بررسی تطبیقی حکمت در شعر مولانا و متنبی
134 صفحه
چکیده:
با پیوند ادبی دیگر ملت ها، بازده و قدرت هنری - فرهنگی و ادبی ادبیات ملی افزون می شود، ادبیات تطبیقی انگیزه و توان درک واژگان و معنای باطن واژه ها را در زبان دیگر به انسان ارزانی می دارد. در ادبیات می توان موضوع حکمت و هر آن چه را که مربوط به عقل و خردگرایی و اخلاق می باشد را با زبان زیبا و ادبی شعر، بیان کرد.
درون مایه های اشعار این دو شاعر حکمت، بیشتر پیرامون مرگ، صبر، عقل، مشورت، اصل و نسب، عدل، فریبندگی دنیا، نیکی و.... است.
ویژگی های مشترک مهمی در ایدئولوژی و اشعار این دو شاعر یافت می شود، به گونه ای که اگر آثار آن ها را بررسی کنیم، می توان گفت بنا بر نظریه ی برخی از پژوهش گران، جلال الدین محمد بلخی از اندیشه و شعر ابو الطیب تأثیر پذیرفته و شیفته و دل بسته ی او شده است، به گونه ای که مولانا در برخی از آثار و ابیات خود، عین شعر متنبی را آورده یا تضمین و اقتباس کرده است.
گاه اشعار حکمی این دو حکیم به عنوان مَثل، در میان مردم از دیرباز تا حال رایج شده است. این دو شاعر، افق جایگاه خود را در اندیشه کردن و رسیدن به کرامت نفس می دانستند. در روزگار و زمانه ی آن ها که از دین جز نامش چیزی دیگر دیده نمی شد و به گوش نمی خورد، آن ها خود را از منجلاب دنیا نجات داده و اصل دین و شرافت و بزرگی را در قالب شعر عربی و پارسی حکمت آمیز و نیز مَثَل گونه، به نقطه اوج و کمال رساندند.
بررسی حکمت این دو شاعر نام آور، نشان از وجود درون مایه های حکمت آمیز مشترک ابوالطیب و جلال الدین است. از موضوعاتی که ذهن و زبان دو شاعر را به هم نزدیک می کند، حکمت جوشان و ضرب المثل های این دو شاعر می باشد.
با مطالعه در آثار ادبی آن ها دیده می شود که در برخی از این نمونه های حِکمی و یا مَثَلی از منابع دینی چون قرآن حکیم و احادیث معصومان (ع) الهام گرفته اند؛ چرا که این دو سراینده ی بزرگ و فرزانه سخت دلبسته ی میراث اسلامی و احکام دینی هستند؛ از این رو بسیاری از عناصر شعری و حکمت آمیز خویش را از دامن کلام الهی و منابع اسلامی وام گرفته اند.
هر چند که متنبی شاعر مدح و حکمت است و مولوی شاعر زهد و عرفان؛ اما مضامین مشترک حکمی شعر این دو ادیب عربی و فارسی، ما را برآن داشت که با مفاهیم حکمت آمیز این دو حکیم بیشتر آشنا شویم و حکمت این دو شاعر را به صورت تطبیقی بررسی کرده، آن را در مسیر زندگی خود به کار برده و الگوی خود قرار دهیم.
کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، حکمت، متنبی، مولانا
پروژه: بررسی تطبیقی حکمت در شعر مولانا و متنبی