1-1 مقدمه
بشر از دیر باز در کنار زندگی باستانی خود از فعالیتهای بدنی به عنوان ابزاری در جهت بر آورده کردن نیازهای زندگی استفاده کرده است گاهی از آن در جهت بدست آوردن غذا برای شکار حیوانات، گاهی برای دفاع از خویش در جنگها، گاهی حتی در جهت تفنن و انجام مسابقات و .... آن چیزی که بدیهی است فعالیتهای جسمانی همیشه توأم با زندگی انسانها بوده و انجام آن از طرف بزرگان و اندیشمندان بسیار سفارش شده است.
امروزه تربیت بدنی و ورزش به معنای پدیده ای نو می‌باشد که در گذشته ویژگی‌هایی مانند امروز را نداشته است. ورزش در حال حاضر به مثابه مقری است برای انسانها در برابر صنعت و پناهگاهی است برای افراد جامعه تا از ناملایمات و فشارهای کار و زندگی صنعتی بدان روی آورند. رشد و توسعه تکنولوژی و صنعتی شدن جوامع باعث افزایش امراض ناشی از کم تحرکی و مشکلات روانی بسیاری شده است. از طرفی ورزش یکی از عمده ترین ابزار تربیت انسانها به شمار می آید طوری که امروزه در ممالک غربی، نهادهای سیاسی مانند دولت ها و احزاب ها و نهادهای اجتماعی مانند سازمانهای مختلف دولتی و غیر دولتی از ورزش به عنوان ابزار استفاده می کنند.
از آثار مثبت فعالیتهای بدنی و ورزش بسیار سخن گفته شده است و تحقیقات بی‌شماری در این زمینه وجود دارد و بطور کلی می‌توان گفت که ورزش گام بزرگی در جهت تداوم اجتماعی بودن انسان معاصر به شمار می آید . در بیشتر جوامع بشری پیشرفته معاصر پاره ای عادات بوجود آمده که بی تاثیراز زندگی بی‌تحرک نمی‌باشد مانند، عادت به استفاده افراطی از خودرو ویکنواخت شدن زندگی، فعالیتهای بدنی و بازی می‌تواند راهی برای کاهش این عادات شده و اوقات فراغت[1] افراد را جهتمند کند.
اساس اوقات فراغت آزادی است که در زمان فراغت احساس می شود . زمان باقی مانده برای آزاد شدن از کلمه licere به معنی آزاد گرفته شده است .که با کلمه فرانسوی loisir رابطه نزدیک دارد. فرد در زمان فراغت باید آزادانه و با اختیار به فعالیتی بپردازد و برنامه ریزی در آن دخالتی ندارد . اما با توجه به ماهیت موضوع، برنامه ریزی آنجا معنی پیدا می کند که مسئولین باید همه عملیات لازم و ضروری را برای انتخاب فعالیت آزاد برای اقشار مردم فراهم سازند. پس شناخت و آگاهی از نیازها و علاقه مندی آحاد مردم علی الخصوص جوانان برای مسئولین امری ضروری است چرا که درصدزیادی از جمعیت جامعه را جوانان تشکیل می‌دهند. که بسیاری از آنها بعنوان دانشجو در دانشگاه مشغول به تحصیل می باشند.
دانشجویان به عنوان یکی از مهمترین اقشار جامعه که نه تنها به دلایل فوق بلکه به دلیل فشارهای روانی مضاعفی که ناشی از تحصیل بوده و بصورت یکنواخت جریان دارد ونیز بدلیل اهمیت مسائل فرهنگی و وجود انحرافات اجتماعی در این دورة از زندگی در معرض تهدیدهای جدی قرار دارند و ایجاد زمینه مناسب در جهت پرداختن آنها به فعالیتها ی جسمانی تاثیر بسزایی در رفع خستگی‌های ناشی از عوامل ذکر شده داشته و می‌تواند آنها را در مسیری قرار دهد که علاوه بر برخورداری از سلامت جسمانی و روانی برای فرا گیری علم ودانش آماده شوند.
آماده سازی بستر این امر مهم یعنی فعالیتهای فوق برنامه ورزشی مناسب در دانشگاهها بر عهده اداره فوق برنامه تربیت بدنی دانشگاه بوده لذا این بخش می تواند با ایجاد زمینه مناسب ، فراهم نمودن امکانات لازم، ایجاد انگیزه در میان دانشجویان و جذب آنان نقش مهمی را در پر کردن اوقات فراغت دانشجویان و رسیدن به اهداف عالی این فعالیتها ایجاد نماید.
1-2 بیان مسئله
دانشجویان به عنوان طیف عظیمی از جامعه علمی کشور برای رهایی از فشارهای ناشی از زندگی بدور از خانواده مشکلات اجتماعی و تحصیلی موجود نیاز دارند تا در زمان اوقات فراغت با انتخاب فعالیتی دلخواه این فشارها را تخلیه کنند. پرداختن به موضوع فراغت دانشجویان از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. در این میان واحد تربیت بدنی و فوق برنامه های ورزشی دانشگاهها، به عنوان نهادهای تامین کننده این نیاز بار سنگینی به دوش خواهند داشت.
در زمینه اثربخشی فعالیت های ورزشی فوق برنامه دانشگاهها و چگونگی گذراندن اوقات فراغت دانشجویان در کشور تحقیقاتی چندی صورت گرفته است، دارابی حجت ا.. 1376، درپایان نامه کارشناسی ارشد به مطالعه بـــررسی برخی عوامل مؤثربرارتقاءکمی وکیفی برنامه های ورزشـی دردانشگاه های وزارت فرهنگ وآموزش عالی درتهران پرداخته اند،موسوی حسین 1386، در پایان نامه کارشناسی ارشد به ارزیابی اثربخشی برنامه های ورزشی فوق برنامه دانشکاه آزاد اسلامی منطقه 8 پرداخته است. خدادادکاشی حمید(1384) در رساله دکـــتری خودبه تعیین اثر بخشی فعالیــــتهای ورزشی فوق برنامه دانشگاههای تهران پرداخته و برای این منظور چهارصددانشجوازدانشگاه های تهران سؤالات پرسشنامه را تکمیل کردند . که در فصل دوم به آنها اشاره خواهد شد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و ماهیت نهادی آن محقق در نظر دارد این موارد را در منطقه 2 دانشگاههای آزاد اسلامی بررسی نماید و اثر بخشی فعالیت های ورزشی دانشگاهها را مورد ارزیابی قرار دهد.هدف از این مطالعات در زمینه اثر بخشی فوق برنامه های ورزشی و اوقات فراغت کسب اطلاعات درباره وضع موجود فعالیت های فوق برنامه های ورزشی دانشگاههای آزاد اسلامی منطقه 2 به منظور آگاهی دادن به مسئولین برای مدیریت و برنامه ریزی در جهت پر نمودن اوقات فراغت صحیح و فراهم آوردن زمینه مناسب فعالیت های ورزشی دانشجویان است. برای برنامه ریزی آگاهی از علاقه مندی و زمانهای فراغت آنها و کسب اطلاعات لازم در مورد واحد های فوق برنامه ورزشی دانشگاهها ضروری است. در این تحقیق بررسی فعالیت های فوق برنامه ورزشی دانشگاههای آزادمنطقه 2با تاکید بر ارزیابی اثر بخشی فوق برنامه های ورزشی دانشگاهها در دستیابی به اهداف، جلب رضایت موکلین و تأمین منابع و امکانات لازم جهت اجرای آن مدنظر است.
با توجه به نظریه های اوقات فراغت، وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری می تواند منجر به سعادت و تعالی افراد جامعه بشود و یا می تواند به شرایط انحطاط و سقوط افراد و تباه شدن زندگی منجر شود. در صورتیکه اوقات فراغت جهت دار و در مسیر اهداف انسان ساز و انسان پرور باشد، نتیجه آن خوشبختی و آرامش جسم و جان خواهد بود. بنابراین با چنین شرایطی می توان امید وار بود که نیروی عادی و معنوی انسان ها در راه ساختن آینده بهتر مصرف گردیده است. اما صرف اوقات فراغت بدون هدف می تواند ضایعه بزرگی برای افراد و جامعه حال و آینده را در پی داشته باشد. اگر اوقات فراغت هدفمند نباشد ممکن است در مسیر انحطاط و سقوط به دره تباهی فرد را قرار دهد و بدین ترتیب انسان و اطرافیان او را بسوی منجلاب بدبختی و مشکلات حل نشدنی هدایت نماید. با توجه به اهمیت اوقات فراغت در ساختن انسانی متعالی و مفید به حال جامعه، همه مسئولان بلند مرتبه کشور بویژه آنان که بخشهای فرهنگی را رهبری می نمایند باید اقدام صحیح و مؤثری برای سپری شدن مفید اوقات فراغت آحاد مردم جامعه بنمایند(ثمری،1384).
[1]- Leisure time.
تبیین اثر بخشی فعالیتهای ورزشی فوق برنامه دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 2-- دو فصل اول 50 ص
