فلک کشیده به طور تحقیر آمیزی گم گشته‌اند.
از آنجا که مسجد پایگاهی برای آرامش یافتن روح و تزکیه و محلی برای دوری از جاروجنل دنیای امروز به شمار می‌رود که بشر امروز نیازمند چنین اماکنی می‌باشد و موضوع طراحی و بهینه سازی گنبد مسجد که به عنوان نشانه و عامل شناساندن این مراکز مورد تأکید و تأیید بوده است، انتخاب گردید.
با بررسی‌هایی که انجام گردید، مشخص شد که مسجد از ارکان مشخصی همچون، گنبد، مناره و برخوردار می‌باشد. که فضایی روحانی را ایجاد می‌کنند. لذا در این پروژه با توجه به مشکلات کمکهای مردمی ساخته می‌شوند) ناتمام باقی می‌مامند سعی شده است از روشی جدید برای ساخت گنبد این المان مهم مسجد پیشنهاد گردد.
شاید که بتواند با استفاده از روشهای جدید به کمک معماری امروزه آید و گامی ناچیز در جهت بهتر انجام گرفتن ساخت و ساز مساجد بردارد.
4-1 روشهای پژوهش و تفسیر مشکل :
در این پروژه برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز به منظور تکمیل تحقیقات نظری و عملی از روشهای کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی و همچنین مصاحبه کمک گرفته شده است.
لازم به ذکر است در این پروژه نام کلیه منابع کتابخانه‌ای و افراد مصاحبه شونده در انتهای تحقیقات در قسمت منابع ذکر شده است همچنین در جلوی هر قسمت از فاز تئوری که بر گرفته شده از کتب مورد بررسی بوده است حرف «ش» به معنای شمار ردیف در فهرست منابع و ماخذ و حرف «ص» به معنای شماره صفحه مطلب در کتاب منبع می‌باشد.
دانلود پایان نامه کارشناسی رشته معماری - طراحی گنبد کامپرزیتی برای مساجد با توجه به معماری ایرانی – اسلامی با فرمت ورد
