مشخصات این فایل
عنوان: بررسی منطقه 5 اصفهان (سنگ تراش ها)
فرمت فایل:word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 256
این مقاله درمورد بررسی منطقه 5 اصفهان (سنگ تراش ها) می باشد.
بناهای باارزش تاریخی – معماری
علاوه بر ساختار شهری منطقه تاریخی که مورد بررسی قرار گرفت و عمدتا بر ساختار سنتی این منطقه منطبق می باشد، از ویژگی های دیگر این منطقه دارا بودن شمار عظیمی از بناهای عمومی و مسکونی با ارزش تاریخی و معماری می باشد که در امتداد محورهای شهری متمرکز بوده و یا در درون محلات پراکنده می باشند. این بناها به همراه بافتهای مسکونی باارزش تاریخی و معماری از مشخصه های اصلی منطقه تاریخی محسوب می گردد. وجود این ارزش ها در منطقه، منطقه را از تشخص بالایی از نظر کیفیت معماری و شهرسازی برخوردار می سازد.
3-1-2- تاثیر مداخلات دوره های اخیر بر ساختار شهری منطقه تاریخی
روند رو به رشد شهرنشیی در شهر اصفهان که خود ناشی از دگرگونی های عمیق در زیر ساخت های اقتصادی این شهر در هفتاد سال اخیر است.منجر به مداخلاتی در ساختار کالبدی شهر و به تبع آن ساختار کالبدی منطقه تاریخی گردیده است.
اگرچه علی رغم تمامی این دخالت ها ساختار عملکردی و کالبدی سنتی منطقه چنانکه گفته شد از هم گسیخته نگردیده است، اما از یک طرف بر اثر عوامل متعددی تضعیف و دچار رکود قابل ملاحظه ای گردیده و از طرف دیگر به واسطه ظهور عملکردهای جدید شهری عناصر نوینی را در خود پذیرا شده است.
این عوامل و تاثیرات ناشی از آنها، به همراه مداخلاتی که بر این اساس در ساختار سنتی منطقه صورت پذیرفته است، را می توان به اختصار به قرار ذیل طبقه بندی نمود :
ضرورت ایجاد دسترسی های سواره برای وسائط نقلیه عمومی و خصوصی و نتیجتا احداث خیابان ها و دسترسی های سواره بدون توجه به ساختار سنتی منطقه.
ظهور عملکرد عمومی خدماتی نوین در مقیاس محله، منطقه و شهر و عدم وجود آنها در قالب ساختار سنتی منطقه، موجب استقرار این عملکردها در حاشیه خیابان های جدیدالاحداث گردیده ، و به تبع خود انتقال بعضی از عملکردهای سنتی مستقر در امتداد استخوانبندی سنتی منطقه تاریخی را به حاشیه این خیابانها، موجب گردید مجموعه این عوامل استخوانبندی سنتی منطقه تاریخی را تضعیف کرده و دچار رکود نسبی گردانیده است اما در شاخه های دیگر ستون فقرات منطقه یعنی چهارباغ عباسی و چهارباغ خواجو به لحاظ امکانات موجود بالقوه، در تامین دسترسی سواره، عوامل فوق الذکر در جهت رونق بیشتر این دو محور موثر واقع شده اند. مجموع عوامل ذیل بعضی از عمده ترین محورهای دسترسی سواره در سطح منطقه رابه محورهای خدماتی جدیدی تبدیل نموده، که در کنار محورهای قدیمی، ساختار جدید محورهای شهری در منطقه را شکل می داده اند :
رشد جمعیت شهر و نیازمندیهای خدماتی و عمومی ناشی از آن به همراه ضرورت تامین عملکردهای نوین شهری بر نقش اقتصادی منطقه تاریخی به عنوان منطقه مرکزی شهر به خصوص در محور بازار- چهارباغ عباسی افزوده و نتیجتا نرخ بهره وری از زمین در این محدوده را افزایش داده است. این عامل، تخریب محوطه های مسکونی و باغات و تبدیل آنها به محوطه های عمومی را موجب گردیده است.
با احداث شبکه های نوین تاسیسات زیر بنایی و به خصوص شبکه آبرسانی در سطح شهر، مادیها به خصوص در محدوده منطقه تاریخی، ضرورت عملکردی اولیه خویش را از دست داده و نتیجتا مورد بی توجهی قرار گرفته و بعضا بر روی آنها ساخت و سازهای جدید صورت پذیرفته است.
همراه با رشد جمعیت و ضرورت توسعه ساخت و سازهای شهری مناطق مسکونی جدید در حاشیه منطقه تاریخی به وجود آمده است این مناطق که از دسترسی سواره و خدمات عمومی مناسبتری نسبت به منطقه تاریخی برخوردار می باشند، اقشار مرفه تر شهری را از منطقه مرکزی و تاریخی به سوی خود جلب کرده و نتیجتا ساختار اجتماعی و کالبدی محلات قدیمی را شدیدا تحت تاثیر قرار داده است.
کاهش ارزش زمین و ساختمان در محوطه های مسکونی منطقه تاریخی، گروههای اجتماعی با درآمدهای پایین تر را به سوی این مناطق جلب کرده و نتیجتا واحدهای مسکونی با قطعات بزرگ زمین در این منطقه که جوابگوی نیاز این گروههای اجتماعی نمی باشد، تفکیک شده و با نامناسبترین شیوه های ساخت نوسازی گردیده است.
این امر روند تخریب و نوسازی محلات قدیمی را بدون توجه به ساختار سنتی آنها و بدون جایگزینی ساختار مشخص و منسجم دیگری با نامناسبترین و ناهماهنگ ترین شکل های کالبدی، تسریع می نماید.
عدم وجود دسترسی سواره مناسب در درون محلات قدیمی منطقه تاریخی و احداث خیابان ها و ارتباطات سواره جدید بدون توجه به ساختار سنتی منطقه موجب گسیخته شدن بافت محلات و انتقال مراکز این محلات به حاشیه، این دسترسی ها و نهایتا تمایل عمومی شکل گیری محلات حول دسترسی های سواره جدید گردیده است.
سیمای حجمی و کالبدی منطقه تاریخی از یک طرف تحت فشار روند رو به رشد جمعیت و تمایل به افزایش تراکمهای ساختمانی و از طرف دیگر عدم توجه به هماهنگی های کالبدی لازم که می بایست در بافت تاریخی به عمل آید با روندی رو به تزاید دستخوش دگرگونی های و ملاحظات غیر مسئولانه گردیده است. این عوامل و تاثیرات و مداخلات ناشی از آنها و عدم توجه جدی طراحان طرح های جامع و تفصیلی قبلی و ناظرین به اجرای این طرح ها، به موازات سوداگریها در زمینه ساخت و ساز واحدها و مجموعه های مسکونی، ساختار سنتی و حیات شهری منطقه تاریخی را که حقیقتا به لحاظ ارزشهای تاریخی ومعماری عنوان شده کم نظیر می باشد شدیدا مورد تهدید و در معرض گسیختگی و فروپاشی قرار داده است.
4-1-2- اصول و راستاهای طرح جامع برای منطقه تاریخی
طرح جامع اصفهان مصوب شورای شهرسازی و معماری ایران بیشترین کوشش خود را به کار برده تا استخوانبندی منطقه تاریخی شهر اصفهان که در طول بیش از هزار سال در نهایت زیبایی و مهارت شکل گرفته و هویت و تمامی ارزش های تاریخی، معماری و شهرسازی این شهر متکی و وابسته به آن است، دگرگون و یا شکسته نشود، بلکه ترمیم، تقویت و در جهت روند تکاملی آن در طول تاریخ توسعه یابد.
به طور خلاصه اصول و راستاهایی که در طرح جامع اصفهان برای منطقه تاریخی مشخص شده است عبارتند از :
تقویت و تکمیل استخوانبندی منطقه تاریخی بر اساس محورهای شهری و محور طبیعی زاینده رود و شبکه مادیها و نهرهای منطقه. ستون فقرات این استخوانبندی بر دو محور عمود بر هم، یعنی محور مصنوع ( بازار و چهارباغ) و محور طبیعی زاینده رود استوار است.
طرح ریزی سیستم تقسیمات شهری بر اساس وضع موجود در آن منطقه تاریخی در قالب محلات، نواحی و مناطق شهری.
تقویت و تکمیل مراکر محلات، نواحی و مناطق موجود با پیش بینی کاربریهای عمومی در امتداد محورهای شهری و طبیعی بر اساس سلسله مراتب پیشنهادی تقسیمات شهری.
پیش بینی شبکه ارتباطات در هماهنگی با استخوانبندی پیشنهادی منطقه تاریخی، بر اساس دو محور ترافیکی عمود بر هم جهت تغذیه محور چهارباغ و محور زاینده رود و یک حلقه ترافیکی گرداگرد منطقه تاریخی.
در نظر گرفتن سیمای حجمی منطقه تاریخی به صورت یک بافت یکپارچه کم ارتفاع که در آن محورهای شهری با رعایت ملاحظات تاریخی ارتفاع بیشتری یافته و در سیمای حجمی منطقه برجستگی و تشخص خاصی را بر اساس سلسله مراتب ارزشی خود کسب خواهند نمود.
طرح تفصیلی منطقه پنج با توجه به سازمان و ساختار شهری منطقه تاریخی و ضوابط اساسی و راستاهایی که طرح جامع برای این منطقه ترسیم نموده است در چارچوب مشخص شکل گرفته است.
در این طرح سعی گردیده است طرح ریزیهای شهری از این چارچوب فراتر نرفته و حتی الامکان اقدامات پیش بینی شده بر پایه مبانی و اصولی که فوقا به آنها اشاره شد صورت پذیرد.
زمین های جلفا و سنگتراش های اصفهان عموماً بهایی بالاتر از یک میلیون تومان در هر متر مربع دارند و به طور مداوم دست اندرکاران ساخت و ساز و فروشندگان تراکم را برای تخریب خانه های تاریخی وسوسه می کنند.
تا زمانی که تدابیری برای تشویق ارامنه به سکونت در جلفا و عدم ترک محل صورت نپذیرد، مسئله نابودی میراث فرهنگی جلفا را نمی توان به شکل بنیادین حل و فصل کرد .
در سال ۱۰۱۲ هجری قمری، درست شش سال پس از آن که شاه عباس اول پایتخت دولت صفوی را از قزوین به اصفهان آورد، هزاران خانواده ارمنی از جلفای آذربایجان در ساحل رود ارس به پایتخت جدید کوچ داده شدند تا با استفاده از طبیعت ساعی و مقتصد و تخصص تجاری آنها بر رونق پایتخت افزوده شود. این اقدام همچنین خطر شورش یا تجزیه طلبی را که همواره از سوی گروه های قومی و اقلیت های مذهبی انتظار می رفت، از میان می برد.
ارامنه کوچ داده شده، در جنوب اصفهان و برکرانه راست زاینده رود اسکان یافتند و محله جدیدی را بنیان نهادند که به نام موطن قدیمی شان «جلفا» خوانده شد. شاه برای جبران دوری آنان از کاشانه شان امتیازات ویژه ای را در نظر گرفت. ارامنه می توانستند برخلاف سایر اقلیت های دینی، خانه، ملک و هر چیز منقول و غیرمنقول دیگری را بخرند و حاکم و قاضی و کلانتر محل را خود انتخاب کنند. آنها در اجرای مراسم دینی آزادی کامل داشتند و شاه فرمان داده بود که هیچ مسلمانی حق منزل کردن در جلفا را ندارد. غیر از این ارمنیان جلفا اجازه داشتند که مانند بزرگان و اعیان ایرانی، هنگام اسب سواری از زین و لگام زرین و سیمین استفاده کنند.
بدین ترتیب و با این امتیازات، ارامنه سراسر اروپا برای گسترش تجارت خارجی ایران را زیر پا گذاردند و ثروت زیادی را به دست آوردند، ثروتی که بخش بزرگی از آن صرف شکوه و جلال جلفا شد. وقتی شارون، سیاح فرانسوی۱۲۰، سال پس از شاه عباس اول قدم در جلفا نهاد، آن را چنین یافت:
در جلفا ۳۴۰۰ تا ۳۵۰۰خانه وجود دارد، بیشتر خانه های خوب و مجلل در طول رود ساخته شده، برخی از آنها زرنگار و چنان با شکوه و عالی است که می توان آنها را در ردیف قصرها و کاخ ها به شمار آورد.» و این تازه وقتی بود که شارون می گفت: «اکنون وضع دگرگون و از آن همه نعمت و ثروت کاسته شده است.
طی دوره صفوی کلیساهای زیادی در جلفا ساخته شد که از جمله آنها می توان به کلیسای «بدخیم» (= بیت اللحم) اشاره کرد. این کلیسا به روزگار زمامداری شاه عباس اول در سال ۱۰۳۷ ه.ق بنا گردید. این کلیسای وانک که معروف ترین کلیسای جلفاست در زمان سلطنت شاه عباس دوم بنیان گرفت و ساخت آن از ۱۰۶۵ تا ۱۰۷۴ ه.ق به طول انجامید. از دوره شاه عباس اول کلیسای دیگری به نام «مریم» یا «خواجه عابد» نیز باقی مانده که متعلق به سال ۱۰۲۱ ه.ق است. غیر از اینها ۹ کلیسای دیگر در جلفا وجود دارد که عبارتند از کلیسای گورک (غریب)، استبانوس، یوحنا، کارتارینه (دیرکاترینا)، نیکوغایوس ، گریگور، میناس، سرکیس و یزمیس. البته ارامنه کاتولیک و پروتستان نیز کلیساهای مخصوصی را برای خود در محله سنگ تراش ها و محله هاکوپ جان دارند. (اکثر ارامنه پیر و مذهب گریگوریان هستند) از اواخر دوره صفویه ورق برگشت و آزار ارامنه جلفا به منظور اخذ مالیات بیشتر آغاز شد. پس از سقوط صفویه و در زمان نادرشاه ۱۱۴۸-۱۱۶۰ ه.ق) کار به جایی رسید که به گفته یک سیاح فرانسوی، جلفا مجبور شد روزانه معادل سه هزار فرانک مالیات بدهد. در این شرایط عده زیادی از اهالی مهاجرت کردند و سکنه جلفا منحصر شد به عده ای اشخاص بی بضاعت که توانایی رفتن نداشتند و اجباراً هر گونه سختی را تحمل می کردند.
در دوره قاجاریه (سده سیزدهم هجری) وضع کمی بهبود پیدا کرد و جلفا رونق محدودی گرفت. در اواخر این سده که «مادام ژان دیولافوا» شوالیه لژیون دونور فرانسه به جلفا آمد، آن را سرشار از زندگی یافت: «اگرچه در جلفا خانه ها همه با خشت و گل بنا شده اند و در پشت دیوارهای خاکستری رنگ پنهان هستند، ولی نظم و نظافت همه جا برقرار است. نهر بزرگی از میان کوچه عبور می کند و درختان بلندی از دو طرف آن سربرآورده و عابرین و حتی دکان ها را در سایه خود از آفتاب محفوظ نگاه می دارند... آهنگ های بشاشت آوری در زیر درختان شنیده می شود. این آواز اطفالی ارمنی است که کلاه پشمی قرمزی بر سر دارند و از مدرسه بر می گردند... زنان ارمنی با چادرهای سفید در کنار دیوار راه می روند.»
در دوره قاجار با توجه به حضور مسلط قدرت های خارجی در ایران و به ویژه فعالیت مسیونرهای مسیحی، جلفا از اهمیت خاصی برخوردار بود و مدارس مذهبی در آن قوت گرفت. در مجموع زندگی مسالمت آمیز ارامنه و مسلمانان این محله را از آسیب های گوناگون حفظ کرد و در اصفهان اسلامی، موزه ای از آثار، آیین ها و آداب و رسوم مسیحی پدید آورد. با این وجود توسعه لجام گسیخته شهری در نهایت محله جلفا را نیز به مانند سایر محله های تاریخی اصفهان تحت تأثیر قرار داد. این تأثیر امروزه با مهاجرت روزافزون ارامنه جلفا شکل بحرانی به خود گرفته است. مطابق آماری که حدود ۱۲ سال پیش «لئون میناسیان» از پژوهشگران بنام جلفا و رئیس سابق موزه کلیسای وانک تهیه کرده است، ارامنه جلفا حدود هفت هزار نفر هستند، اما دکتر «لطف الله هنرفر» که پژوهش های وسیعی را درباره تاریخ و فرهنگ اصفهان صورت داده، معتقد است که تعداد ارامنه جلفا بیش از پنج هزار نفر نیست. هر دو این ارقام نشان می دهند که جمعیت ارامنه جلفا پیوسته رو به کاهش بوده است. زیرا اگر آمار شارون در دوره صفوی را ملاک قرار دهیم، تنها تعداد خانه های جلفا ۳۵۰۰ خانه بوده است و جمعیت آن دست کم چهار _ پنج برابر این تعداد. بدیهی است که این تعداد خانه یا به صورت اولیه یا به شکل بازسازی شده، کمابیش وجود دارند، اما دیگر در همه آنها نشانی از ارامنه نیست.
طی دهه های اخیر تعداد زیادی از ارمنیان جلفا به آمریکا یا اروپا مهاجرت کرده اند، اما حتی آنها که تمایل یا توانی برای مهاجرت به خارج از کشور نداشته اند، نقاط دیگر اصفهان مانند شاهین شهر را برای سکونت برگزیده اند. طی یک دهه اخیر زمین های جلفا به علت مرغوبیت با رشد سرسام آور قیمت ها روبه رو بوده است. این مسئله به نوبه خود موجب شده که بخشی از ارامنه خانه ها و املاک خود را به بهای بالا فروخته و خانه هایی با بهای کمتر را در شاهین شهر خریداری کنند و از این راه پولی به دست آورند. از سوی دیگر تمایل به آپارتمان سازی در جلفا به علت سودآوری زیاد شدت یافته و در این میان خانه های بزرگ تاریخی همچون طعمه ای غیرقابل چشم پوشی مدنظر بورس بازان و بساز و بفروش ها قرار گرفته است.
در حالی که در بافت تاریخی مرکز اصفهان، بهای زمین گاه کمتر از ۱۰۰ هزار تومان برای هر متر است، زمین های جلفا عموماً قیمتی بالاتر از یک میلیون تومان دارند و به طور مداوم دست اندرکاران ساخت و ساز و البته فروشندگان تراکم را برای تخریب خانه های تاریخی وسوسه می کنند.
برای مثال در حدود سال های ۸۱-۱۳۸۰ پاره ای از اختلاف ها میان اعضای کلیسای کاتولیک جلفا، موجب شد که مدرسه کاتولیک ها موسوم به «مدرسه فرانسوی ها» به فروش برسد و فرد خریدار به راحتی مجوز ساخت و ساز در آن را بدست آورد. این مدرسه که در سال ۱۲۸۱ شمسی (اواخر دوره قاجار) پشت کلیسایی قدیمی متعلق به دوره صفویه و در محله سنگ تراش ها ساخته شد، نه فقط از حیث معماری قابل توجه بود، بلکه برای مرور تاریخ مسیونرهای مسیحی در ایران نیز اهمیتی بسزا داشت. زیرا در واقع شعبه ابتدایی مدرسه سه ستاره صبح بود که توسط مسیحیان کاتولیک فرانسه تأسیس شد و تا سال ۱۳۱۱ فعالیت مداوم داشت. از آن پس یک چند منحل و مجدداً در سال ۱۳۳۵ با امتیاز جدید و در محل دیگری افتتاح شد.
در حالی که مالک جدید مدرسه در حال خراب کردن دیوارها و تزئینات آن بود، یک حادثه ساده، موجب آگاهی اداره کل میراث فرهنگی از موضوع و دستور توقف تخریب شد، البته مدرسه نیمه مخروبه توسط شهرداری منطقه ۵ خریداری و بوسیله سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مرمت شد، اما ده ها خانه و اثر تاریخی دیگر جلفا از چنین بخت بلندی برخوردار نبوده اند!
بدین سان، از یک سو مهاجرت ارامنه از جلفا، بافت فرهنگی آن را مورد تهدید قرار داده و از سوی دیگر ساخت وسازهای ناموزون بافت تاریخی اش را به نابودی کشانده است. در سال های اخیر و پس از آن که تخریب میراث فرهنگی جلفا (و به طور کلی اصفهان) حساسیت هایی را در افکار عمومی برانگیخت، شهرداری این شهر کوشید تا سروسامانی به اوضاع دهد. در این جهت سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری مأمور تهیه و اجرای طرح هایی برای احیای بافت تاریخی جلفا شد. بازسازی بازارچه قدیمی جلفا، مرمت میدان تاریخی جلفا و دیوار کلیسای وانک، ساماندهی کوچه کلیسای وانک، مرمت و احیای خانه تاریخی استپانیان، ساماندهی نهرهای شایج و نایج و مرمت مدرسه فرانسوی ها، به شرحی که گفته شد از جمله طرح هایی هستند که به اجرا درآمده اند.
با این وجود، تا زمانی که تدابیری برای تشویق ارامنه به سکونت در جلفا و عدم ترک محل صورت نپذیرد، نمی توان مسئله را به شکل بنیادین حل و فصل کرد. مرمت و نگاهداری همه آثار تاریخی جلفا کاری نیست که تنها از عهده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یا شهرداری اصفهان برآید.
از این گذشته آنچه از حفظ کالبد فیزیکی جلفا، اهمیت بیشتری دارد، صیانت از فرهنگ عمومی زندگی در جلفاست که افزون بر چهار سده در جریان بوده و اکنون رو به اضمحلال است. شاید بهتر باشد که در مورد اخیر به جای مهندسی شهری، نوعی مهندسی اجتماعی به کار گرفته شود و مکانیزم های فرهنگی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
چهارصد سال پیش جلفا با حضور ارامنه شکل گرفت و به خود بالید و اینک جلفای منهای ارامنه یعنی هیچ!
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل وضع موجود کاربری ها
در این فصل پس از بررسی اولیه ی وضع موجود کاربری ها به ارزیابی کمی وکیفی آنها پرداخته میشود .به منظور کیفی اراضی از 4 ماتریس زیر استفاده میشود:
1-ماتریس سازگاری(compatibility matrix)
2-ماتریس مطلوبیت(Desirability matrix)
3-ماتریس ظرفیت(Capacity matrix)
4-ماتریس وابستگی(Dependency matrix)
برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری
برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری
تعاریف مختلفی از برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری ارائه شده ولی همگی آنها بر نکات مشترکی تأکید دارند.
برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیتها و عملکردهای شهری بر اساس خواسته و نیازهای جامعه شهری (سعیدنیا ۱۳۷۸ ص ۱۳ )
برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری به معنی الگوی توزیع فضایی یا جغرافیایی عملکردهای مختلف شهر می‌باشد عملکردهایی چون نواحی مسکونی، صنعتی. تجاری، خرده فروشی و فضاهای تخصیص داده شده برای استفاده‌های اداری، موسسات، نمادهای اجتماعی و گذران اوقات فراغت. (درکوش، ۱۳۶۴ ص۴۵ )
برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری عملی است که طی آن که برای هر واحد زمین، کاربردی خاص تخصیص می دهند، هدف از این برنامه‌ریزی ایجاد برنامه‌ای است که میزان رفاه اجتماعی را با توجه به محدودیت‌ها افزایش دهند.
برنامه‌ریزی کاربری اراضی علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی می‌باشد. هدف اصلی و اساسی برنامه‌ریزی کاربری زمین استفاده بجا و مناسب و در نهایت آماده سازی زمین جهت مصارف مختلف شهری است، بنابراین در برنامه‌ریزی کاربری زمین بایستی زمین مورد نیاز جهت رسیدن به اهداف آینده برآورد گردد. در واقع برنامه‌ریزی کاربری زمین و مدیریت خردمندانه فضا به منظور بهینه سازی الگوی توسعه فعالیتهای انسان است.
یکی از محورهای اصلی برنامه‌ریزی شهری برنامه‌ریزی کاربری زمین است که همراه با برنامه‌ریزی شبکه ارتباطی، فضای سبز و باز، تاسیسات و غیره استخوانبندی اصلی شهر و نحوه توسعه آتی آن را مشخص می‌کند. نحوه رویکرد و چگونگی برنامه‌ریزی کاربری اراضی نه تنها نقض اساسی در کیفیت و کارایی برنامه جامع شهری خواهد داشت، بلکه اساس نظام توزیع فعالیتها، خدمات و سهم سرانه‌ها را تعیین می‌کند بدیهی است موضوع اصلی در برنامه‌ریزی کاربری اراضی، نحوة تخصیص زمین به کاربریهای مختلف و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر است که به عنوان برآورد نیازهای فضایی تلقی می‌گردد. (مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری، ۱۳۸۳ ص ۵۸)
اهداف برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری
اولین گام در هر برنامه‌ریزی تشخیص مقدماتی مسائل و مشکلات می‌باشد. پس از شناسایی مسائل و مشکلات تعیین اهداف و بر اساس فرصتها و تحدیدها مهمترین گام در برنامه‌ریزی است.(پور محمدی،۱۳۸۲ ص۴)
در برنامه‌ریزی اراضی شهری اهداف به دو دسته تقسیم میشود:
الف) اهداف کلان
اهداف ایده‌آل و مطلوب بلند مدت کیفی و مهم هستند که از ارزشها و آمال جامعه نشأت می‌گیرد. این اهداف امروزه بر دو پایه اصلی، یعنی ارزشهای توسعه پایدار و اعتلای کیفیت زندگی شهری استوار شده است. این اهداف بنا به ضرورت جامع‌نگری، به چهار عرصه اصلی زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تقسیم میشود. (رضویان، ۱۳۸۱ ص ۵۴)
اهداف کلان در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری
ردیف نوع اهداف موارد عمده
۱ اهداف زیست محیطی جلوگیری از تخریب زمین، حفظ پیوند بشر و طبیعت، توسعه منابع، حفظ منابع تاریخی و فرهنگی، گسترش فضای سبز، مکان‌یابی صنایع و خدمات مزاحم، ایمنی از سوانح و …..
۲ اهداف اقتصادی استفاده از بهینه از زمین، جلوگیری از سوداگری زمین، تعدیل حفظ مالکیت، استفاده از اضافه ارزش زمین در جهت منابع عمومی و …
۳ اهداف اجتماعی کاهش نابرابری در استفاده از زمین، افزایش تسهیلات و خدمات عمومی، گسترش فضاهای جمعی، بهسازی بافتهای قدیمی، زیباسازی محیط شهری، تقویت هویت محله، اعتلای کیفیت کاربری مسکونی و تفریحی …
۴ اهداف کالبدی- فضایی توزیع متعادل کاربری، جلوگیری از تداخل کاربریهای ناسازگار، حفظ تناسب در توسعه عمودی و افقی، تشویق تنوع و اختلاط کاربریها، حفظ تناسب میان توده و فضا، تدوین معیارها و استانداردهای مناسب کاربری…
ب) اهداف خرد
این اهداف وسیله‌ای برای دستیابی به اهداف کلان و نقطه‌ای است برای دستیابی به آن کوششهای برنامه‌ریزی شکل می‌گیرد. اهداف خرد یا ویژه برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری عبارتند از:
۱- کارایی: این اهداف از طریق تشخیص مناسبترین نوع استفاده از یک قطعه زمین که بیشترین فایده را با کمترین هزینه بدست می‌دهد، حاصل میشود و به واسطه همین امر توسعه شهر بصورت منطقی و با در نظر گرفتن رفاه عمومی صورت می‌گیرد و سلامتی مردم نیز تضمین میشود و با مکان‌یابی منابع آلوده ساز در خارج از منطقه شهری از آثار آلودگیهای مختلف شهری و کانون‌های آلوده‌ساز جلوگیری می‌گردد.
۲ـ برابری: هدف برنامه‌ریزی کاربری زمین از برابری این است که کاربریهای صحیح و برنامه‌ریزی شده دسترسی تمام گروهها را به تسهیلات مورد نیاز و نیز توزیع منابع حاصل از آنجا را به طور برابر و متوازن برای گروههای مختلف جهت فراهم آورد.
۳- پایداری: پایداری در کاربری اراضی به این معنی است که از امکانات و توان بالقوه هر قطعه زمین چنان بهره‌گیری شود که این توان نه تنها کاهش نیابد و از بین نرود بلکه بطور مداوم بر ظرفیت آن افزوده گردد.
۴- رفاه عمومی: یکی از عوامل مهم و موثر در تعیین اهداف و برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، ملاحظات رفاه عمومی است عوامل تعیین کننده رفاه عمومی عبارتند از:
الف) تندرستی ب) ایمنی ج) آسایش د) امنیت
در تأمین تندرستی جامعه به این نکات توجه میشود:
پیشگفتار :
قدردانی :
مقدمه
فصل اول:مطالعات پایه
بخش دوم:طرح های پیشنهادی
بخش چهارم:نظر ارگان ها راجع به محله ی سنگتراش ها
فصل دوم: آشنایی با حوزه ی بلافصل و نقش آن در حوزه ی مداخله
بخش اول :
بررسی وضع موجود
جمعیت و تراکم
1-3-1- کل منطقه
- قطعه ها
- کاربری اراضی
1-4-1- سطوح شهری و سطوح آزاد کاربریها
-4-1- سطوح و سرانه کاربریها
را به دست می دهد.
2-2-4-1- کاربری ارتباطات
کاربری های خدماتی
- نحوه توزیع مراکز خدماتی
الف- محورهای شهری :
1- برخوردار است.
ب- خدمات مراکز منطقه :
سیمای حجمی منطقه
ارزیابی کیفی بناهای مسکونی
) بناهای تخریبی
ناهمواری های شهر اصفهان
درجه حرارت
روزهای یخبندان
باد
مطالعه آبهای استان اصفهان
مقدمه
آبهای سطحی استان
اسامی زاینده رود
ساختمان زمین شناسی منطقه آبگیر زاینده رود
زاینده رود از سرچشمه تا بن رود
حوضه آبیاری زاینده رود در اصفهان
تاسیسات آبهای سطحی در استان اصفهان
تاسیسات آب زاینده رود
آبهای زیرزمینی استان اصفهان
آبهای زیر زمینی حوضیه آبریز زاینده رود
آبهای زیرزمینی اصفهان کوچک
آبهای زیر زمینی در شهر اصفهان
خاک های
استان اصفهان
شده اکتفا می کنیم (جدول شماره 55)
عوامل و فرآیندهای خاکساز در سطح استان
مقدمه ای بر جغرافیای گیاهی استان اصفهان
تاثیر عوامل جغرافیایی
پوشش گیاهی منطقه معتدله نیمه مرطوب استان اصفهان
جامعه گون سانتورا Astragalus Ceentaurea
الف) زیر منطقه رویشی نیمه بیابانی
د)منطقه رویشی کوههای مرتفع
مناطق حفاظت شده و حیات وحش استان اصفهان
پناهگاه و منطقه حفاظت شده قمیشلو
پناهگاه حفاظت شده موته
فصل سوم
جغرافیای تاریخی اصفهان
خاک و زمین های زراعتی
جنبه دفاعی
وجه تمسیه اصفهان
بخش دوم
بررسی تاریخی
1-2- شناخت منطقه تاریخی اصفهان
1-1-2- مشخصات کلی ساختار شهری منطقه تاریخی
- ستون فقرات منطقه- محورهای شهری
متن منطقه تاریخی- واحدهای شهری
محدوده محله های مسکونی
2-1-2- بناهای باارزش تاریخی – معماری
3-1-2- تاثیر مداخلات دوره های اخیر بر ساختار شهری منطقه تاریخی
اصول و راستاهای طرح جامع برای منطقه تاریخی
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل وضع موجود کاربری ها
اهداف کلان
تقسیمات کالبدی شهر
طبقه‌بندی کاربریهای شهری
بخش اول :ماتریس سازگاری
بخش دوم: ماتریس مطلوبیت
ماتریس ظرفیت :
فصل پنجم:شناخت وضع موجود (محیط کالبدی)
2- شهرسازی ارزش‌گرا (دانایی محور)
3- میراث فرهنگی چیست؟
بخش دوم:بررسی نظام ارتفاعات ( تعداد طبقات) :
بخش سوم:بررسی کیفیت ابنیه وساختمان های با ارزش:
خانه ی سوکیاس:
معنی تخصصی فرم(کالبد)
شکل شناسی
حوزه های اقلیمی ایران
تقسیمات اقلیمی در جهان
تقسیمات اقلیمی در ایران
ویژگی های معماری بومی مناطق معتدل و مرطوب
تابش آفتاب و تأثیرآن بر ساختمان و محیط اطراف
موقعیت خورشید
2-بررسی و مطالعه ی استخوان بندی فضاهای همگانی و فعالیت ها و رویدادها:
آرمان ها و اهداف احراز هویت شهری
مراحل شکل گیری هویت شهری
معرفی جلفا
عناصر تشکیل دهنده ی کالبد و استخوان بندی محله
مطالعات ساختار محیط
بررسی لبه ها
بررسی قلمرو
نتیجه گیری
بررسی فرصت ها وچشم اندازها
مشکلات و تهدیدها
فصل ششم:شناخت وضع موجود (محیط اجتماعی)
فصل هفتم:شناخت وضع موجود(محیط بصری : منظر شهری)
بخش دوم: روش SWOT
منابع