یک فعالیتی طبیعی ، لذت بخش و دلخواه برای کودک می باشد ، ولی با تاسف بزرگترها این حقیقت را حدی تلقی نمی کنند .
در صورتی که بازی هدفدار و منطقی می تواندروابطی صمیمی ، گرم ، عمیق را با کودکان برقرار کند و در جهت رشد مقدمه :
بازی
و تربیت آنان گام برداشت .
گامهایی که دریچه ی لطافت بازی ، شروع شده و به دنبال خیال و رویا ها و ابعاد احساسی عاطفی و شناختی کودکان خاتمه می یابد به همین دلیل پرداختن به بازی خصوصاً بازیهای عروسکی بررسی نزدیکترین زاویه شخیت کودک می باشد بی اعتنایی به این پدیده ، نادیده گرفتن بسیاری از جلوه های روحی و روانی شخصیت کودک خواهد بود از آنجایی که والدین اولین آموزگاران کودک خود می باشند وظیفه پدران و مادران است که بهترین و جالب ترین روش های آ«وزشی را بیا بند تا بتوانند کودک خود را به طور صحیح و متناسب با رشد جسمی و ذهنی او آموزش دهند او را راهنمایی کنند و به شکل گیری مشاهدات و تجربیات کودک کمک نمایند .
از این رو آنها باید همانند یک مربی آگاه و ورزیده ، مسائل را به زیان کودکانه و باروانی و سادگی و بدون پیچیده گی به او بیاموزند و در این راه در برابر ناتوانیهای کودک صبور بوده و توانایی های او را ستوده و تقویت کند .
ویژگی های بازی کودکان :
ا) ویژگی جسمانی بازی : ضمن بازی ، کودک می دود ، از پله ها بالا و پایین می پرد ، خم و راست می شود ، رکاب می زند و .... در تمام این حالات کودک از عضلات و اندامهای مختلف کمک می گیرد و این عمل سبب تقویت آنها می شود . بازی مکانیسم های داخلی بدن مانند تنفس ، گردش خون ، اعصاب ، هضم ، جذب و دفع و ...... تنظیم می کند .
2) ویژگی های درمانی بازی :
بازی نه تنها به کودک برای رفع نیاز های جسمی و رشد و تقویت اندامهای او کمک می کند ، بلکه فرصتی به وجود می آورد تا کودک بتواند از نظر روانی نیز ارضاء شود . او از طریق بازی ، فشارهای درونی خود را به طور نا خود آگاه تخلیه نماید . کودک توسط بازی رفتار خود را متعادل می سازد .
3) ویژگی اجتماعی بازی :
کودک در مراحل رشد خود پی می برد که با دیگران رابطه بر قرار کند و این شناخت را در خلال حرکات وی می توان دید تربیت و آموزش صحیح می تواند در میزان این شناسایی موثر شود ، یکی از بهترین وسائلی که می تواند در فرآیند شناخت کودک از خود ، مورد استفاده قرار گیرد بازی است کودک از طریق بازی نخستین گامها را برای اجتماعی شدن بر می دارد . او همکاری و تعاون را با گروه می آموزد .
4- ویژگی آموزش بازی :کودک در خلال بازی از حواس مختلف خود کمک می گیرد او صداهای مختلف را می شنود ، نرمی ، زبری ، نازکی و کلفتی اشیاء را لمس می کند ، بوهای مختلف را حس می کند و همه ی اینها سبب تقویت حواس او و شناخت بیشتر وی از محیط پیرامون و گسترش و تعمیق آموخته های وی می گردد .
عوامل موثر در بازی کودکان :
1) سن : کودک در سنین مختلف بازی های خاصی را می پسندد . نوزاد ، دست و پا زدن را دوست دارد . وقتی که کودک بزرگتر می شود از قایم با شک بازی با مادرش لذت می برد ، قبل از دبستان بازی کودکان بیشتر حالت انفرادی دارد و کمتر بازی گروهی انجام می دهند .
2) جنس : بازی دخترها و پسرها متفاوت است . پسرها بازی هایی را دوست دارند که با فعالیت فیزیکی بیشتری همراه باشد در صورتی که دختر ها بازی گرام و ساکت را ترجیح می دهند . در سنین 8 تا 10 سال اختلاف بازی بین دو جنس کاملاً مشهود است ، در این سنین کودکان ترجیح می دهند که با هم جنس خود بازی کنند .
3) محیط : کودکان در سراسر دنیا به بازی نیاز دارند و محیط تنها در نوع بازی آنها تأثیر می گذارد . در بسیاری از مناطق که از امکانات اقتصادی محرومند ، به دلیل آن که خانواده ها توان اقتصادی مناسبی جهت خرید وسایل و اسباب بازی های گران قیمت برای خود ندارند ، کودکان به بازهای سنتی پدر انشان روی می آورند .
4) هوش: اگر چه هوش مستقیماً بابازی تاثیر نمی گذارد ولی می تواند در چگونگی وسایل بازی و انتخاب انواع بازی ها موثر باشد است کودک با ضریب هوش بالا سعی در انجام بازی های ابتکاری و سمبلیک با اسباب بازی خود می نماید و یا حتی ممکن است از روی کنجکاوی آن را بررسی نموده و نز هم باز نماید . کودکان تیز هوش سعی می کنند وسائلی رابرای بازی انتخاب نمایند که بتوانند آنها به ابتکار و ابداع دست زده و قوای ذهنی خود را به کار گیرند .
اسباب بازی :
اسباب بازی ها اشیایی هستند که علاوه بر سرگرم کردن کودک می توانند به عنوان وسیله ای برای فعالیت کودک افزایش تحرکات و شرکت فعالانه او در کارها و نیز اهداف آموزشی با تشخیص ، درمان و همچنین درمان کودکان محلول و کودکان دارای مشکلات رفتاری مورد استفاده واقع می شوند .
در واقع اسباب بازی می تواند به کودک کمک نماید تا مرزهای ادراک خود را در محیط پیرامون وسعت بخش د و محدودیتهای محیط را کاهش داده و یا از بین ببرد .
نیاز کودکان به بازی :
والدین یا مربیان کودک و تربیتی می تواند با استفاده و بهر برداری از بازی ، کودکان را جهت زندگی اجتماعی مفید و کار آمد آماده نمایند . علاوه بر اینکه در جریان بازی کودک نیاز اساسی خود را بر آورده می سازد ، می تواند مسیر رشد و تعالی خود را به راحتی و موفقیت ادامه دهد البته در نظر داشته باشید که کودک در بازی تنها نیازهایی را که ذکر شده اند را بر آورده نمی سازد بلکه کلیت نیاز های حسی – حرکتی کودک و به نوعی نیاز های روان شناختی کودک از طریق بازی بر آورده می شود .
به همین دلیل به درک بازی کودکان برابر است با توجه و درک نیازهای اساسی کودکان در زندگی و پرداختن به تعلیم و ترتیب بهتر آنان ، پس در بازی کودک نوعی از زندگی اجتماعی را تجربه می کند که در آ» تعیین کننده اصلی خود او بوده و می تواند روند و حرکت ارتباط را به صورتی تنظیم کند که دلش می خواهد ، یا نیاز دارد به همین خاطر اغلب کودکان به بازی های عروسکی روی می آورند .
عروسک یکی از قدیمی ترین وسایل بازی کودکان است و کودکان بدون توجه به جنسیت خود از بازی با آن لذت می برند .
جنس عروسک می تواند از پارچه ، پلاستیک نرم و شکننده باشد عروسکهای کودکان باید در اندازه ها و شکلهای مختلف تهیه شوند تا کودک بتواند با آنها ارتباط بر قرار کند .
همچنین تهیه لباس برای عروسک بسیار مورد علاقه کودک است عروسک بازی یکی از عبوب ترین بازیهای کودکان است . کودکان از عروسکهای خود برای ایفای نقش های گوناگون استفاده می کنند . آنها با عروسکهای خود حرف زده ، احساسات خود را به نمایش می گذارند هر چه عروسک با ساختار فرهنگی کودک شبیه تر باشد نزدیکی با عروسک بیشتر می شود .
میل به داشتن هم صحبت و عروسک بازی :
یکی از انگیزه های اساسی گرایش کودک به عروسک داشتن ، هم صحبت و مخاطبی است که پیوسته نزدیک او باشد و هر زمانی که خواست بتواند مخاطبش را مورد صحبت و گفتگو قرار دهد مخاطبی که هیچگاه از صحبت کودک خسته نمی شود و پیوسته چشمهایش باز است و به هیچ عنوان در گفتگوی کودک با او حواسش پرت نمی شود و شش دانگ حواسش به حرفها ، صحبتها ، دردلها و قصه هایی است که کودک برایش تحریف می کند .
تفاوت منحصر به فرد عروسک در میان اسباب بازی :
کودک می تواند در بازیهای عروسکی انرژی روانی و جسمی خودش را باور کرده و شکل مناسبی می دهد . چرا که در این بازی تجربه ، لذت ، یادگیری ، مشارکت ، علاقه ، عشق ، اداره کردن امور و روابط ، کمک کردن به یک موجود کوچکتر ، مراقبت و تربیت کردن این موجود که عروسک نام دارد همگی شکلهایی از انرژی تبدیل شده و بارور نشده کودک می باشد . به همین دلیل نمی تواند بازی عروسکی را مثل بازی فوتبال ، شمشیر بازی ، تفنگ بازی قایم باشک و بسیاری دیگر از بازیهای کودکانه دانست .
علاوه بر آن در بازی عروسکی یک فعالیت چند منظوری بوده و فضای بازی با فضای زندگی بازی واقعی چندان مطابقت و نزدیکی ندارد .
نقش اسباب بازی های عروسکی در تخلیه انرژی و باز توانی :
کودک پر بارو غنی از انرژی بوده و نیاز دارد که این انرژی ها را به شکل از خود بروز دهد وقتی در اطراف کودک زمینه های مثبت و منطقی جهت تخلیه انرژی وجود نداشته باشد این انرژی باعث برقراری و پرکاری ناسالم کودک می گردد . در صورتی که به خوبی از این انرژیها استفاده گردد ، وجود کودک مثل ژنراتور فعال و پرکار شروع به باز توانی و زایش مجدد انرژی می نماید علاوه بر این که استفاده مثبت از انرژیها موجب افزایش اعتماد به نفس و تقویت اراده کودک می گردد در صورتی که عروسک و بازی عروسکی به شکل مناسبی باعث تخلیه انرژیهای کودک می گردد . نه تنها آموزش روحی اورا افزایش می دهد بلکه باعث پویایی رفتار کودک نیز می گردد .
نقش عروسک در ایران :
در کشور ما عروسک به چند صورت مورد توجه بزرگتر ها قرار می گیرد . گروهی به عروسک به عنوان یک وسیله ی سرگرم کننده توجه می کنند گروه دیگر بر حجم تعداد و قیمت عروسک را بیشتر مورد توجه قرار می دهند در صورتی که عروسک تا حجم خاصی برای یک کودک به عنوان اسباب بازی جلوه می کند و پا ندا گوریل ها و عروسکهای غول پیکری که تازگیها وارد بازار اسباب بازی کشور شده اند بیشتر از اینکه یک هم بازی باشند باعث احساس مسئولیت کودک گردند ، مجسمه ای هستند که بعضاً باعث ترس کودک می شوند در ترد این گروه عروسک تا زمانی که تازمانی که تازه باشد مطلوب است .
نقش عروسک در کشورهای دیگر :
بر خلاف کشورما ، بسیاری از کشورهای دیگر جهان مخصوصاً ، ژاپنی ها در استفاده از عروسک به عنوان یک وسیله در جهت رشد و پرورش ساختار های بنیادی شخصیت کودک بسیار دقیق هستند در ژاپن مردم روی عروسکهادقت ، برنامه ریزی و توجه ویژه ای دارند و با مراقبت خاصی که توام با احترام ، ارزش گذاری و مراقبت جدی ، مسئولانه و دلسوزانه ای باشد با عروسکها برخورد می کنند یعنی عروسک را مانند ابزاری آموزشی و پرورشی در جهت رشد اجتماعی و روانی کودک ، در نظر می گیرند .
بنابراین در جوامع مختلف به دلیل نوع ، میزان ارزش گذاری و چگونگی ارتباط والدین و محیط اجتماعی – روانی کودک عروسکها دارای کارهای مختلف و گوناگونی می باشند و حتی در یک جامعه ممکن است عروسک را خانواده ای به خانواده ی دیگر مار کردهای متفاوت واثر گذاری مختلفی داشته باشند . چیزی که مهم است این است که عروسک در هر جامعه ای چه جامعه ایرانی ، چه جامعه ی ژاپنی و یا جوامع اسکیمویی ، آفریقایی و اروپایی ، ابزاری است تربیتی و روان شناختی که با آن می توان کودک را شناخت ، به کودک را شناخت ، به کودک آموزشی داد : اوقات فراغت او را به صورت مفید و مطلوب پر بار کرده و کار کردهای منفی و نا سالم عاطفی ، احساسی ، رفتار های و شناخت او را بهبود بخشید (منظوربازی درمانی است . )
کار کردهای مختلف عروسک بازی :
1) کار کرد تفریحی عروسک بازی : بازی عموماً عاملی است که موجب می گردد کودک به شادابی و روح خود بپردازد خصوصاً عروسک که به عنوان سمبلی انسانی محسوب می شود و برای کودک ، فرصتی در جهت تغییر شرایط به صورتی که ایده آل و مطلوب خود اوست فراهم می آورد . در این کارکرد ، عروسک باعث می شود که زمان به صورتی دلپزیر و خوش گذاران گذر نماید و کودک با عروسک خود احساس مثبت و خوبی داشته باشد پس بازی در این کارکرد به عنوان یک روش آرام بخش می تواند باشد
2) کار برد بازی سازی ادراکی بازی عروسکی :
کودک از 5 تا 6 ماهگی درون رحم مادر شروع می کند به احساس کردن حیات پیرامون خود و این احساسات تراکم یافته زیر بنای فرآیند درک و فهم کودک از خود ، حیات پیرامون و آنچه که برای زندگی و حیات او ضرورت دار می گردد و همه ی آنها را ادراک کرده و تحلیل می نماید . وقتی کودک با عروسک خود بازی می کند و یا به عروسک بازی کودک دیگری دعوت می شود با گامهای نا خود آگاه خود به این بازی دوستانه و دل پذیر راه پیدا می کند و هر چه زیبا تر باشد ، برای او موثر و تغییر دهنده تر است . در حقیقت به نوعی خود کاری کودکانه مشغول خواهد شد .
3) کار کرد آموزشی عروسک بازی :
کودک به تنهایی و به خودی خود نمی تواند از عروسک بازی در یک فرایند مثبت و مفید آموزش استفاده کند و باید کسانی در اطراف او باشند تا به او کمک کنند که چگونه و به چه صورت می بایستی بیاموزد کودک در این فرایند در جهت تغییر و هدایت مثبت رشد فکری ، اخلاقی ، رفتاری ، احساسی ، عاطفی و ارزشی تحت آموزش قرار می گیرد و کلیه آموزشهای رسمی و غیر رسمی خواند به این علت که هم خود آگاه و هم ناخود آگاه خود در این آموزش مشارکت و حضور دارند و کودک به صورتی همه جانبه و کامل با تمامیت شخصیت خود در این آموزش دخالت کرده و حضور دارد علاوه براین که گیرایی و لذت ناشی از عروسکها بازی پیوندی شیرین و دل پذیر با هر آنچه که یاد گرفته باشد ایجاد خواهد کرد .
نقش عروسک بازی در رشد و تکامل کلامی کودک:
جایگاه عروسک در میدان گفتگوی کودک :
کودک در ارتباط با عروسک دوست دارد خودش را بیان کرده و دنیا را نیز تعریف کند و تعریف او از دنیا تصویر هایی می باشد که از پدر ، مادر ، برادر و خواهر ، خانه و کوچه های اطراف خانه خود دارد . اگر پدر و مادر با او بی میلی کنند و یا رفتار مناسبی داشته باشند کودک این رفتار ها را برای عروسکش تعریف می کند و همین تعریف کردن اساس آرامش روحی ، تخلیه روانی کودک می باشد و در نهایت باعث تجلی و بروز یک سری بیانات و گفته های ناب و ارزشمند در ذهن کودک می گردد .
سیکل زبان آموزی تراکمی – بسته
کودک
شنیدن
حافظه کوتاه مدت
حافظه دراز مدت
یادگیری مطلب اول
شنیدنی
حافظه کوتاه مدت
حلقه دراز مدت
یادگیری مطلب دوم
تراکم مطالب
انتخاب و گفت گوی طوطی وار
سایر فرآیند های شناختی – روانی
نقش عروسک بازی در پرورش خلاقیت کودکان :
خلاقیت فرد خلاق مفهوم و تصویری است قابل مشاهده و اندازه گیری و سنجش که ترسیم کننده انسانی کامل و تحقق یافته می باشد . چنین مفهومی زیبا ترین فرایند انسانی که نام خلاق بودن را به خود اختصاص داده است را در بر می گیرد بنابراین اگر این مفهوم و انسان سزاورچنین صفتی را بتوانیم پرورش دهیم می بایستی با دیده توام با خرسندی و افتخار به آن نگاه کنیم . کودک چون خود را مالک عروسک می داند و عروسک را تنها به خود متعلق و وابسته و علاقه مند می شمارد ، احساس سرپرستی مالکیت و بزرگتری خاصی را در خود نسبت به عروسک حس می کند همین امر موجب می شود با دیدی مسلط به عروسک نگاه کند بنابراین به صورتی ناخواسته در یک موقعیت ویژه و برتر قرار می گیرد .
بازیهای عروسکی ورشد اجتماعی :
رابطه ی کودک با عروسک و رشد اجتماعی :
کودک در ارتباط با عروسک خود تنها وقت خود را پر نمی کند بلکه به صورت معنی داری فعلل می گردد در این فعالیت کودک را با پیرامون و جامعه ای که او را در بر گرفته آشنا می شود در حقیقت جامعه فهمی کودک از مشارکت صمیمی و گرم او با عروسک و دنیای خیال و شیرین کودکش آغاز می گردد . کودک در جریان ارتباط خود با عروسکش بسیاری از مفاهیم احساسی و عاطفی و ارزشی و اجتماعی را می فهمد و آموزش می بیند برای کودک را بطه ای که با عروسک بر قرار می شود ، آزمایشگاهی خواهد بود برای او روابط واقعی وارزشمند اجتماعی .
وضعیت برتری کودک به عروسک :
وقتی که کودک با پ دیده ای چون عروسک روبه رو می گردد ، مایل است که بتواند برای عروسک دوست خوبی باشد بنابراین در یک ساختار تربیتی هدفمند و دارای پویایی روانی قرار می گیرد.
در این شرایط است که کودک با برتری جسمی ، روحی ، اجتماعی نسبت به عروسک خود را در یک وضعیت مطلوب و ایده آل می بیند . همین وضعیت مطلوب برتری به عروسک شرایط را به صورتی آماده سازد که کودک می تواند بیاموزد و فراگیری خوبی را داشته باشد .
نقش عروسک بازی در بهداشت روانی کودکان :
نیاز به دوست داشتن و دوست بودن در عروسک بازی :
عروسک دوست خوبی برای کودک می باشد و نیازهای او را بر آورده می کند . کودک در ارتباط با عروسک تنهایی خود را به صورت مطلوبی از بین می برد . علاوه بر این در ارتباط با عروسک کودک انرژی خود را تخلیه می کند و نیروی تازه می گیرد . بنابراین چنین موجودی با ویژگی های وسیعی که تا کنون از آن یاد کرده ایم می تواند نقش ممتازی و منحصر به فرد در بهداشت روانی کودک داشته باشد .
نقش کار کردهای عروسک در بهداشت روانی کودک :
1) ایجاد حس داشتن و تحلق یافتن به عروسک
2) ارضای تمایل و نیاز به پیشرفت
3) حس پرستی و مسئولیت مراقبت از عروسک
4) تقویت نقش پذیری و رشد مهارتهای اجتماعی
5) ایجاد ارتباط احساسی و عاطفی با عروسک
6) تحدیل کردن انتظارات کودک به علت پس خوراند و باز خورد اطلاعات
7) فعالیتهای روانی – عقلی و بار وری ذهنی کودک در ارتباط با عروسک
8) خوشحال نمودن و لذت بخش کردن اوقات فراغت کودک
9) افزایش حرمت ذات و ارزش گذاری به خویشتن کودک
10) انتقال احساس مادری به کودک
11) تقویت قدرت کلامی کودک و مهارتهای ابزار وجود تخلیه عواطف
12) درون فکنی انواع روابط اطرافیان با عروسک
13) رشد عواطف و گرایشهای عاطفی کودک
14) همانند نمودن عروسک با خویشتن
15) افزایش قدرت تصمیم گیری و هدایت فکری
16) یادگیری آزمایش و خطا بدون استرس رفتار های اجتماعی با عروسک
17) تخلیه و برون ریزی هیجان از طریق عروسک
18) افزایش اعتماد به نفس کودک به علت سرپرستی و مراقبت از عروسک
19) عروسک دریچه ای به دنیای واقعیت و دنیای بیرون
20) تحدیل فشار ها ، ناکامیمها ف اضطراب ها و هیجانات ناشی از شرایط مطلوب
کاهش فعالیت های ضد اجتماعی و بازیهای عروسکی :
کودک عروسکش را کتک می زند موهای عروسک را می کشد با عروسک قهر می کند با صدای بلند سر عروسک داد می زند این رفتار ها اگر در ارتباط با عروسک منع شددن در جای دیگر به صورت واقعی بروز پیدا می کنند پس کودک در ارتباط با عروسکش با توجه به تخلیه هیجانات و واکنشهای روحی خود احتمال بروز رفتار های ضد اجتماعیش کاهش می یابد پس بازی علاوه بر کار کرد های گوناگونی که تا کنون ذکر شده است می تواند کاهش میل به فعالیتهای ضد اجتماعی بهداشت روانی کودک را پیش از پیش تامین نماید و آرامش عاطفی او را در نهایت درجه تامین نماید .
الیزابت ها را لوک می گوید : بازی به کودک کمک می کند تا دنیایی را که در آن زندگی می کند بشناسد بفهمد و کنترل کند و میان واقعیت و تخیل فرق بگذارد . کودک هنگام بازی درباره خودش ، دیگران و رابطه اش با آنها چیز یاد می گیرد او میزان توانایی های خود با دیگران را مقایسه می کند و به این ترتیب یک مفهوم روشن تر واقع گرایانه تر از خود به دست می آورد بازی به او فرصت می دهد تجربه و توانایی های خود را به آزمایش بگذارد و بدون آن که مجبور باشد مسئولیت کامل اعمال خود را به عهده بگیرد کاری که در انجام فعالیتهای جدی تر ناچار به تقبل آن است .
منابع :
مولف : باقری مژگان
نام کتاب : نقش بازی و اسباب بازی در آموزش کودکان
نام کتاب : نقش بازی های عروسکی در شخصیت کودکان
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه 1
ویژگی بازی کودکان 2
ویژگی درمانی بازی 2
ویژگی اجتماعی بازی 2
عوامل موثر در بازی کودکان 3
اسباب بازی 4
نیاز کودکان به بازی 5
میل به داشتن هم صحبت و عروسک بازی 6
تفاوت منحصر به فردعروسک در میان اسباب بازی 7
نقش اسباب بازی های عروسکی در تخلیه انرژی و باز توانی 7
نقش عروسک در ایران 8
نقش عروسک در کشورهای دیگر 8
کارکردهای مختلف عروسک بازی 9
کاربرد بازی سازی ادراکی بازی عروسکی 10
کار کرد آموزشی عروسک بازی 10
فهرست
عنوان صفحه
نقش عروسک بازی در رشد و تکامل کلامی کودک 11
نقش عروسک بازی در پرورش خلاقیت کودکان 12
بازی عروسکی و رشد اجتماعی 13
وضعیت برتری کودک به عروسک 14
نقش عروسک بازی در بهداشت روانی کودکان 14
نقش کارکردهای عروسشک در بهداشت روانی کودک 15
کاهش فهالیت های ضد اجتماعی و بازیهای عروسکی 16
مقاله اسباب باری کودکان
