الف) طرح موضوع
ب) اهداف و فرضیات
ج) روش تحقیق
بخش اول: مفاهیم، مبانی و تاریخچه حقوق میراث فرهنگی
فصل اول: مفاهیم و مبانی ………………………………………………………………………………………………….. 2
مبحث اول: مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………………. 2
1ـ مفهوم فیلولوژیک (زبان شناسانه) …………………………………………………………………………….. 2
2ـ میراث فرهنگی به مفهوم عام ……………………………………………………………………………………… 4
3ـ میراث فرهنگی به مفهوم خاص (میراث فرهنگی معنوی) …………………………………………… 8
4ـ تعریف میراث فرهنگی در قوانین ایران ……………………………………………………………………… 11
5ـ تعریف میراث فرهنگی در کنوانسیون‌های بین‌المللی ………………………………………………… 13
مبحث دوم: مبانی ………………………………………………………………………………………………………………… 18
1ـ مبانی ارزشی …………………………………………………………………………………………………………….. 18
2ـ مبانی قانونی ……………………………………………………………………………………………………………… 24
3ـ مبانی حفظ، پژوهش و معرفی میراث فرهنگی …………………………………………………………… 26
فصل دوم: تاریخچه ………………………………………………………………………………………………………………. 31
مبحث اول: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی …………………… 31
1ـ پیشینه قراردادی ………………………………………………………………………………………………………… 31
2ـ پیشینه سازمانی ………………………………………………………………………………………………………… 36
مبحث دوم: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران ………………………….. 41
1ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران قبل از انقلاب اسلامی …………………………………………… 41
2ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران پس از انقلاب اسلامی ………………………………………….. 50
بخش دوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران
فصل اول: میراث فرهنگی در قوانین و مقررات ایران …………………………………………………… 61
مبحث اول: میراث فرهنگی در قوانین بنیادی …………………………………………………………….. 61
1ـ میراث فرهنگی در قانون اساسی ……………………………………………………………………………….. 61
2ـ میراث فرهنگی در قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ……………………… 65
3ـ میراث فرهنگی در قوانین شهری ……………………………………………………………………………….. 68
4ـ میراث فرهنگی در قوانین و مقررات مالی ………………………………………………………………….. 75
عنوان صفحه
مبحث دوم: ضوابط حفاظتی ناظر بر میراث فرهنگی ………………………………………………. 81
1ـ حفاری ……………………………………………………………………………………………………………………….. 82
2ـ ورود و صدور ………………………………………………………………………………………………………….. 87
3ـ خرید و فروش …………………………………………………………………………………………………………… 92
فصل دوم: حمایت دولت از میراث فرهنگی ……………………………………………………………………… 97
مبحث اول: سازمان‌های حامی ………………………………………………………………………………………… 97
1ـ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ………………………………………………………………………… 98
2ـ پژوهشگاه میراث فرهنگی ……………………………………………………………………………………….. 101
3ـ مرکز آموزش عالی ………………………………………………………………………………………………….. 103
4ـ انجمن‌های میراث فرهنگی ………………………………………………………………………………………….. 105
مبحث دوم: ثبت میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ……………………………………………… 107
1ـ ثبت آثار غیر منقول …………………………………………………………………………………………………… 108
2ـ ثبت آثار منقول ………………………………………………………………………………………………………….. 114
مبحث سوم: پیوستن به معاهدات و سازمان‌های بین‌المللی ………………………………….. 117
1ـ الحاق به معاهدات بین المللی …………………………………………………………………………………….. 117
2ـ عضویت در سازمان‌های بین‌الملی……………………………………………………………………………… 120
بخش سوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی
فصل اول: معاهدات بین‌المللی ……………………………………………………………………………………………. 123
مبحث اول: کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه (1954 یونسکو) 123
1ـ موضوع و دامنه شمول ……………………………………………………………………………………………… 123
2ـ روشهای حمایت از اموال فرهنگی ……………………………………………………………………………. 125
3ـ قلمرو اجرایی کنوانسیون ………………………………………………………………………………………….. 130
4ـ تشکیل کمیته مشورتی ملی ………………………………………………………………………………………. 133
مبحث دوم: کنوانسیون اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از ورود و صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی (1970)……………………………………………………………………………………………………………………. 134
1ـ موضوع و دامنه شمول ……………………………………………………………………………………………… 134
2ـ مقررات شکلی و اجرایی…………………………………………………………………………………………….. 136
عنوان صفحه
3- تعهدات دول عضو کنوانسیون…………………………………………………………………………………… 138
مبحث سوم: کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان (1972) ……… 142
1ـ موضوع و دامنه شمول ……………………………………………………………………………………………… 142
2ـ ابعاد حمایت از میراث فرهنگی……………………………………………………………………………………. 145
3ـ مقررات شکلی و اجرایی ……………………………………………………………………………………………. 150
فصل دوم: سازمان‌های بین‌المللی …………………………………………………………………………………………… 152
مبحث اول: شورای بین‌المللی موزه‌ها ( ایکوم) …………………………………………………………. 152
1ـ تعریف و اهداف …………………………………………………………………………………………………………. 152
2ـ عضویت در ایکوم ……………………………………………………………………………………………………… 154
3ـ ارکان ایکوم ……………………………………………………………………………………………………………….. 155
مبحث دوم: مرکز بین‌المللی مطالعه، مرمت و حفاظت از اموال فرهنگی (ایکروم) 163
1ـ تعریف و اهداف …………………………………………………………………………………………………………. 163
2ـ عضویت در ایکروم ……………………………………………………………………………………………………. 163
3ـ ارکان ایکروم …………………………………………………………………………………………………………….. 164
مبحث سوم: شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌های فرهنگی (ایکوموس) ……………. 168
1ـ تعریف و اهداف …………………………………………………………………………………………………………. 168
2ـ عضویت در ایکوموس ………………………………………………………………………………………………. 169
3ـ ارکان ایکوموس ………………………………………………………………………………………………………… 170
نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 176
کتابنامه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 182
کتابنامه؛
الف) منابع فارسی:
1) کتب
1- قرآن مجید
2- بندرریگی، محمد،فرهنگ لغت عربی به فارسی،تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ دوم،1382
3- بوزیه، لوکوز، چهارمین کنگره بین‌المللی معماری مدرن، ترجمه محمد منصور فلامکی، انتشارات دانشگاه تهران، خرداد 1355.
4- پازوکی، ناصر، اهمیت مطالعه تاریخ و آثار و احوال گذشتگان از دیدگاه اسلام، آموزش میراث فرهنگی، چاپ اول، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، 1376.
5- پرز دکوئه‌یار، خاویر، تنوع خلاق ما، انتشارات یونسکو، 1998.
6- توحیدی فائق، تعریف فرهنگ و تمدن و میراث فرهنگی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، 1376.
7- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، فلسفه فرهنگ و هنر، تهران، انتشارات گنج دانش، تابستان 1370.
8- حجت،مهدی، میراث فرهنگی در ایران (سیاست‌ها برای کشور اسلامی)، تهران،انتشارات سازمان میراث فرهنگی، چاپ اول، 1380
9- حییم،سلیمان، فرهنگ بزرگ انگلیسی به فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ دوازدهم،1378
10- ضیایی بیگدلی، محمد رضا، حقوق جنگ، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی ، چاپ اول، 1376.
11- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، جلد اول ، تهران، انتشارات سپهر ، چاپ سیزدهم، 1377.
12- مدنی، سید جلال‌الدین، حقوق اساسی و نهادهای اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران انتشارات علامه طباطبائی، چاپ چهارم، 1375.
13- مصفا، نسرین و دیگران، راهنمای سازمان میراث فرهنگی ملل متحد، جلد دوم، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، 1374.
14- منصور زاده، یوسف، پیدایش حیات و فرهنگ، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، 1376.
15- موسوی، سید احمد، جنگ تحمیلی و میراث فرهنگی، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، 1370.
16- موسی، سید محمود، تاریخچه مطالعات و شناخت میراث فرهنگی در ایران، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور ، چاپ اول، 1376.
17- نوربها، رضا، نگاهی به قانون مجازات اسلامی، تهران، نشر میزان، چاپ اول، 1370.
18- نیرنوری، عبدالمجید، سهم ارزشمند ایرانیان در تمدن جهان، تهران، انجمن مفاخر فرهنگی، چاپ اول، 1375.
2) قوانین و مقررات
1- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 با اصلاحیه 1368.
2- قانون اساسی چین مصوب 1982.
3- قانون اساسی سوریه .
4- قانون اساسی کانادا مصوب 1982.
5- قانون اساسی کره جنوبی.
6- قانون اجازه قبول عضویت قطعی ایران به سازمان تربیتی 7 علمی و فرهنگی ملل متحد مصوب 1327.
7- قانون اخذ بیت ریال عوارض از هر تن سیمان به نفع انجمن آثار ملی مصوب 1346.
8- قانون اراضی شهری مصوب 1366.
9- قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1367.
10- قانون استفاده مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی از معافیت‌های گمرکی مصوب 1350.
11- قانون اصلاح بند «ج» لایحه قانونی راجع به کاخ‌ها نیاوران و سعدآباد و نحوه ارزیابی و نگهداری اموال مربوطه و الحاق 4 تبصره به آن مصوب 1360.
12- قانون الحاق ایران به پروتکل دوم کنوانسیون 1945 لاهه در خصوص حمایت ازاموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه مصوب 1380.
13- قانون الحاق ایران به کنوانسوین اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوع کردن و جلوگیری از ورود، صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی مصوب 1353.
14- قانون الحاق ایران به کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی به هنگام جنگ مصوب 1337.
15- قانون الحاق ایران به کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان مصوب 1353.
16- قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به منظور پیشگیری، تجسس و جلوگیری از تخلفات گمرکی و پیوست شماره 11 آن مصوب 1376.
17- قانون الحاق یک تبصره به عنوان تبصره 2 به قانون الزام تخلیه ساختمان‌های وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مؤسسات وابسته و دانشگاه‌ها که در اختیار سایر وزارتخانه و ارگان ها می‌باشد مصوب 1376.
18- قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1368.
19- قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379.
20- قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1383.
21- قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1373.
22- قانون بودجه کل کشور مصوب 1380.
23- قانون تأسیس سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و اساسنامه آن مصوب 1370.
24- قانون تأسیس شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 1351.
25- قانون تشکیل هیأت‌های امنا دانشگاه‌هها و مؤسسات آموزش علمی و پژوهشی مصوب 1367.
26- قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 1357.
27- قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1364.
28- قانون ثبت آثار ملی مصوب 1352.
29- قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی مصوب 1347.
30- قانون راجع به جلوگیری از انجام اعمال حفاری‌های غیر مجاز مصوب 1358.
31- قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب 1309.
32- قانون راجع به کاخ‌های نیاوران و سعدآباد و نحوه ارزیابی و نگهداری اموال مربوطه مصوب 1359.
33- قانون شهرداری مصوب 1334.
34- قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1366.
35- قانون مجازات اخلال‌گران در نظام اقتصادی کشور مصوب 1369.
36- قانون مجازات اسلامی مصوب 1370.
37- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1307.
38- قانون معافیت ابنیه و اماکنی که در زمره آثار ملی به ثبت رسیده‌اند از پرداخت عوارض شهرداری مصوب 1371.
39- قانون معافیت ادارات دولتی ار پرداخت حق‌الثبت و نیم عشر اجرایی مصوب 1334.
40- قانون معافیت گمرکی کالاهای دانشگاه‌های کشور مصوب 1344.
41- قانون نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 01358.
42- قانون نوسازی و عمران شهری مصوب 1347.
43- آیین‌نامه اجرایی بند 9 ماده 3 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1369.
44- آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت املاک و اسناد کشور مصوب 1317.
45- آیین‌نامه اجرایی قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی مصوب 1351.
46- آیین‌نامه اجرایی قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب 1311.
47- آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 1367.
48- آیین‌نامه داخلی هیأت امنا پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1375.
49- آیین‌نامه نحوه انتخاب و بر کناری و شرایط و حدود و اختیارات و وظایف امین یا هیأت امنا اماکن مذهبی و موقوفات مصوب 1365. 9- اساسنامه انجمن‌های میراث فرهنگی کشور مصوب 1373.
50- اساسنامه پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1375.
51- اساسنامه مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی مصوب 1369.
52- مصوبه شورایعالی اداری در خصوص انتقال سازمان میراث فرهنگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب 1372.
53- مصوبه هیأت وزیران درباره ممنوعیت صدور هر گونه اشیاء عتیقه و هنری و زر و سیم مصوب 1358. 10- آیین‌نامه اجرایی بند «ج» ماده 166 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1380.
3) مقالات
1- بحرالعلومی، فرانک‌و دیگران، «موزه‌هادر منطقه‌های زلزله‌خیر» ، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 21، بهار و تابستان 1378.
2- پوربابایی، فرحناز، «نگهداری و حفظ میراث فرهنگی»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 22، زمستان 1378.
3- جوهری، محمدرضا، «ایکوم و اجلاس هجدهم آن در ملبورن استرالیا»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 22. زمستان 1378.
4- جی اوکیف، پاتریک، «سیاست‌ها و خط‌مشی‌های موز‌ها در خرید و تصاحب اشیاء فرهنگی و تاریخی و نقش کنوانسیون 1970 یونسکو در تبیین آنها»، ترجمه مصطفی رضا زادگان، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 21، بهار و تابستان 1378.
5- چراغچی، سوسن، «منشورهای بین‌المللی در حفاظت از میراث فرهنگی»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره 32-31، 1379.
6- حقانی، مهری، «میراث فرهنگی زیر غبار فراموشی»، روزنامه ایران، سال هفتم، شماره 1863، چهارشنبه 3/5/1380.
7- شریفی نارانی، عباس، «استرداد اموال فرهنگی ایران»،فصلنامه میراث فرهنگی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، سال دوم، شماره 4-3، پائیز 1370.
8- صمدی، یونس، «نگاهی به کنوانسیون 1954 در مورد حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ» فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره 30-29، 1377.
9- کریمی، اصغر، «تلاش برای احیاء کمیته ملی ایکوموس ایران»، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، شماره 32-31 ، 1379.
10- ملکی تبار، مجید، «نقش موزه‌ها در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی»، فصلنامه‌موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 22 ، زمستان 1378.
11- نوربها، رضا، «بررسی قرارداد حمایت از اموال فرهنگی، مجله حقوقی»، انتشارات دفتر خدمات حقوقی جمهوری اسلامی ایران، شماره 16 و 17، 1380.
12- وحدتی، مهرداد، «موافقت نامه میراث جهانی»، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگ کشور، شماره 21، بهار و تابستان 1378.
13- یوکیلتو، یوکا، «استانداردها، اصول و منشورهای بین‌المللی حفاظت»، ترجمه سوسن چراغچی، فصلنامه موزه‌ها، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، شماره 21 ، بهار و تابستان 1378.
4) رسالات
زحمتکش لاشیدانی، مجید، حفاظت از میراث فرهنگی و حقوق بین‌المللی، رساله کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، سال تحصیلی 81.
شکرامرجی، ایوب، حمایت کیفری از میراث فرهنگی در حقوق ایران، رساله کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، سال تحصیلی 79.
عبدالله کرمی، هاشم، بررسی بزه قاچاق اشیاء عتیقه در قوانین و مقررات ایران، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، سال تحصیلی 73.
کامیار، غلامرضا، حمایت کیفری از آثار مذهبی، ملی و تاریخی، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، سال تحصیلی 74.
د: اسناد بین المللی
1- کنوانسیون اتخاذ تدبیر برای ممنوع کردن و جلوگیری از ورود، صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی مصوب 1970.
2- کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به منظور پیشگیری. تجسس و جلوگیری از تخلفات گمرکی و پیوست شماره 11 آن، مصوب 1977.
3- کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب مصوب 2001.
4-کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی به هنگام جنگ و ملحقات آن مصوب 1954.
5-کنوانسیون حمایت ازمیراث فرهنگی و طبیعی جهان مصوب 1972
6- اساسنامه ایکروم مصوب 1993.
7- اساسنامه ایکوم مصوب 1995.
8- اساسنامه ایکوموس مصوب 1945.
9- اساسنامه یونسکو مصوب 1945.
10- پروتکل دوم کنوانسیون 1954 مصوب 1999.
11- قطعنامه شماره 11-2-1987 کنفرانس عمومی یونسکو
12- آیین‌نامه داخلی کمیته مشورتی ملی موضوع قطعنامه دوم از کنوانسیون راجع به حفاظت اموال فرهنگی در زمان جنگ.
ب) منابع انگلیسی:
1) منابع اصلی:
1- Black, Henry Cambell, Black’s law, dictionary, second edition, U.S.A west publlicatio,
2- ICCROM. 1983. [The Unesco, ICCROM & ICOMOS] international Meeting of Coordinators of Training in Architectural Conservtion/ Reunion internationale des coordinateurs pour la formation en conservation architecturale. Rome, 2-4 December 1982 [In English and French] Rome: ICCROM.
3- ICOMOS 1971. The Venice Charter. [International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sistes.] Adopted at The Monument for the Man, the 2 International Congress of Restorantion, Venice, 25-31 May 1964. Padova, Italy: Marsilio Editori on behalf of ICOMOS.
4- ICOMOS. 1987. The International Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas. Adopted at Old Cultures in New Worlds, The [ICOMOS] 8 General Assembly and International Symposium, Washington D.C., 10-15 Octoder 1987. Washington, D.C.: ICOMOS.
5- UNESCO. 1972. Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage.
ب- منابع فرعی:
1 www.ICOM agincies.com
2- www.building conseration.com
3- www.achp.gov/ iccrom.html
4- www.cotac.org.uk/artides/ organisation/iccrom2.html(about Iccrom)
مقدمه
الف ـ طرح موضوع:
میراث فرهنگ هر کشور، یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی است. پژوهش در زمینه‌های مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاریخی، شناخت ارزش‌های حاصل از حیات طولانی جامعه و تسری ارزش‌های اصیل نهفته در میراث فرهنگی، به حیات امروزین جامعه می‌شود و بالقوه قادر به تعیین مرزهای فرهنگی جوامع بشری بوده و حداقل یکی از عوامل اصلی بازشناسی ملت‌ها و کشورها از یکدیگر است.
هنر و فرهنگ ایرانی به دلیل ویژگی‌های خاص آن و موقعیت ژئوپلتیک کشور، همواره در هنر و فرهنگ جهان معاصر خود تأثیری شایسته و به سزا داشته است که امروزه می‌تواند از جمله زمینه‌های مساعد همکاری‌های بین‌المللی باشد.
هزاران محوطه باستان‌شناسی به جا مانده از دوره‌های مختلف پیش از تاریخ و تاریخی، ده‌ها شهر زنده و فعال که دارای هسته مرکزی یا بافت تاریخی ارزشمند می‌باشند، هزاران بنا و مجموعه تاریخی واجد ارزش‌های نفیس فرهنگی ـ تاریخی و صدها هزار قطعه اثر منقول تاریخی موجود در موزه‌ها، هنرهای اصیل سنتی با ریشه‌های چند صد ساله در تاریخ و فرهنگ این ملت و جامعه ای با آداب و سنن منحصر به فرد ، یادگارهای گرانقدر تمدن و فرهنگ غنی، اصیل و بی‌نظیر ایران است.
سرمایه عظیم معنوی و فرهنگی ناشی از این تاریخ و تمدن بی‌نظیر که ممالکت مختلف از آن الهام گرفته‌اند، توجهی جدی، درخور، عمیق و همه‌جانبه را می‌طلبد.
اهمیت فوقالعاده توجه به پژوهش. حفاظت، احیاء و معرفی میراث فرهنگی در تبیین، تحکیم و اقتدار فرهنگ خودی، با توجه به گستردگی و تنوع کیفی و کمی موضوعات، به نحوی است که پرداختن دقیق و درخور را از عهده دستگاه‌های اجرایی مکلف، خارج ساخته و آن را وظیفه‌ای ملی و همگانی جلوه می‌دهد.
اما رابطه علم حقوق با میراث فرهنگی، رابطه‌ای یکسویه نیست بلکه توجه به مفاهیم و ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی که حاصل حیات طولانی ملتی در طول تاریخ است، نشان می‌دهد که در طول تاریخ، زندگی هر نسلی متناسب با شرایط زمان و مکان، تجارب نسل‌های پیشین را دریافت و تکمیل کرده یا عیناً و یا به صورتی متکاملتر در حیات جاری خود جریان داده است. از این رو در حقیقت در حیطه حقوق عرفی، وظیفه قانونگذار کشف سیر تحولات روابط اجتماعی و قانونمند ساختن آن است.
دقت در رعایت عوامل مذکور در تقنین قوانین، امکان قبول و پذیرش آن را از سوی جامعه و در نهایت شرایط اجرای صحیح آن را فراهم می‌آورد. قوانینی که با طی همه تشریفات قانونی به تصویب رسیده‌اند ولی در مرحله اجراء متروک مانده‌اند، حداقل یکی از عوامل عدم اجرای آن، عدم انطباق آن با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه بوده است.
توجه جدی به اهمیت فوقالعاده تجارب تاریخی، آداب، سنن، عرف و باورهای جامعه در وضع قوانین و برنامه‌ریزی متناسب برای حرکت صحیح و دقیق برای ساختن حال و آینده‌ای متکی بر تجارب تاریخی، ضروری و حتمی به نظر می‌رسد.
بدیهی است بررسی تجارب تاریخی کشور، در امر سازماندهی فعالیت‌های مربوط به میراث فرهنگی در قالب تشکیلات اداری و قوانین ناظر به وجوه گوناگون فعالیت‌های مربوط به آن، می‌تواند در تبیین وظایف متقابل دولت و مردم در قبال این «ودیعه ملی» و همچنین اصلاح رو‌ش‌ها و قوانین مؤثر واقع شود.
ب ـ اهداف و فرضیات
هدف اصلی این تحقیق هموار نمودن راه برای وضع سیاست‌های مناسب‌تری برای میراث فرهنگی در ایران و جهان است. اصولاً سیاست‌ها برای انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب تنظیم می‌گردند. لذا در وضع هر سیاستی، شناخت وضع موجود و جهت‌گیری‌ها برای نیل به وضع مطلوب (موردنظر) ضرورت دارد. از اینروست که سیاست‌های میراث فرهنگی در ایران وقتی واقع‌گرایانه و قابل اجرا خواهد بود که ؛ اولاً بر شناختی تحلیلی از وضع موجود متکی بوده و ثانیاً نوع ارزیابی و انتظاراتی را که نظام ارزشی جامعه از آثار تاریخی خود دارد مورد توجه قرار داده باشد. بدین ترتیب طرح پژوهشی حاضر بر پایه این فرض که مجموعه ضوابط موجود در ایران در جهت حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی ناکافی بوده و دارای نواقصی است که با توجه به رشد روز افزون عوامل خطرزا و تهدید کننده میراث فرهنگی، پاسخگوی نیازهای امروز نمی‌باشد، شکل گرفته است.
در صحنه بین‌المللی نیز فقدان انسجام و اتحاد بین‌المللی در جهت لازم‌الاجرا کردن تمهیدات بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی کاملاً محسوس است.
با عنایت به این مسئله مقاصد اصلی تحقیق در پاسخ به نیازهای و سؤالات ذیل شکل گرفته است:
1ـ دلایل لزوم حفاظت از میراث فرهنگی چیست؟
2ـ میراث فرهنگی در ضوابط ایران چه جایگاهی دارد؟
3ـ با عنایت به باستانی بودن کشور ایران آیا قوانین و تشکیلات سازمانی پاسخگوی نیازهای امروز میراث فرهنگی می‌باشد؟
4ـ آیا در بعد بین‌المللی حمایت های لازم برای میراث فرهنگی به وجود آمده است؟
ج) روش تحقیق:
در این پژوهش، از روش کتابخانه‌ای و منابع اینترنتی استفاده شده است.
قوانین و مقررات داخلی و معاهدات بین المللی که اختصاصاً در زمینه حفاظت از مواریث فرهنگی بوده‌اند ، بعنوان مهمترین ابزار کار تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است.
میراث فرهنگی در حقوق ایران و درحقوق بین المللی
