نوع فایل: word
قابل ویرایش 190 صفحه
مقدمه:
جامعه‌ی پویا و پرتلاش امروزی یک لحظه درنگ نمی کند تا بتواند به فنون جدید و قدرت والای علمی دست پیدا کند . در چنین عصری که عصر شکوفایی و بهره جستن از نبوغ بزرگان علمی، پژوهندگان ،مخترعین ، مبتکرین، صنعتگران و... است برای اداره سازمان‌های اجتماعی ـ فرهنگی ـ اقتصادی و آموزش جامعه به فکر و ذهن افراد خلاق نیاز است ، تا بتوان همگام و همپای پیشرفت جامعه به پرورش افراد خلاق اقدام نمود.بسیاری بر این عقیده‌اند که خلاقیت امری ذاتی است و فقط خداوند این ودیعه خود را به عده‌ای از انسانها بخشیده و قابل آموزش و آموختنی نیست . عده‌ای با این عقیده مخالفند و ابراز می دارند خداوند به همه انسانها یکسان نعمت بخشیده این افراد (خلاقان) از این نبوغ خدادادی خود ، بیشترین بهره را برده‌اند و نیز معتقدند که خلاقیت صفت مشترک تمامی انسانها است که با پرورش آن می توان آن را از حالت رکود درآورد و
از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کرد و بالعکس می‌توان خلاقیت را با آموزش ناصحیح و غلط از ریشه خشکاند. تحقیقات ادعای گروه دوم را تصدیق کرده و خلاقیت را صفت مشترک تمام انسانها دانسته ، اما مقدار و نوع خلاقیت از فردی به فرد دیگر متفاوت می‌دانند و هر انسانی به نوعی از خلاقیت خود بهره می‌برد یکی زیاد یکی کم(پیرخایفی،1376). این تحقیقات نشان داده است که رشد و پرورش خلاقیت از همان بدو تولد و دوران
کودکی آغاز می‌شود و در دوران دبیرستان به مرحله شکوفائی خود نزدیک می‌شود. البته اگر این توانایی در انسان پرورش یابد تا پایان عمر به غنای والای علمی آن افزوده می‌شود. پیرخایفی (1376) آموزش خلاقیت را امری حیاتی می‌داند که باید در سطوح مختلف تحصیلی به صورت همگانی انجام گیرد و این آموزش همگانی متضمن انعطاف پذیری ذهن ، توانمندی شخصیت انسان (پرورش روحیه‌ی استقلال و اعتماد به نفس) و ایجاد زمینه و بسترهای مناسب اجتماعی فردی و خانوادگی است. جدای از آموزش همگانی و عمومی آموزش ویژه نیز از ضروریات است . با آموزش
ویژه، فکر به طور خاص در یک زمینه ، مهارت مطلوب و مناسب را کسب می‌کندو به اصطلاح اهل علم تخصص می‌یابد. تفاوت اساسی موجود میان آموزش همگانی و آموزش ویژه این است که در آموزش همگانی فرد یاد می‌گیرد که چگونه در خدمت خود باشد و قابلیت‌های خود را بشناسد و به
استعدادهایش در زمینه‌های مختلف پی ببرد، امّا در پرورش ویژه فرد علاوه بر شناخت قابلیت‌های خود به خدمات اجتماعی نیز توجه میکند و یاد می‌گیرد که چگونه در خدمت جامعه باشد و خود را وقف اجتماع نماید . فرد به صرف داشتن اندیشه‌های خلاق به ما تضمین نمی‌دهد که
حتماً این اندیشه را در هر سطحی از خلاقیت که می‌خواهد باشد می‌تواند به مرحله بازدهی و تولید برساند قطعاً در این راه عوامل شخصیتی بسیاری وجود دارند که مانع از به نتیجه رسیدن اندیشه خلاق افراد می‌شوند. عواملی چون ـ اعتماد به نفس پایین ـ نبود اراده و پشتکار ـ اضطراب ـ تشویش خاطر ـ دل نگرانی ـ وسواس ـ خود کم بینی ـ حساس نبودن نسبت به پدیده‌ها ـ تمایل به همرنگی و یکنواختی فکر از عواملی به شمار می‌‌روند که راه را بر اندیشه خلاق می‌بندد . از این رو تدارک دیدن زمینه‌ای که باعث برطرف ساختن عوامل شخصیتی ذکر شده می‌شود ، مهمترین قدم برای رشد اندیشه به شمار می‌رود. در این میان تأکید ویژه بر نقش خانواده و در مرحله‌ی دوم مدرسه است .ادیسون (به نقل از میرزا آقایی ، 1382) اظهار
می‌دارد که : تمام پیشرفتهای عالم گیرش من جمله اختراع برق را مدیون تفکر منظم و یادداشت برداری
دقیق است . این گفته ادیسون نقش نوشتن را واضح و روشن بیان میکند. انسان با نوشتن باعث می‌شود که کلمات بر روی کاغذ نقش بگیرند و جاودانه شوند و چشمان آدمی را بار دیگر وادار به تحریک کنند و به دنبال آن ، نگاه‌ها به حرکت در می‌آیند و چرخه‌ای از نگاه ها ـ سکوت ـ تفکر و
نوشتن شکل بگیرند . اگر انسان بخواهد به افکار نو برسد باید بنویسد و لحظاتی از عمر خویش را (چه روز و چه شب) به نوشتن اختصاص دهد. او با نوشتن ، درست فکر میکند و با ظهور افکار جدید، چرخی را به حرکت وا می‌دارد که انتهایش رسیدن به کلمات جدید است انسان با نوشتن تلاش می‌کندبا خود صحبت کند. زمانی را که آدمی صادقانه با خود شروع به صحبت کردن میکند و ارتباطی با درون خود بر قرار میکند، سبب بیداری درونش می‌شود. تکامل بشر از طریق کشف و ثبت تجربیات صورت پذیرفته است. زمانی که انسان با نوشتن به افکار خویش وسعت می‌دهد این اقدام زمینه ساز جهت وجود دیگری در انسان می‌شود. در چرخه نگاه ـ سکوت ـ تفکر محصول زیبایی بنام هنر نوشتن نهفته است . نوشتن می‌تواند زمینه ساز شکوفایی افکار نو در انسان شود (میرزا آقایی ، 1382).
واقعیتی که نمی‌توان از آن فرار کرد این است که توفیق در نوشتن شباهت زیادی به توفیق در هر کار مشکل دارد. این توفیق مستلزم گذراندن یک دوره طولانی کار آموزی است که طی آن، شخص مبانی هنر نوشتن می‌آموزد و با اصول پر رمز و راز آن آشنا می‌گردد. انسان برای
التیام درون خود می‌نویسد اگر چه در عالم رؤیا سیر میکند . او بدون توجه به پاداش به تلاش می‌پردازد تا بتواند خود را باور کند و ذهن خود را بارور سازد. البته نقش قریحه و استعداد فردی در کسب این مهارت بسیار مهم است.با نویسندگی می‌توان به صورت چشمگیری قدرت تصور را پرورش داد و آزمایش‌های علمی ، سیال بودن در نویسندگی را به عنوان شاخص اساسی استعداد خلاقیت ارزیابی نموده است (اسبورن ، 1966 ، ص44). نوشتن به انسان گشادگی فکر و وسعت دید می‌دهد .
انسان هر گاه به بازی با کلمات می‌پردازد از میان حصار درون خارج شده و به کاوش در درون دیگران می‌پردازد و از دسترنج آنها استفاده می‌برد و به توسعه فکردیگران می‌پردازد. بارها شاهد بوده‌ایم که نویسنده‌ای به دلایلی نتوانسته کتابی را به پایان برساند ولی دیگری به نحوی شاید مطلوب‌تر ادامه می‌دهد یا نویسنده‌ای به زبان شیرین‌تر داستانی را به زبان خود با بهره گیری از کتاب دیگری نقل میکند.این نمونه‌ای از گشادگی فکر
است.
اسبورن (1966) معتقد است : « گشادگی فکر برای خلاقیت آنقدر مهم است که باید عواملی را که ممکن است راه نفوذ مغز را در جستجوی ایده‌ها ببندد از خود دور کنیم . برای پاستور وقتی که به جنوب فرانسه برای نجات مردم رفت آسان بود که علت بیماری کرم ابریشم را کشف شده تلقی کند پرورش دهندگان کرم ابریشم کوشیدند که نظریات خود را در زمینه این بیماری که چه بود و چه چیز‌هایی باعث آن می‌شوند به او بقبولانند اگر وی
تئوریهای آنان را در این مورد قبول می‌کرد هرگز قادر به یافتن پاسخی که برای کشورش آنقدر با ارزش بود نمی‌شد» (ص68) . عده‌ای معتقدند کوشش فکری کار آسانی است اما با وجود این اعتقاد کمتر به کوشش فکری حساب شده دست
می‌زنند . شاهد این مدعا این است که بارها دیده‌ایم همزمان با پخش آهنگ یا تصنیفی شنونده به همنوایی با
خواننده می‌پردازد ولی به محض خاموش گشتن صدا ـ صدای زبان همراه از حرکت می‌افتد حتی اگر بارها آهنگ را
زمزمه کرده باشد . این سکوت و سقوط نتیجه‌ی عدم کوشش فکر و تفکر عمیق است (اسبورن ، 1966 ، ص165). اگر به جمع دانشجویان سال آخر دانشگاهها بروید و از سختی دوران تحصیل از ایشان سوال کنید اکثر آنها از مشقت و سختی نوشتن پایان نامه یاد می کنند . آیا آنها از جمع‌آوری اطلاعات و پیشینه تحقیق عاجزند؟ آیا از انجام کارهای آماری رایج و یا از نوشتن و شروع آن ؟ تمام جواب آن است که یقیناً از شروع نوشتن.
ویلیام جیمز (به نقل از اسبورن ، 1966)گفته است : «در نهان خانه تاریک مغزمان می‌دانیم که چه باید بکنیم لیکن به نحوی نمی‌توانیم (نمی‌دانیم) از کجا شروع کنیم. هر لحظه در انتظار طلسم شدن هستیم. لیکن لحظه‌ای بعد این انتظار تمام شده و در مسیر آن غوطه وریم» . (ص 120)
گر چه نوشتن و انشاء جملات برای ما پرورش یافتگان نظام آموزشی ، کاری سخت و طاقت فرسا است اما بیان عواطف، احساسات درونی و مکنونات قلبی تسکین بخش آلام و آمال انسان‌هاست .
در این عصری که جوان غرق در ماهواره و سخت افزار گشته و نوشتن را به فراموشی سپرده است به سختی می‌توان از خلاقیت در نوشتن آن هم به این نرمی و آسودگی خاطر ، سخن راند چرا که دل‌های رایانه‌ای و چشم‌های ماهواره‌ای زبان محاوره‌ای و ذهن پویا و خلاق نوشتاری را از مردمان گرفته است و راه را بر پویندگان راه دانش بسته و اجازه ورود به اندک طالبان هنرمند نداده و نمی‌دهد.جهان با سیر شتابنده و صعودی خود راه را می‌پیماید و ما با تکیه به دانسته‌ها ؛ داشته‌ها و نوشته‌های گذشتگانمان سیر نزولی را طی می‌کنیم . هدف از بیان این سطور این نیست که ما خاطرات جاوید گذشتگانمان را به فراموشی بسپاریم و پیشینه شگرفمان را هیچ پنداریم یا بالعکس دست به کار شگرفی بزنیم و تک تک دانش‌آموزان را نویسندگان و اندیشمندان نظریه پردازآینده بکنیم ؛ هدف آن است که فاصله نوشتن و گفتن را کم کنیم و دلهره و هراس از نوشتن را کاهش دهیم.
فهرست مطالب:
فصل اول : کلیات
1ـ1مقدمه
1ـ2 بیان مسئله
1ـ3 اهمیت و ضرورت پژوهش
1ـ4 اهداف پژوهش
1ـ5 فرضیه‌های پژوهش
1ـ6 تعاریف عملیاتی متغیرها
1ـ6 ـ1 نوع متغیرهای تحقیق
1ـ6 ـ2مراحل اندازه‌گیری متغیرها
1ـ6 ـ 3 تعریف متغیرها
فصل دوم : ادبیات پژوهش
2ـ1خلاقیت چیست ؟
2ـ2تعریف خلاقیت
2ـ3روند شکل گیری خلاقیت
2ـ4خصوصیات افراد خلاق
2ـ5راه‌های پرورش خلاقیت
2ـ6موانع خلاقیت
2ـ7انگیزه عاملی جهت تحقق خلاقیت نوشتاری
2ـ8نقش آموزش در پرورش نوشتن خلاق
2ـ9محیط خانواده و تأثیر آن بر خلاقیت
2ـ10نقش تکرار و تمرین نوشتن بر نوشتن خلاق
2ـ11تأثیر مطالعه بر نوشتن خلاق
2ـ12نقش قصه‌گویی در پرورش نوشتن خلاق
2ـ13تشویق عاملی کارساز در پرورش نوشتن خلاق
2ـ14نقش کودکستان و مراکز پیش دبستانی در بروز خلاقیت
2ـ15نقش بازی‌های کودکانه در پرورش خلاقیت
2ـ16تأثیر اوقات فراغت بر نوشتن خلاق
2ـ17مروری بر تحقیقات انجام شده
فصل سوم : روش پژوهش
3ـ1نوع تحقیق
3ـ2جامعه آماری و ویژگیهای آن
3ـ3روش نمونه‌گیری و حجم نمونه
3ـ4ابزار گردآوری داده‌ها
3ـ5پایایی و روایی پرسشنامه‌ها
3ـ5ـ1پایایی و روایی آزمون خلاقیت
3ـ5ـ2پایایی و روایی آزمون انگیزه پیشرفت
3ـ5ـ3پایایی و روایی پرسشنامه محقق ساخته
3 ـ 6شیوه نمره‌گذاری آزمون‌ها
3-6-1نمره‌گذاری آزمون خلاقیت
2-6-2نمره‌گذاری آزمون انگیزه پیشرفت
3ـ7روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
فصل چهارم : یافته‌های تحقیق
4ـ1یافته‌های توصیفی
4ـ2یافته‌های مربوط به فرضیه‌های تحقیق (آمار استنباطی)
فصل پنجم : بحث و نتیجه‌گیری
5ـ1بحث و نتیجه‌گیری
5ـ2پیشنهاد نظری و علمی پژوهش
5ـ3محدودیت‌های پژوهش
منابع و مأخذ
منابع و مأخذ
پیوست‌ها
پرسشنامه شماره (1) پرسشنامه محقق ساخته.
پرسشنامه شماره (2) آزمون انگیزه پیشرفت (ACMT)
پرسشنامه شماره (3) آزمون خلاقیت جمال عابدی
فهرست جدول‌ها و نمودارها:
جدول شماره 3 ـ1 دامنه نمره خلاقیت
جدول شماره 3 ـ2 دامنه نمره انگیزه پیشرفت
جدول شماره 4 ـ 1 توزیع فراوانی میزان خلاقیت آزمودنی‌ها
جدول شماره 4 ـ2 توزیع فراوانی میزان خلاقیت آزمودنی‌های خلاق
جدول شماره 4 ـ3 توزیع فراوانی میزان خلاقیت آزمودنی های عادی
جدول شماره 4 ـ4 توزیع فراوانی میزان انگیزه پیشرفت آزمودنی های پسر به تفکیک خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ5 توزیع فراوانی میزان انگیزه پیشرفت آزمودنی‌های دختر به تفکیک خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ6 توزیع فراوانی میزان علاقه‌مندی آزمودنی‌های به امور فرهنگی هنری
جدول شماره 4 ـ7 توزیع فراوانی به خاطر آوردن دوران کودکی
جدول شماره 4 ـ8 توزیع فراوانی تداعی دوران کودکانه توسط بازی‌های کودکانه
جدول شماره 4 ـ9 توزیع فراوانی علاقه‌مندی پاسخگویان به بازی‌ها
جدول شماره 4 ـ10 توزیع فراوانی انجام دادن کارهای فرهنگی ـ هنری
جدول شماره 4 ـ11 توزیع فراوانی وضعیت تحصیلات اولیه آزمودنی ها
جدول شماره 4 ـ12 میزان علاقه‌مندی دانش‌آموزان به مطالعه کتاب و روزنامه
جدول شماره 4 ـ13 توزیع فراوانی میزان گذران اوقات فراغت آزمودنی ها
جدول شماره 4 ـ14 میزان علاقه‌مندی به شنیدن قصه و داستان
جدول شماره 4 ـ15 میزان خستگی نسبت به نوشتن دفتر خاطرات، یادداشت یا هر گونه تمرین نوشتاری
جدول شماره 4 ـ16 میزان تشویق پاسخگویان به انجام مهارت نوشتن
جدول شماره 4 ـ17 توزیع فراوانی شرکت در دوره‌های آموزش ویژه
جدول شماره 4 ـ18 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت انگیزه پیشرفت در دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ19 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت خلاقیت در دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ20 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت تکرار و تمرین نوشتن در دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ21 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت مطالعه کتب غیر درسی در دانش آموزان خلاق و عادی جدول شماره 4 جدول شماره 4ـ22خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت میانگین قصه گویی والدین و ... برای دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ23 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت میزان تشویق و ترغیب دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ24 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت علاقه به بازی در دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ25 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی میزان اوقات فراغت دانش آموزان خلاق و عادی
جدول شماره 4 ـ26 خلاصه نتایج آزمون t انجام شده برای بررسی تفاوت علاقمندی به فعالیت های هنری در دانش آموزان خلاق و عادی
فهرست نمودارها:
نمودار ستونی 4ـ1 میزان خلاقیت دانش‌آموزان خلاق و عادی به تفکیک جنسیت
نمودار ستونی 4ـ2 میزان انگیزه پیشرفت دانش‌آموزان خلاق و عادی به تفکیک جنسیت
منابع و مأخذ:
ـ آزادی ، محمد . (1376) . توصیف گذراندن اوقات فراغت دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه نظام جدید شهر کرمانشاه با تأکید بر تربیت بدنی و ورزش . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان تهران .
ـ آقایی فیشانی ، تیمور . (1377) . خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها . تهران : انتشارات ترمه .
ـ آمابلی ، ترزا .(1381) . شکوفایی خلاقیت کودکان و بزرگسالان (ترجمه حسن قاسم زاده ، پروین عظیمی ). تهران : دنیای نو (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1989).
ـ احمدی ، عبادالله . (1375) . نیاز سنجی اوقات فراغت دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر اراک . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه علامه طباطبایی .
ـ احمدی ، علی اصغر . (تابستان 1379) . نقش اولیا در گذراندن اوقات فراغت . ماهنامه پیوند. تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان .
ـ ادیب ، یوسف . (1376) . بررسی زمینه های خلاقیت در پرسش‌ها و تکالیف کتب درسی جامعه شناسی (1) ، جامعه شناسی (2) ، روانشناسی ، دانش اجتماعی و آشنایی با برنامه ریزی تحصیلی ، شغلی نظام جدید آموزش متوسطه . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی .
ـ اسبورن ، الکس اس . (1382) . پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت (ترجمه حسن قاسم زاده ) . تهران : انتشارات نیلوفر (تاریخ انتشار به زبان اصلی ، 1966) .
ـ استانیش ، باب و ابرلی ، باب . (1384) . خلاقیت کاربردی نوجوانان و بزرگسالان (ترجمه حسن قاسم زاده ) . تهران: نشر دنیای نو .
ـ اسعدی ، مژگان‌السادات . (1373) . بررسی رابطه میزان روشهای گوناگون تشویق و تنبیه خانواده با پیشرفت تحصیلی فرزندان میبدی . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان یزد .
ـ امیر حسینی ، خسرو . (1384) . خلاقیت و نوآوری (مبانی ، اصول ، تکنیکها) . تهران : انتشارات عارف کامل .
ـ امینی ، سودابه . (1383 ). چگونه ترس از نوشتن در کودکان از میان می‌رود؟ رشد معلم 3، دوره 23 .
ـ انجمن علمی آموزشی مدرسین تهران . (1383، 4 بهمن ) . کودک و بازی .
ـ برات،نگین . (1382، 29 مهر ).خلاقیت و یادگیری در کودکان . همشهری ، صفحه 19.
ـ برشان ، نوراله . (1374) . نقش کانونهای فرهنگی و تربیتی در پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان مقطع راهنمایی و متوسطه استان سیستان و بلوچستان . شورای تحقیقات آموزشی استان سیستان و بلوچستان .
ـ بهروزی ، ناصر . ( 1375) . بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی با خلاقیت و خلاقیت با پیشرفت تحصیلی در دانشجو معلمان مرد . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه شهید چمران .
ـ بیوکی ، زهرا( 1376) . هنجار یابی آزمون تفکر خلاق تورنس برای دانش‌آموزان سالهای اول تا سوم دوره راهنمایی . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه تربیت معلم .
ـ پوریان ، انور . (1373) . بررسی انگیزه و علایق ـ یادگیری ، ادامه تحصیل ، انتخاب شغل ـ دانش‌آموزان دوره متوسطه . اداره کل آموزش و پرورش استان ایلام .
ـ پیر خایفی ، علیرضا .( 1376، 4 شهریور) . آیا خلاقیت را می‌توان آموزش داد؟ همشهری .
ـ تدیّن ، مهدی . ( 1375) . بررسی رابطه مطالعه کتابهای غیر درسی دانش‌آموزان با پیشرفت آنان در دروس ادبیات فارسی . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش خراسان .
ـ جاویدی کلاته جعفر آبادی ،طاهره . (1373) . بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با خلاقیت کودکان . پایان نامه کارشناسی ارشد (ارائه شده به پایگاه علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران). دانشگاه تربیت مدرس .
ـ چیرانی ، ابراهیم و مصطفی زاده ،حسین .(1375) . بررسی نظرات مدیران و معلمان مدرسه‌ها در مورد تفکر خلاق دانش‌آموزان مقطع ابتدایی . آموزش و پرورش استان گیلان .
ـ خدا بخش ، افراسیاب .(1376) . بررسی راه‌های ایجاد انگیزه برای شرکت کارکنان اداره آموزش در دوره‌های آموزش ضمن خدمت کوتاه مدت . شورای تحقیقات اداره کل آموزش استان گیلان .
ـ دادستان ، پریرخ و دانش پژوه ، زهرا . (1376) . روشهای تشویق و تنبیه در مدارس راهنمایی از دیدگاه معلمان و دانش‌آموزان وزارت آموزش و پرورش .
ـ دانش پژوه ، زهرا . (1374) . تشویق و تنبیه از دیدگاه متخصصان و نظزیه پردازان تعلیم و تربیت . شورای تحقیقات اداره‌ی کل آموزش و پرورش تهران .
ـ دائمی ، حمیدرضا . (1376) . هنجاریابی آزمون خلاقیت عابدی در مدارس متوسطة شهر تهران . پایانامة کارشناسی ارشد . تربیت معلم تهران .
ـ دشت‌بزرگی ، زهرا . (1381) . مقایسه‌ی روشهای آموزش خلاقیت مبتنی بر کارکردهای نیم کره‌ی راست و هر دو نیم‌کره‌ی مغز . پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه الزهراء .
ـ رخ بخش زمین ، محمود . (1376) . رابطه‌ی کار ضمن تحصیل با پیشرفت تحصیلی و خلاقیت دانش‌آموزان سال سوم متوسطه . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان فارس .
ـ رستمی ، محمدعلی . (1379) . اصول برنامه‌ریزی اوقات فراغت . تهران : انتشارات گویه.
ـ رشیدی ، احمد . (1374) . بررسی نگرش دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی در مورد انواع تشویق و تنبیه . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران .
ـ رضائیان ، علی . (1374) . اصول مدیریت . تهران : سمت .
ـ رضایی ، حسین . (پاییز 1380) . تقویت انگیزه‌ی کارکنان راهبردی مناسب برای شرکت فعال‌تر در کلاس‌های کوتاه مدت ضمن خدمت .
ـ رضایی ، محمد . (1375) . بررسی رابطه‌ی بین شیوه‌های فرزند پروری مادران ـ اقتدار منطقی ـ آزادگذاری ، استبدادی ـ با بلوغ اجتماعی دانش‌اموزان پایه‌های اول ، دوم و سوم مدارس راهنمایی اداره‌ی آموزش و پرورش منطقه‌ی 6 تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه تربیت معلم .
ـ روح اللهی ، محمد . (1372) . شناسایی افراد خلاق در آموزش و پرورش
ـ روشن دل ، سیمین . (1376) . بررسی تأثیر آموزش نقاشی با روش ـ اتین ـ بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره راهنمایی شهرستان شهر کرد . پایان نامه ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان .
ـ زندی ، بهمن . (1378) . روش تدریس زبان فارسی در دوره‌ی دبستان . تهران: سمت.
ـ زندی ، بهمن . (1381) . زبان آموزی . تهران : سمت
ـ ساکی ، رضا . (1376) . مشکلات درس انشاء در دوره‌ی ابتدایی و روشهای مناسب آموزش آن . سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی .
ـ سرایداران ، محمد مهدی . (1376) . بررسی رابطه‌ی خلاقیت با سبک مدیریت مدیران آموزش مدارس راهنمایی . پایان نامه ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز .
ـ سلیمانی، افشین . (1381) . کلاس خلاقیت . تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
ـ سنگ‌بری ، برات . (1373) . بررسی نقش آموزش یک ماهه پیش دبستانی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی مناطق دوزبانه‌ی سیستان و بلوچستان . شورای تحقیقات آموزش استان سیستان و بلوچستان .
ـ سولسو ، رابرت ال . (1381) . روانشناسی شناختی (ترجمه فرهاد ماهر) . ]ویرایش2[ . تهران انتشارات رشد (تاریخ انتشار به زبان اصلی ، 1933) .
ـ سیف ، علی اکبر . (1379) . روانشناسی پرورشی ]روانشناسی یادگیری و آموزش[ . تهران . انتشارات آگاه .
ـ شعاع کاظمی ، مهرانگیز . (1384) . راه‌های پرورش خلاقیت (2) . فصلنامه‌ی معرفت ، شماره92 .
ـ صادق‌نژاد ـ مریم . (1384) . نوشتن خلاق . مجله‌ی سبز در سبز ، شماره 20 ، صص20 ـ 18 .
ـ صحراکار ، فرشته . (1374) . بررسی تأثیر گذراندن اوقات فراغت بر نابهنجاری‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان دختر مقطع راهنمایی شهرستان کرمانشاه . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه .
ـ عابدی ، جمال . (1372) . خلاقیت و شیوه‌ای نو در اندازه‌گیری آن . پژوهش‌های روان شناختی 2 و 1 ، دوره‌ی دوم .
ـ عطار ، زهرا . (1375) . ضرورت آموختن . رشد معلم ، دورة بیست و سوم .
ـ عطاران ، محمد . (1375) . آرای مربیان بزرگ مسلمان درباره‌ی تربیت کودک. تهران : انتشارات سوره .
ـ غلام پور ، عباس . (بهار 1379) . خلاقیت و نوآوری در سازمان‌های آموزشی. فصلنامه‌ی مدیریت در آموزش و پرورش ، دوره‌ی هفتم .
ـ فخرایی ، سیروس . (1375) . بررسی روشهای مؤثر در افزایش میزان مطالعه‌ی دانش‌آموزان دوره‌ی متوسطه در شهر تبریز . شورای تحقیقات اداره‌ی کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی .
ـ فرج‌زاده ، پروین . (1375) . مقایسه‌ی انگیزه‌ی پیشرفت و سازگاری فردی و اجتماعی دانش‌آموزان شبانه‌روزی و غیر شبانه روزی مدرسه راهنمایی . پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه الزهراء .
ـ قاسمی ، علیرضا . (1376) . بررسی نحوه‌ی آموزش انشاء و آزمایش روش فرآیند محور در کلاس‌های آموزش انشای فارسی . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد .
ـ کامرون ، جولیا . (1377) . راه هنرمند بازیابی خلاقیت (ترجمه‌ی گیتی خوشدل) . تهران : نشر پیکان (تاریخ انتشار به زبان اصلی ، 1992)
ـ کانت ، امانوئل . (1363) . تعلیم و تربیت (ترجمه‌ی غلامحسین شکوهی) انتشارات دانشگاه تهران .
ـ کریمی ، یوسف . (1383) . روانشانسی تربیتی . تهران : انتشارات ارسباران .
ـ کفایت ، محمد . (1373) . بررسی ارتباط شیوه‌های نگرش‌های فرزند پروری با خلاقیت در رابطه متغیر با هوش ، پیشرفت تحصیلی و رفتارهای پیشرفت گرای دانش‌آموزان سال اول دبیرستان‌های اهواز . شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان .
ـ کوه بنانی، م. (1382 ، 21 اسفند). قصه‌گویی خلاق و اهداف آموزشی . فکرنو .
ـ کیامنش ، علیرضا و شهرآراء ، مهرناز . (1378) . بررسی تطبیقی تکالیف و پرسش‌های کتابهای درسی علوم تجربی . دوره‌ی ابتدایی با عوامل خلاقیت گیلفود. همایش نقد و بررسی کتابهای درسی دوره‌ی ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهشی برنامه‌ریزی آموزشی . تهران .
ـ لند ، جورج و جارمن ، بت . (1379) . آینده‌ی خلاقیت و خلاقیت آینده (ترجمه‌ی حسن قاسم‌زاده) تهران : انتشارات ناهید . (تاریخ انتشار به زبان اصلی 1933) .
ـ مردانی نوکنده ، محمدحسین . (1383) . روشهای کاربردی پرورش خلاقیت در دانش‌آموزان، ماهنامه‌ی تربیت ، سالم بیستم ، شماره‌ی 2 ، آبان 83 .
ـ مشکبید حقیقی ، محسن . (1376) . بررسی ویژگیهای دانش‌آموزان ممتاز و خلاق وراه‌های پرورش خلاقیت در آنان . شورای تحقیقات اداره‌ی کل آموزش و پرورش استان گیلان .
ـ مشکلانی ، پروانه . (1376) . بررسی تأثیر روش تدریس بحث گروهی بر خلاقیت دانش‌آموزان سال دوم مدرسه راهنمایی . پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان .
ـ مطهری ، ابوالفضل . (1374) . بررسی میزان و نحوه‌ی گذراندن اوقات فراغت دانش‌اموزان دبیرستانی قم . پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم .
ـ مهرگان ، فرانک و پورصلامی ، بدیعه . (1373) . بررسی تأثیر گذارندن و نگذراندن دوره‌ی پیش دبستانی ، ویژگیهای فردی ، خانوادگی و آموزش دانش‌آموزان بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان سال اول ابتدایی شهرستان اندیمشک . اداره آموزش و پرورش استان خورستان .
ـ میرزا آقایی،حمید . (1382 ، 25 شهریور). آرامش و خلاقیت . روزنامه‌ی اعتماد ، شماره 364.
ـ میرزا آقایی ، حمید . (1381 ، 22 دی) خواندن و نوشتن با تفکر . روزنامه اعتماد ، ص7.
ـ میرزا آقایی ، حمید . (1381 ، 14 آبان) . درس انشاء دریچه‌ای به سوی خلاقیت . روزنامه‌ی اعتماد ، شماره 112 .
ـ میرزا آقایی ، حمید . (1382 ، 19 آذر) . نویسندگی و خلاقیت ، روزنامه‌ی اعتماد.
ـ میکالکو ، مایکل . (1383) هشت راهبرد مورد استفاده ابرخلاقان . (ترجمه محمدرضا امینی) . باشگاه اندیشه . (تاریخ انتشار به زبان اصلی ، 2000)
ـ نادری ، ابوالفضل . (1376) . بررسی تأثیر درس هنر در افزایش خلاقیت دانش‌آموزان پایه سوم مدارس ابتدایی ناحیه شهرستان اراک . پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک .
ـ نظام دوست ، علیرضا . (1374) . بررسی دیدگاه‌های دانش‌آموزان و عوامل اجرایی مدارس متوسطه نظام جدید آموزش متوسطه استان مازندران در خصوص نحوه‌ی گذارندن اوقات فراغت درون آموزشگاهی و برآورد امکانات و تجهیزات مدارس مذکور به منظور غنی سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان . شورای تحقیقات اداره‌ی کل آموزش و پرورش استان مازندران .
ـ نعمتی ، محمود . (1376) . مطالعه و بررسی انواع روشهای تشویق و تنبیه دانش‌آموزان در دوره‌ی ابتدایی از دیدگاه معلمان و دانش‌آموزان و اولیاء آنها و مقایسه‌ی آن روش با روشهای اصولی تشویق و تنبیه . سازمان پژوهش و برنامه زیزی آموزشی .
ـ نیکجو ، کریم . (1376) . مطالعه‌ی ارتباط خلاقیت و اثربخشی مدیران مدارس متوسطه . پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد چاپ نشده ، مرکز آموزش مدیریت دولتی آذربایجان شرقی .
