مزایای نگارش مقالات علمی پژوهشی و ISI
امروزه بحث مقاله نویسی یکی از بحث های بسیار داغ در دانشگاهها و مراکز پژوهشی بوده بطوریکه بسیاری از اساتید و دانشجویان به منظور نیل به اهداف خود تلاشهای زیادی در جهت نوشتن مقالات معتبر مینمایند. نوشتن مقالات معتبر مزایایی بسیاری برای افراد داشته که از جمله آنها میتوان به موارد زبر اشاره نمود:
- افزایش رتبه علمی اساتید دانشگاه ها
- پذیرش در مقطع دکتری
- گرفتن بورس تحصیلی از دانشگاه های معتبر بین المللی در سراسر جهان
- استخدام راحت تر در کلیه ادارات و سایر مراکز دولتی و خصوصی
- پذیرفته شدن بسیار راحت تر به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی
- افزایش حقوق و مزایای شغلی برای کارکنان بسیاری از ادارات
- امکان ادامه تحصیل در مقطع، رشته و دانشگاه دلخواه در تمامی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی بدون آزمون ورودی
- امکان عضویت در بنیاد ملی نخبگان (در صورت داشتن سایر شرایط )
- شناخته شدن به عنوان متخصص و صاحب نظر در موضوع
- امکان گرفتن پروژه های تحقیقاتی با درآمدهایی بسیار بالا از بسیاری از سازمانهای دولتی
- ثبت کردن تحقیقات و مطالعات انجام شده به نام نویسندگان و حفظ دائمی آنها
- گسترش علم و دانش
- ایجاد شدن احساس افتخار و اعتماد به نفس در نویسندگان مقالات
- نظریه پردازی و بیان دیدگاه های نویسندگان در زمینه های تخصصی
- ثبت کردن تحقیقات و مطالعات انجام شده به نام نویسندگان و حفظ دائمی آنها
- و سایر مواردی که بسته به شرایط میتواند کاملا متفاوت باشد
خوشبختانه اکثر دانشجویان از مزایای نگارش مقالات معتبر کاملا آگاهند و تمایل بسیار زیادی به نوشتن مقالات علمی دارند. در بسیاری از موارد دانشجویانی مشاهده میگردند که تحقیقات و مطالعات وسیعی را به انجام رسانیده و دادهها و نتایج مطلوبی برای ارائه در اختیار دارند. این در حالی است که آنها نمیتوانند داده ها و اطلاعات ارزشمند خود را آنچنان که شایسته است به نگارش در بیاورند. به عبارت دیگر دانشجویان زمانی میتوانند مزد زحمات پژوهشی خود را دریافت نمایند که نتایج تحقیقات خود را در نشریات و سمینارهای معتبر ارائه کرده و از مزایایی نگارش مقالات علمی بهرهمند گردند.
یکی از مشکلات اصلی بسیاری از دانشجویان به حاشیه رفتن آنها در حین انجام پژوهش و تحقیق میباشد. به عبارت دیگر، این دانشجویان اگرچه زحمات بسیار زیادی را متحمل شده ولی به هر حال در طی انجام تحقیق، جذب حاشیه های غیرضروری موضوع مورد مطالعه شده و از مسیر اصلی پژوهش مورد نظر خود جدا میگردند. این درحالی است که چنانچه این دانشجویان توانایی تجسم مقاله نهایی مورد نظر خود را در ابتدای پژوهش داشتند، هرگز از مسیر مجسم شده جدا نگردیده و با صرف کمترین وقت و هزینه میتوانستند مقاله مورد نظر خود را به نگارش در بیاورند.
آموزش صحیح دانشجویان میتواند کاستیهای فوق را بر طرف کرده و به دانشجویان کمک نماید که بتوانند از همان ابتدای پژوهش، مقالۀ نهایی خود را متصور گردیده و حتی شروع به نوشتن آن بنمایند. امر فوق سبب میگردد که این دانشجویان در حین پژوهش فقط به تکمیل مقالۀ در ابتدا نوشته شده بپردازند و صرفا نتایج نهایی تحقیق خود را در آن درج نمایند.
اکثر دانشجویان غالبا اصول مقاله نویسی را به صورت سعی و خطا میآموزند. به عبارت دیگر، این دانشجویان با نوشتن مقالات متعدد و ارسال آنها برای بسیاری از مجلات، به مرور زمان ایرادهای نوشته های خود را فهمیده و نسبت به رفع آنها اقدام مینمایند. اگرچه امر فوق بسیار مطلوب میباشد ولی به هر حال کاملا بدیهی است که این دانشجویان نمیتوانند از همان ابتدا چنانچه شایسته است نتایج و بازخوردهایی مطلوب دریافت نمایند. به عبارت دیگر این دانشجویان نمیتوانند انتظار داشته باشند که مقالات اولیه آنها در معتبرترین مجلات پذیرفته و منتشر گردد زیرا به هر حال بسیاری از اصول صحیح نوشتن مقالات پژوهشی در نوشته های آنها رعایت نشده است. به هر حال بایستی توجه داشت که ارائه ضعیف و نامفهوم نتایج قویترین پژوهشها نیز نمیتواند دفاتر مجلات را جذب و آنها به چاپ نتایج آن تحقیقات ترغیب نماید. زمانی یک مقاله برای مجلات دارای اعتبار جذاب میباشد که مطالب نگارش یافته به صورتی صحیح، اصولی و منسجم ارائه شده باشند. امر فوق سبب میگردد که این دانشجویان بسیاری از فرصتها را از دست داده و بعنوان مثال نتوانند تا زمان مصاحبه دکتری مقاله منتشر شده خود را ارائه نمایند.
این در حالی است که با آموزش دیدن صحیح، این دانشجویان میتوانند اصول مقاله نویسی را آموخته و از همان ابتدا مقالاتی منسجم و با قابلیت چاپ در بسیاری از مجلات معتبر بنویسند. به زبانی سادهتر، اصولی که دانشجویان غالبا با سعی و خطا فرا میگیرند را میتوان به آنها آموزش داده و به آنها کمک نمود تا این اصول را بر روی مقالات اولیۀ خود پیاده سازی کرده و نسبت به رفع اشکالات آنها اقدام نمایند.
در این میان در راستای نیل به اهداف بیان گردیده، در این جزوه آموزشی، تمامی اصول مورد نیاز برای نوشتن مقالات علمی پژوهشی و ISI، به صورتی کاربردی و البته صریح و تا سرحد امکان خلاصه بیان شده اند. به طورکلی سرفصلهای ارائه شده در این جزوه آموزشی شامل موارد زیر میباشند:
- تشریح انواع مقالات علمی و بیان تفاوتهای آنها
- تشریح انواع مجلات و بیان میزان اعتبار آنها
- معرفی انواع سمینارها و همایشهای علمی
- بیان ملاکهای تشخیص میزان اعتبار هر سمینار و یا کنفرانس علمی
- معرفی تمامی بخشهای مقالات علمی
- تشریح طریقه انتخاب عنوانی ایده آل برای یک مقاله
- بیان محدودیتهای موجود در تعداد نویسندگان مقاله
- تشریح رتبه دانشجو و اساتید راهنما و مشاور در ترتیب نویسندگان مقاله
- آموزش نحوه تدوین چکیده یک مقاله
- بیان نکاتی به منظور طریقه انتخاب واژگان کلیدی
- تشریح اصول نگارش صحیح مقدمه یک مقاله
- آموزش طریقه نگارش مبانی نظری، ادبیات و پیشینه تحقیق در یک مقاله
- بیان چگونگی معرفی روش تحقیق در رشته های مهندسی، پزشکی، شیمی، فیزیک و سایر رشته های مشابه
- بیان چگونگی معرفی روش تحقیق در رشته های انسانی
- بیان چگونگی معرفی روش تحقیق در مقالاتی که در آنها مدلی ارائه شده است
- آموزش چگونگی ارانه نتایج در یک مقاله
- آموزش نکاتی بسیار کلیدی به منظور ارائه موثرتر نتایج و چگونگی تحلیل آنها
- بیان طریقه نگارش نتیجه گیری و تشریح تفاوتهای نتیجه گیری با قسمت ارائه نتایج
- تشریح طریقه درج منابع در یک مقاله
- بیان درجه اعتبار انواع مختلف منابع
در نهایت شایان ذکر است که مطالب بیان گردیده در این جزوه آموزشی کاملا فراگیر بوده و محدود به رشته و یا گرایش خاصی نمیباشد. همچنین با توجه به وجود تفاوتهایی در نگارش قسمت روش تحقیق در بین رشته های مختلف، این قسمت برای انواع روشهای تحقیق به صورت مجرا تشریح و تکنیکهایی بسیار کلیدی به منظور نگارش موثرتر آن بیان گردید.
هنگام انتقال از فایل ورد به اینجا بعضی کلمه ها
نظیر مقاله ها به صورت سر هم یعنی اینطوری : مقالهها
درج شده از این بابت و بعضی به هم خوردگی های احتمالی عذر خواهی می کنم
آموزش نگارش مقالات علمی پژوهشی و ISI
انواع مقالات علمی
انواع مقالات علمی را میتوان از چندین دیدگاه مختلف ارزیابی و تقسیمبندی کرد که معرفی همه آنها خسته کننده و خارج از حوصله میباشد. معروفترین تقسیمبندی انواع مقالات، طبقهبندی آنها بر مبنای رتبه علمی مجلهای که مقاله در آن منتشر شده است، میباشد. به طورکلی مجلات دارای رتبههای علمی مختلفی از جمله علمی- پژوهشی، علمی- ترویجی، علمی- آموزشی و …. میباشد که در مجامع علمی مقالات معتبر غالبا علمی پژوهشی و علمی ترویجی میباشند.
باید دقت داشت که مراکز مختلفی نسبت به اعطای رتبه علمی به مجلات مختلف اقدام میکنند که در این میان مهمترین مرکز دارای صلاحیت برای اعطای رتبه علمی به انواع مجلات، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری است که با اعطای رتبه علمی پژوهشی و یا علمی ترویجی به مجلات مورد تایید، سطح کیفی مجله را تعیین مینماید. وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین دانشگاه پیامنور نیز از دیگر مراکزی هستند که با دادن رتبه علمی پژوهشی و یا علمی ترویجی، به بسیاری از مجلات اعتبار علمی میبخشند. به منظور دریافت لیست مقالات مورد تایید هر یک از مراکز فوق میتوان به وبسایت آنها مراجعه کرده و فایل حاوی نام مجلات مورد تایید را دانلود نمود.
مقاله چاپ شده در مجله علمی پژوهشی مورد تایید دانشگاه آزاد اسلامی و یا دانشگاه پیامنور الزاما مورد تایید تمامی مراکز و دانشگاههای دولتی نمیباشد و ممکن است مقالهای که در یک مجله علمی پژوهشی مورد تایید دانشگاه آزاد اسلامی و یا دانشگاه پیامنور چاپ شده است، در بسیاری از مراکز به عنوان مقالهای معتبر پذیرفته نگردد. به همین دلیل لازم است تا نویسندگان گرامی قبل از ارائه مقاله خود به مجلهای خاص نسبت به تحقیق در مورد اعتبار علمی مجله اقدام نمایند.
در مورد مقالات ISI نیز لازم به اشاره است که این مقالات نیز در زمره مقالات علمی پژوهشی قرار میگیرند و ساختار مقاله و نوع بیان مطالب در آنها دقیقا مانند مقالات علمی پژوهشی داخلی است. تنها وجه تمایز نگارش مقالات ISI و علمی پژوهشی داخلی، لزوم نوشتن مقاله ISI به زبان انگلیسی است.
در یک تقسیمبندی دیگر مقالات بر اساس نوع مطالب ارائه شده در مقاله و همچنین روش تهیه آنها دستهبندی میگردند. در این نوع طبقهبندی، مقالات به انواع متعددی از جمله مقالات تجربی، مقالات تحلیلی، مقالات مروری، مقالات گردآوری و ….. تقسیم میشوند، که در ادامه به معرفی و تشریح هریک از این انواع پرداخته شده است.
مقالات تجربی، غالبا برگرفته از تحقیقاتی که متکی بر انجام آزمایش و پژوهشهای عملی و تجربی هستند، میباشند. در این مقالات معمولا به ارائه و تفسیر نتایج بدست آمده از آزمونهای آزمایشگاهی پرداخته میشود. به زبان سادهتر مقالات تجربی حاصل پژوهش، تحقیق و آزمایش در حوزهای خاص میباشند. پایه اصلی این گونه مقالات بر مبنای نمونه برداری است. نمونهها در رشتههای مهندسی غالبا نمونههای فیریکی و یا شیمیایی، در رشتههای انسانی غالبا تعدادی از افراد جامعه به منظور ارائه پرسشنامه به آنها و در رشتههای پزشکی و دامپزشکی تعدادی نمونه انسانی و یا حیوانی میباشند. از آنجا که در ایران اکثر مقالات علمی پژوهشی منتشر شده مقالات تجربی میباشند به همین دلیل به این گونه از مقالات به اشتباه مقالات پژوهشی نیز گفته میشود. البته بایستی دقت داشته باشید که مقالات پژوهشی بسیار وسیعتر از مقالات تجربی بوده و چنانچه در ادامه مفصلا بحث خواهد شد طیف بسیار بیشتری از مقالات را در بر میگیرند.
چنانچه از نام مقاله تحلیلی برمیآید، این نوع مقالات از تحلیل و موشکافی موضوعات در جهت بسط دادن موضوع و یا بیان نقاط قوت و ضعف آنها حاصل میشوند. در مقالات تحلیلی مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین (البته ممکن است دادههایی که تحلیل میگردند از آزمایشات و تجربههای خود نویسندگان حاصل شده باشند)، انواع نرمفزارهای کامپیوتری و …. سعی در مطرح نمودن نظریه و یا مدلی خاص در حوزه کار خود مینماید. در این نوع از مقالات، غالبا بسیاری از دانستهها در زمینههایی خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نظریه، مدل و یا فرمولی کلی از آنها استخراج میگردد. به عبارت دیگر در مقالات تحلیلی هدف نویسنده ایجاد نمودن قانونی ثابت بوده که سایر پژوهشگران را از انجام آزمایشات مشابه بینیاز مینماید. بایستی دقت داشته باشید که منظور از تحلیل صرفا بیان تقطه نظرات شخصی نمیباشد بلکه بایستی تحلیل بر پایه اصول ریاضیاتی، آماری و سایر مواردی که در صحت آنها شکی وجود ندارد، انجام گیرد. به بیان سادهتر میتوان اینگونه بیان نمود که فرمولها، روایط ریاضی و مدلها، خروجیهای مقالات تحلیلی میباشند و چون تحلیل و استخراج آنها بر مبنای ریاضیات و آمار (و نه نقطه نظرات شخصی) میباشد، در صحت آنها نمیتوان شکی کرد.
در مقالات مروری به جمع آوری نوشتههایی که قبلاً منتشر شدهاند، پرداخته میشود. به زبانی سادهتر، نویسنده در مقالات مروری نقطه نظرهای افراد مختلف را بدون هیچگونه دخل و تصرفی در کنار هم قرار داده و نسبت به نوشتن مقاله اقدام مینماید. مقالات مروری غالبا در حیطههایی کاربرد دارند که در آنها نوشتهها و تحقیقهای بسیاری انجام شده ولی مقالهای جامع که به نحوی در برگیرنده نتایج تمامی این تحقیقات بوده و بتواند به صورتی یکپارچه کل موضوع را تحت پوشش قرار دهد، وجود ندارد.
نویسنده مقالات مروری باید نسبت به تمامی زوایای موضوع، دارای اطلاعات و دانش کافی باشد، بطوریکه بتواند تمامی ابعاد موضوع را در مقاله خود بیان نموده و همچنین در مواقع لازم تحلیلها و ارزیابیهایی را نیز به آنها اضافه کرده و حتی در صورت وجود تناقضاتی در بین منابع مختلف بتواند توجیهات مناسبی را ارائه نماید. همچنین در بسیاری از موارد به منظور نگارش مقالهای جامع لازم است که خود نویسنده با وارد کردن نقطه نظرهای شخصی نسبت به نگارش مقالهای که در آن همه ابعاد موضوع، مورد بررسی قرار گرفته است، اقدام کند. در این میان با توجه به لزوم احاطه نویسندگان مقالات مروری به کل ابعاد زمینه مورد بررسی، غالبا توصیه میشود که افرادی نسبت به نوشتن مقالات مروری اقدام کنند که خود در آن زمینه صاحب نظر بوده و حتی چندین مقاله در موضوعاتی مشابه به چاپ رسانیده باشند.
از آنجا که در مقالات مروری به بررسی و جمعبندی پژوهشهای مختلفی که در یک زمینه به انجام رسیدهاند، پرداخته میشود در این مقالات بر خلاف مقالات تجربی و تحلیلی، چندان وارد جزئیات مسئله نشده و تنها به ارزیابی کلیات و مطالب اساسی مرتبط با موضوع پرداخته میشود. با توجه به نوع نگرش جامع در مقالات مروری، تعداد خوانندگان این مقالات نسبت به مقالات تجربی و یا تحلیلی که فقط در زمینهای خاص مقاله منتشر میکنند، بسیار بیشتر بوده و به همین دلیل توجه مجلات به رعایت معیارهای کیفی در نگارش مقالات مروری بسیار بالا میباشد.
شاید در نگاه اول ارزش مقالات مروری با توجه به اینکه نویسنده کار جدیدی را ارائه نمیکند، نسبت به سایر مقالات پژوهشی کمتر به نظر بیاید، اما در واقع با توجه به اینکه برای نگارش مقالات مروری نویسنده باید نگرشی ژرف بر تمامی ابعاد موضوع داشته و بعلاوه بر پیشینه پژوهشی و تحقیقات جدید انجام شده پیرامون موضوع مورد نظر نیز مسلط باشد، به همین دلیل نگارش مقالات مروری توسط هر کسی نمیتواند، انجام گیرد. همچنین با توجه به اینکه مقالات مروری شناختی جامع از موضوع در اختیار خوانندگان قرار میدهند، بنابراین در مجامع علمی دارای ارزش و اعتبار بسیار بالایی میباشند.
با مطالعه اهداف و زمینههای فعالیت مجلات علمی پژوهشی میتوان دید که بسیاری از مجلات، مقالات مروری نگارش یافته را تنها در صورتی که حداقل تعداد 3 منبع اصلی ارائه شده در مقاله از نوشتههای پیشین خود نویسندگان در زمینههای مشابه باشند، قابل پذیرش دانسته و نسبت به منتشر کردن آن اقدام میکنند که با توجه به توضیحات ارائه شده در فوق دلیل این امر کاملا واضح است. امر فوق ممکن است در بسیاری از دانشجویان که قصد چاپ مقالات مروری که به هر حال نیاز به انجام تحقیقات میدانی و آزمایشگاهی ندارند، یأس ایجاد نموده و آنها از ادامه راه منصرف نماید، ولی به هر حال باید توجه داشت که انتخاب اساتید راهنما و مشاوری که در زمینههای مورد نظر پیشتر مقالاتی منتشر کرده باشند، میتواند این مشکل راه حل نماید. همچنین چنانچه در ادامه مفصلا بحث خواهد شد به نویسنگان تازه کار پیشنهاد میگردد که نسخه اولیه مقاله خود برای شرکت در همایشها، سمینارها، کنفرانسها و …. ارسال نموده و ضمن تکمیل نمودن مقاله، با درج یک ارجاع به خود (که همان مقاله ارائه شده در همایش میباشد) نسخه نهایی مقاله را برای یک مجله ارسال کنند.
در مقالات گردآوری چنانچه از نام آنها برمیآید، صرفاً به گردآوری و انعکاس نقطه نظرهای مختلف درج شده در منابع پرداخته میشود. با چاپ مقالات گردآوری در واقع هیچ نتیجه و فعالیت پژوهشی تازهای عرضه نمیگردد و تنها یافتههای موجود با نظم و انسجامی بالاتر در کنار هم قرار میگیرند. باید دقت داشت که اگرچه در بین مقالات جمعآوری و مروری شباهتهای بسیار زیادی وجود دارد ولی به هر حال اعتبار مقالات مروری بسیار بالا و غیر قابل مقایسه با مقالات گردآوری است.
از آنجا که هر فردی میتواند نسبت به نوشتن مقالات گردآوری اقدام نماید به همین دلیل قطعیتی در مورد جامع و کامل بودن این مقالات وجود ندارد، زیرا ممکن است که نویسنده فاقد شناخت کافی نسبت به تمامی ابعاد زمینه مورد بررسی بوده و یا دسترسی مناسب به انواع منابع مورد نیاز برای جمعآوری اطلاعات نداشته باشد. همچنین بر خلاف مقالات مروری، مقالات گردآوری غالبا فاقد تجزیه و تحلیلهای مناسب و همچنین نقطه نظرهای نویسنده بوده در صورت وجود داشتن کاستیها و تناقضاتی در منابع مورد استفاده نوسنده مقاله الزاما نمیتواند، یک جمعبندی صحیح و منطقی را از میان تناقضات موجود استخراج نماید. البته با توجه به شباهتهای زیاد مقالات مروری و گردآوری، مقالات گردآوری را میتوان نسخه کوچکتر و ناقصتر از مقالات مروری به حساب آورد.
مقالات گردآوری مانند تحقیقات انجام شده در طی دوران تحصیل که در آنها به استخراج متنی از بین تعدادی از منابع مورد استفاده پرداخته میشد، بوده و الزاما مقالاتی جامع که در برگیرنده تمامی ابعاد موضوع باشند، نیستند و خواننده با مطالعه مقالات گردآوری نمیتواند از شناخت جامع نسبت به تمامی ابعاد موضوع اطمینان حاصل نماید.
حتی با وجود بیان تمامی تفاوتهای موجود در بین این دو نوع مقاله، غالبا مشاهده میشود که دانشجویان تنها با خواندن تعداد محدودی منبع و نوشتن مقالهای از مطالب آنها، مقاله خود را مروری فرض کرده و از آنجائیکه مقالات مروری از انواع مقالات علمی پژوهشی میباشند، اقدام به ارسال مقاله خود برای مجلات دارای رتبه علمی پژوهشی مینمایند. از آنجایی که مجلات علمی پژوهشی پس از انجام دادن داوریهایی بسیار سختگیرانه، تنها مقالات مروری را پذیرفته و چاپ میکنند، متاسفانه در اکثر مواقع مقالات این دانشجویان غیر قابل چاپ اعلام میشوند. بطورکلی ارزش علمی مقالات گردآوری شده نسبت به سه نوع مقاله اول (تجربی، تحلیلی و مروری) به نسبت پایینتر است و نشریات دارای رتبه علمی پژوهشی و ISI، غالبا از پذیرش و چاپ مقالات گردآوری شده خودداری مینمایند.
البته باید دقت داشت که مرزبندی مشخصی برای تشخیص مقالات گردآوری و مروری وجود ندارد و پذیرش و یا رد شدن مقاله ارائه شده به یک نشریه علمی پژوهشی تنها وابسته به نظر داوران بررسی کننده مقاله میباشد، بطوریکه ممکن که یک نشریه مقالهای را از نوع گردآوری و فاقد ارزش لازم برای چاپ شدن در مجله بدانند ولی مجلهای دیگری همان مقاله را به عنوان یک مقاله مروری پذیرش و چاپ نماید.
- مقالات یاداشت فنّی (توصیفی)
مقالات یادداشت فنی (توصیفی) گونهای دیگر از مقالات علمی بوده که در بسیاری از مجلات منتشر میگردند. این مقالات در رشتههای مهندسی غالبا بعنوان مقالات یادداشت فنی و در سایر رشتهها بعنوان مقالات توصیفی شناخته میشوند. در این مقالات نویسنده به ارائه مطالبی بسیار کاربردی که غالبا برگرفته از تجربههای صنعتی و شخصی وی بوده، البته با نگاهی علمی به آنها میپردازد. به عبارت دیگر این مقالات بسیار کاربردی بوده و صرفا به مسائل علمی محض نمیپردازند. مطالب بیان شده در این مقالات اگرچه ممکن است از نظر علمی کاملا نوآور نباشند ولی به هر حال بسیار کاربردی و مفید هستند. اینجانب طی دوران کارآموزی مقطع کارشناسی در یک شرکت کشتیسازی مشغول به فعالیت بودم که در نهایت مطالب بسیار کاربردی که در آن دوران فرا گرفته بودم را در قالب یک مقاله یادداشت فنی در مجله علمی پژوهشی انجمن مهندسی دریا منتشر نمودم. بایستی دقت داشته باشید که مطالب آن مقاله از نظر علمی چندان نوآور نبود ولی به هر حال مواردی بسیار کاربردی که شاید در جای دیگری نتوان مشابه آنها را پیدا کرد در آن بیان شده بود.
تعداد صفحات مقالات یادداشت فنی (توصیفی) غالبا کمتر از سایر انواع مقالات بوده و معمولا در حدود 5 صفحه میباشند. مقالات یادداشت فنی اگرچه ممکن است در مجلات علمی پژوهشی نیز چاپ شوند ولی به هر حال ارزش علمی آنها نسبت به مقالات تجربی، تحلیلی و مروری پایینتر است.
باید دقت داشت که مرز بندی دقیق و مشخصی در بین انواع مقالات وجود ندارد و بسیاری از مقالات میتوانند ترکیبی از گونههای معرفی شده باشند، به عبارت دیگر در صورتی که فردی در مقاله خود علاوه بر انجام دادن آزمایشات تجربی به تحلیل ریاضیاتی و مدلسازی نتایج بدست آمده نیز بپردازند، در این صورت مقاله وی تحلیلی تجربی است. که در این میان با در نظر گرفتن مقالات ترکیبی میتوان تعداد بسیار زیادی از انواع مقالات را نیز به طبقهبندی گونههای مختلف مقالات اضافه نمود.
سایر انواع مقالات
علاوه بر 5 نوع مقاله تشریح شده، گونههای دیگری از مقالات نیز وجود دارند که اعتبار علمی آنها نسبت به موارد بیان گردیده پایینتر میباشد بطوریکه هیچ یک از آنها در زمره مقالات علمی پژوهشی به حساب نمیآیند. به منظور آشنایی خوانندگان تنها به ذکر عنوان این نوع مقالات بسنده شده و از بیان توضیحات بیشتر خودداری میگردد.
- مقالات نقد و بررسی
- مقالات انتقادی
- مقالات توصیفی
- مقالات گزارشی
- مقالات تدوین و ترجمهای
- مقالات ترجمهای
- نامه بر سردبیر
و…
به طورکلی تنها مقالات تجربی، تحلیلی و مروری در زمره مقالات علمی پژوهشی بوده و بقیه انواع مقالات سطح کیفی آنها نسبت به سه گونه فوق پایینتر میباشند. به طورکلی مقالات علمی پژوهشی معتبر فقط تمایل به چاپ مقالات تجربی، تحلیلی و مروری داشته و غالبا از پذیرش سایر مقالات خودداری میکنند. ولی به هر حال در بسیاری از مواقع ممکن است که در مجلات علمی پژوهشی نیز مقالاتی به غیر از سه گونه فوق مشاهده گردد که در این میان اگرچه امر فوق رایج بوده ولی به هر حال همیشگی نمیباشد.
سمینارها و همایشهای علمی
سمینارها، همایشها، کنفرانسها، گردهماییها، سمپوزیمها و … از دیگر مواردی میباشند که مقاله نگارش یافته را میتوان برای آنها ارسال نمود. روند برگزاری همایش بدین صورت میباشد که ابتدا برگزار کننده همایش با انتشار برگه درخواست مقاله[1] از تمامی پژوهشگران، دانشگاهیان و … دعوت به عمل میآورد تا در محورهای همایش که به صورت جرئی مشخص شدهاند، نتایج پژوهشهای خود را ارائه نمایند. در برگه درخواست مقاله علاوه بر درج محورهای همایش، آخرین زمان مقرر برای ارسال مقالات نیز درج میگردد. باید دقت داشت که دبیرخانه همایش پیش از این موعد مقرر صرفا مقالات را جمع آوری کرده و پس آن مقاله دیگری را دریافت نمیکند.
پس از گذشت موعد مقرر تعیین گردیده برای ارسال مقالات و جمعآوری تمامی مقالات دریافتی، داوری آنها شروع میگردد. بطورکلی داوری همایشها غالبا بسیار ابتدایی بوده و مقالات مرتبط با محورهای همایش که به خوبی نگارش یافته باشند معمولا میتوانند به آسانی سیر داوری را طی کرده و مورد پذیرش واقع شوند. با در نظر گرفتن این موضوع که برگزار کنندههای همایشها قصد جذب افراد و پژوهشگران به منظور شلوغ شدن فضای همایش را داشته و همچنین از تمامی شرکت کنندگان هزینه شرکت در همایش را دریافت مینماید، به همین دلیل سیاست آنها در قبال داوری مقالات بیشتر جذبی بوده و غالبا تنها مقالاتی که با محورهای همایش بیارتباط میباشند را مردود اعلام میدارند.
به طور کلی مقالات به دو گونه ارائه شفاهی و ارائه پوستری در همایشها پذیرفته میشوند. در ارائه شفاهی به نویسنده زمانی در حدود 10 الی 40 دقیقه (بسته به نوع سیاستهای برگزارکننده همایش) اختصاص داده میشود و در این زمان وی بایستی فایل پاورپوینت مقاله خود برای افراد علاقهمند به صورت شفاهی ارائه نماید. ارائه شفاهی چیزی شبیه به کلاس درس بوده با این تفاوت که روند اجرای آن بسیار رسمی میباشد و حتما بایستی فایل مقاله به صورت پاورپوینت آماده و ارائه گردد. همچنین پس از اتمام ارائه در زمان اختصاص داده شده، شرکت کنندگان میتوانند تمامی سوالهای خود را از نویسنده پرسیده و وی به آنها پاسخ دهد.
نوع دیگر ارائه مقالات در همایشها که جدیدا بسیار مرسوم شده است ارائه پوستری میباشد. در این شیوه، نویسندگان بایستی مقاله خود را به صورت پوستر درآورده و این پوستر را در محل برنامهریزی شده بچسبانند. تهیه پوستر امری مشابه با تهیه روزنامه دیواری است که در دوران مدرسه بسیار انجام میگرفت. پس از چسباندن پوستر، نویسنده بایستی در طول برگزاری همایش در کنار پوستر خود ایستاده و به افراد علاقهمند دستاوردهای پژوهشی خود را ارائه نماید. از آنجا که نویسندگان صرفا بایستی در محل برنامهریزی شده پوستر خود را بچسبانند به همین دلیل غالبا محدودیتی در تعداد مقالات پوستری پذیرفته شده وجود ندارد. تمامی موارد فوق در کنار سیاستهای جذبی برگزار کنندههای همایشها سبب میگردد که مقالاتی که از نظر محتوایی چندان قوی نمیباشند نیز معمولا به صورت پوستری پذیرفته گردند.
در طی برگزاری همایش غالبا یک سیدی که در آن متن اصلی تمامی مقالات ارائه شده در همایش درج گردیده است به شرکت کنندگان اهداء میشود. با مشاهده متن مقالات درج شده در سیدی همایش میتوان مشاهده کرد که تمامی مقالات در سربرگهای همایش و بدون درج نوع ارائه هر مقاله (پوستر و یا شفاهی) قرار داده شدهاند. به عبارت دیگر ارائه پوستری و یا شفاهی مقاله هر دو به عنوان ارائه مقاله در همایش شناخته میشوند و به همین دلیل غالبا در لیست مقالات ارائه شده در سیدی همایش نوع ارائه هر مقاله مشخص نمیگردد. بنابراین عملا ارائه پوستری مقالات نیز ارزشمند بوده و میتواند به عنوان یک گزینه مناسب در رزومه افراد و یا حتی در لیست منابع سایر مقالات قرار بگیرد.
به طور کلی بسیاری از شرکت کنندگان در همایشها به چیزی بیشتر از صرفا ارائه مقاله خود در سمینارها میاندیشند و اهداف متفاتی از شرکت در همایشها دارند. در این میان تعدادی از مواردی که میتوان از آنها بعنوان فرصتهای جانبی شرکت در همایشها نام برد، در زیر بحث شدهاند:
- دریافت پذیرش و بورس تحصیلی از دانشگاه معتبر جهانی:
یکی از مزایای اصلی شرکت در همایشهای معتبر بینالمللی امکان آشنایی رو در رو با اساتید و پژوهشگران سایر کشورها میباشد. به طور کلی افرادی که قصد ادامه دادن تحصیلات خود در دانشگاه های خارجی را دارند، بایستی بتوانند اعتماد تعدادی از اساتید آن دانشگاهها را جلب نمایند. یکی از روشهای بسیار مرسوم به منظور نیل به این هدف، ارسال ایمیل برای اساتید مورد نظر میباشد که در بسیاری از موارد چندان موفقیتآمیز نیست. شرکت در همایشهای معتبر بینالمللی این امکان را برای دانشجویان ایجاد مینماید تا بتوانند با اساتید متخصص در زمینههای مورد علاقه، به صورت مستقیم صحبت و با آنها در مورد همکاریهای آتی مذاکره نمایند. اینجانب شخصا موارد زیادی را مشاهده کردهام که افراد پس از شرکت در همایشهای بینالمللی همکاری خود را با اساتیدی که آنها نیز در همان همایش حضور داشتند ادامه و حتی توسط آنها جذب گردیدهاند.
- استخدام و انجام فعالیتهای بازرگانی:
در همایشهای معتبر اکثر سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی، صاحبان صنایع، فعالان و متخصصان در زمینه محورهای همایش نیز شرکت مینمایند. شرکت این افراد و نهادها در همایشها امکان آشنایی مستقیم دانشجویان با آنها را بدون هرگونه دردسر اداری فراهم میآورد. در موارد بسیاری مشاهده شده است که بسیاری از دانشجویان از این فرصت استفاده کرده و به نحوی توسط این افراد و نهادها جذب و حتی استخدام میگردند و یا این آشنایی زمینه شروع فعالیتهای اقتصادی بعدی را فراهم میآورد.
- آشنایی با افراد جدید و بسط فعالیتهای تحقیقاتی
- معرفی دستاوردهای پژوهشی و به تبع آن امکان جذب امکانات و درآمدهای بیشتر
- ……
به طور کلی همایشها را میتوان به دو نوع همایشهای ملی و بینالمللی تقسیم نمود. همایشهای ملی همایشهایی میباشند که در سطح کشور و به زبان فارسی برگزار میگردند و اعتبار آنها نیز در سطح ملی میباشد. البته باید دقت داشته باشید که در سطح کشور علاوه بر همایشهای ملی، همایشهای منطقهای که اعتبار آنها در سطح هر منطقه خاص میباشند نیز وجود داشته که معمولا کمتر مورد توجه قرار میگیرند.
همایشهای بینالمللی همایشهایی در سطح جهانی بوده که معمولا به زبان انگلیسی برگزار میگردند. به عبارت دیگر از آنجا که اعتبار این همایشها بینالمللی میباشد، مطالب ارائه شده در آنها برای تمامی افراد دنیا ممکن است جذابیت داشته و به همین دلیل به منظور استفاده تمامی پژوهشگران دنیا، مقالات ارائه شده در این همایشها بایستی به زبان انگلیسی ارائه شوند. به عنوان مثال همایش بینالمللی ISPST چند سال پیش در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران برگزار گردید. اگرچه اکثر شرکت کنندگان در آن همایش ایرانی فارسی زبان بودند ولی به هر حال تمامی مقالات به زبان انگلیسی ارائه شد.
در بسیاری از موارد مشاهده میشود که خیلی از همایشها تحت نام سمینار بینالمللی به زبان فارسی برگزار میشوند. به عبارت دیگر در تبلیغات و پوسترها، این همایشها بینالمللی معرفی گردیده در حالی که مقالات دریافتی آنها به زبان فارسی میباشند. باید دقت داشته باشید که اگرچه از این همایشها به عنوان همایش بینالمللی معرفی میشوند ولی به هر حال اعتبار واقعی آنها تنها در سطح ملی است.
یکی از مواردی که همیشه برای دانشجویان سوال برانگیز میباشد تشخیص میزان اعتبار انواع همایشها در مقایسه با یکدیگر میباشد. به عبارت دیگر همیشه این سوال از اینجانب پرسیده میشود که از بین دو همایش مشابه چگونه فهمید که کدام همایش دارای اعتبار بیشتری است. خوشبختانه در مورد مجلات معیارهای دقیقی از جمله ضریب تاثیرگذاری، شاخص فوریتی، شاخص نیمه عمر و … وجود داشته که مشخص کننده دقیق درجه اعتبار هر مجلهای میباشند. در این میان پژوهشگر با مشاهده این معیارها به آسانی میتواند میزان اعتبار هر مجلهای را تشخیص دهد. این در حالی است که در مورد همایشها چنین معیارهای مشخص و واضحی وجود ندارد و همین تشخیص میزان اعتبار آنها را تا حدودی مشکل کرده است. در زیر مواردی که میتوانند نشان دهنده میزان اعتبار تقریبی یک همایش باشند به طور خلاصه بیان گردیدهاند:
- درجه اعتبار برگزار کننده اصلی همایش:
هر کنفرانسی یک برگزار کننده اصلی داشته که با همکاری با سایر نهادها اقدام به برگزاری همایش کرده است. هرچه اعتبار برگزار کننده اصلی همایشی بیشتر باشد میتوان امر فوق را به معنی معتبرتر بودن آن همایش تفسیر نمود. به عنوان مثال در نگاه اول میتوان همایشی که در دانشگاه کمبریج برگزار میشود را معتبر تلقی کرد و یا همایشی که دانشگاه شریف برگزار مینماید را با اعتبار دانست.
- درجه اعتبار ارگانهای حمایت کننده همایش:
اگرچه هر همایشی غالبا تنها یک برگزار کننده اصلی دارد، ولی به هر حال بسیاری از مراکز پژوهشی، اداری، صنعتی و بسیاری از دانشگاهها از حامیان مالی و یا معنوی آن همایش میباشند. هرچه حامیان یک همایش معتبرتر باشند، آن همایش معتبرتر است.
- تعداد دورههای پیشتر برگزار شده این همایش:
به طور کلی برگزارکنندههای هر همایشی، به منظور ایجاد نمودن فضایی مناسب برای ارائه دستاوردهای پژوهشی نوین و جدید، همایش خود را با محورهای مشابه طی بازههای زمانی مشخص مثلا 2 ساله، 3ساله و یا هر بازه زمانی دیگری تکرار مینمایند. کاملا طبیعی است که هرچه تعداد دورههایی که یک همایش پیشتر برگزار شده است بیشتر باشد، اعتبار آن بیشتر خواهد بود.
- تعداد مقالاتی که در دورههای قبلی همایش ارائه شدهاند:
اگر قصد شرکت در یک کنفرانس را دارید و از درجه اعتبار آن اطمینان ندارید، سیدی دورههای قبلی آن را مشاهده کرده و تعداد و سطح کیفی مقالاتی که پیشتر در آن کنفرانس ارائه شدهاند را ملاک ارزیابی خود قرار دهید.
- محدود و کاملا تخصصی بودن محورهای همایش:
چنانچه اشاره شد هر همایشی دارای محورهایی بوده که همایش پیرامون آن مباحث برگزار میگردد. کاملا طبیعی است که همایشهایی که محورهای برگزاری آنها وسیعتر و کلیتر میباشند، میزان عمق و تاثیرگذاری آنها نسبت به همایشهای کاملا تخصصی در زمینههایی خاص کمتر میباشد. به عبارت دیگر وقتی که همایشی در موضوعاتی بسیار کلی برگزار میگردد، غالبا مقالات، شرکت کنندگان و داورهای آنها به صورت پراکنده و غیر متمرکز میباشند و در عمل آن همایش نمیتواند در موضوعات فوق بسیار دقیق گردد. به همین دلیل شدیدا توصیه میشود که به جای ارسال مقالات خود به همایشهای کلی، آنها را به همایشهایی که به صورت تخصصی به موضوعاتی مشابه زمینه مقالات شما میپردازند، ارسال نمایید.
- داورها و کادر علمی همایش:
کاملا بدیهی است که هرچه کادر علمی و داورهای همایشی قویتر باشند، اعتبار آن همایش نیز بالاتر خواهد بود. به همین دلیل توصیه میشود که کادر علمی هر همایشی را با دقت بررسی کرده و در صورتی که تشخیص دادید که آن همایش توسط کادر علمی و داورهایی قوی پشتیبانی میشود، مقاله خود را برای آن ارسال نمایید.
- مجلات طرف قرارداد با همایش:
غالبا برگزارکنندگان هر همایشی با تعدادی مجله برای چاپ مقالات ارائه شده در همایش قرارداد داشته و از نویسندگان دعوت مینمایند تا در صورت تمایل مقالات ارائه شده در همایش را در آن مجلات نیز منتشر نمایند. بدیهی است که هرچه مجلات طرف قرارداد با یک همایش، دارای درجه اعتباری بالاتری باشند، امر فوق را میتوان به معتبرتر بودن خود همایش ارتباط داد.
آموزش نگارش مقالات علمی پژوهشی و ISI
با توجه به اینکه نگارش صحیح و مناسب یک مقاله علمی، مهمترین رکن ب
