لینک خرید و دانلود در پایین صفحه
فهرست:
تمدن بین النهرین
بین النهرین ، مهد تمدن بشری
«سفالگری»
«معماری»
تصاویری از بنای تاریخی زیگورات هفت طبقه
نگاهی بربنای تاریخی دروازة ایشتار
«پیکر تراشی»
کشف قدیمی ترین تخته بازی در گورستان اورِ بین النهرین
۱ ) مجید زاده، یوسف، تاریخ و تمدن بین النهرین، جلد سوم، ۱۳۸۰ ، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
۲ ) مورتگات، آنتون، هنر بین النهرین باستان، ترجمه زهرا باستی و دکتر محمد رحیم صراف، ۱۳۷۷ ، چاپ اول، تهران ، انتشارات سمت.
۳ ) ملک شهمیرزادی، صادق، مبانی باستان شناسی ایران، بین النهرین، مصر، ۱۳۷۵ ، چاپ اول، انتشارات مارلیک.
تمدن بین النهرین
بین النهرین منطقه ای است در آسیای غربی در امتداد رودهای دجله و فرات که از جنوب به شمال – از خلیج فارس تا کوه های ارمنستان و از شرق به غرب – از فلات ایران تا صحرای شام امتداد دارد. نواحی مرکزی بین النهرین روزگاری به واسطه وجود شبکه بسیار وسیع و غنی آب های طبیعی بسیار حاصلخیز بوده است لیکن پس از سیری شدن هزاران سال و تغییرات جوی و جغرافیایی، اکنون اغلب زمین های این منطقه بایر و کم آب است.
تصویر(۰-۳)
بین النهرین ، مهد تمدن بشری :
در مطالعات تاریخ جهان باستان مکرر به منابعی بر می خوریم که از شرق نزدیک به بین النهرین به عنوان مهد تمدن بشری یاد کرده اند. این عقیده مبتنی بر قراینی است که در ذیل به چند نمونه آن اشاره می کنیم.
الف – ابتدایی ترین و بهترین آثار کهن بدست آمده از کشاورزی نظام یافته – که نشانه ی زندگی گروهی و اجتماعی بشری است. در این منطقه یافت شده است.
ب – ابزار سازی و دانش استفاده از فلزات از عواملی است که بنیان اقتصادی و توان فنی جوامع اولیه را نشان می دهد. سومری ها (اولین اقوام تشکل یافته و قدرتمند منطقه ی بین النهرین) اولین قومی بوده اند که به فن استفاده از فلزات آگاهی داشتند. هیچ کس نمی داند که آنها چگونه شیوه ی استخراج فلزات را فرا گرفته اند لیکن مسلم است که نخستین بهره گیری از فلزات در بین النهرین صورت گرفته است.
ج – خط و نوشته را شاید بتوان مهمترین اختراع بشری در طول تاریخ دانست چرا که نوشته ها مجرای انتقال اطلاعات و ثبت و ضبط تاریخ هستند. از سوی دیگر ظهور یک خط در یک جامعه کهن خود نشانه ای است از رشد فکری و علمی و فرهنگی مردم آن اجتماع ، سومریان با اختراع ، خط میخی ، دوره ای را آغاز کردند که به عنوان آغاز خط نویسی شهرت دارد. این دوره با نخستین سلسله پادشاهی سومر یعنی حدود ۳۰۰۰ تا ۲۵۰۰ ق.م مقارن بود و قدمت آن به پیش از سلسله پادشاهی مصر باز می گردد. «خط میخی» رواج خود را تا هزاره اول پیش از میلاد همچنان حفظ کرد.
تصویر(۱-۳)
د- وجود شهرهای مستقل که از آنها با نام دولتشهر یاد می شود نشانی از قدرت سیاسی و مدیریت شهری بوده است. در این منطقه انتقال از زندگی و اقتصاد ساده کشاورزی و روستایی به نظام پیچیده زیست و اقتصاد متمرکز شهری به سرعت انجام شد. از این رو بین النهرین بستر اولین جوامعی بود که نام تمدن (شهرنشینی) را شایسته خود ساخت. البته می توان شکل گیری سریع شهرهای بین النهرین را که اغلب دارای ، استحکامات و برج و بارو در اطراف شهر بوده، نتیجه ی اوضاع خاص سیاسی و تهاجمات مکرر نظامی دانست که از ویژگی های اجتماعی تاریخ این تمدن است.
«سفالگری»
سفالگری پیشرفته از مظاهر شهرنشینی هر تمدن کهن به شمار می رود. این صنعت از ابتدایی ترین شکل خود یعنی ساخت ظروف از گل خام – تا نوع پیشرفته اش ، یعنی کار بر روی چرخ سفالگری و کوره پر کردن مصنوعات – تحولاتی را طی نموده که با رشد فکری و تسلط فنی انسان های سازنده آن همراه بوده است. قدمت ابتدایی ترین نمونه ظروف گلین در بین النهرین به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می گردد که در کشورهای کنونی ایران و سوریه یافته شده اند.این نوع ظروف ابتدایی را در آفتاب خشک می کردند. در هزاره ی پنجم پیش از میلاد با ظروفی روبرو هستیم که بر روی چرخ سفالگری به طور حرفه ای و دقیق ساخته شده اند. این چرخ ها با پا به حرکت در می آمدند.
بیشتر ظروف مکشوف از حفاری های بین النهرین دارای نقوش زیبا هندسی و یا نقش جانوران در قالب اشکال هندسی زیبا می باشند. کودکان همواره قسمتی از (قسمت مهمی از) زندگی بشررا تشکیل می داده اند. و بازی نقش مهم در جهان کودکان ایفا کرده است. بدین لحاظ است که در میان مصنوعات هنرمندان قدیم به اسباب بازی هایی برمی خوریم که از جنس های مختلف از جمله سفال، برای سرگرمی کودکان ساخته شده اند.
تصویر(۲-۳)
تصویر(۳-۳)
«معماری»
بهترین نمونه ی معماری بین النهرین همانند دیگر تمدن های باستانی به بنای معابد مربوط می شود. دولتشهری های سومری قدرت خود را منتخب به خدای شهر می دانستند و پادشاهان ، نماینده خدا بر روی زمین و پاسداران خزاین او محسوب می شوند. در ادیان سومری نوعی اتصال و هماهنگی میان دین و دنیا یا به عبارت دگیر اقتصاد و معنویت – وجود داشته است. این ویژگی با شرایط خاص اجتماعی بین النهرین شخصیت داشت. بین النهرین بر خلاف همتای معاصر خود یعنی مصر (که تاریخی آرام و ساکن داشت) همواره در افت و خیزهای نظامی و سیاسی بود. برج و بارو و استحکامات شهرها از همین امر حکایت می کنند.بدیهی است که دینی مستقل از مسایل روز نمی توانسته راهگشای مردمی با شرایط خاص آن روز باشد. کاهنان و خدمه معابد ، ضمن اجرای آئین ها و مناسک دین ، مسؤول تنظیم و کتابت مخارج شهر بودند. مکتوبات بدست آمده از این نسخ روزمره نخستین نمونه هایی است که «خط» به خدمت حسابرسی و مثبت جزئی ترین پرداخت ها و دریافت ها و موجودی انبارها درآمده است.
معابد عظیم تمدن های بین النهرین را زیگورات می نامند. زیگورات ها بناهای بسیار عظیم و کوه مانندی بودند که به لحاظ زیبای و عظمت چیزی از اهرام مصر کم نداشتند. قدمت زیگورات ها به حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد باز می گردد. معبد سفید اوروک (تصویر ۴-۳) نمونه ای از این معابد است که نسبت به اهرام مصر قدمت بیشتری دارد. مصالح بنای زیگورات خشت خام بود و به همین دلیل در قیاس با معابد سنگی و آجری مصر از دوام کمتری برخوردار بوده اند. اما صرف نظر از نوع مصالح زیگورات ها از طرح زیبا ترین این معابد است که طرح آن را در تصویر (۵-۳) ملاحظه می کنید.
تصاویری از بنای تاریخی زیگورات هفت طبقه
تصویر(۴-۳)
تصویر(۴-۳)
سنت ساخت زیگورات ها و دولتشهرها پس از سومریان ادامه یافت. در اواسط هزاره ی دوم پیش از میلاد، آشوری ها پس از پایان یافتن اقتدار «اکد» (۲۱۸۰ – ۲۳۴۰ ق.م) و «بابل» به قدرت رسیدند. آنها نیز همانند سومریان بناهای خود را با آجر می ساختند اما از آنجا که به محل استقرار آشوری ها ناحیه ی شمالی بین النهرین بود، و در این ناحیه سنگ به وفور یافت می شد اما شاهد استفاده از سخته سنگ های وزین و حجیم در قسمت های پائینی محوطه های مهم داخل بنا و دروازه ها هستیم رواج استفاده از سنگ،
زمینه ی مساعدی برای خلق نقش برجسته ها و مجسمه های گوناگون بود. پادشاه آشور دستور داده بود که در دو سوی دروازه های شهر پیکرهای غول آسا و رعب انگیزی از شیران نعره زن بسازند و داخل محوطه نیز پر بود از نقش های بی مانندی که از صحنه های نبرد سربازان امپراتوری که همواره با سرکوب دشمنان همراه بود.زیگوارت های این دوره بیشتر به شکل هرم های پلکانی نزدیک شدند. زیگورات خرساباد که به دستور سارگون دوم، امپراتور قدرتمند آشوری بنا شده بود. هفت سطح (پلکانی) داشته که امروزه تنها چهار طبقه (سطح ) از آن باقی است. ارتفاع هر طبقه ۵/۵ متر بود و هر طبقه با رنگ جداگانه ای رنگ آمیزی شده بود. می توان تصور کرد که این معبد زیبای هفت رنگ نمایی دل انگیز به ارگ سارگون می بخشیده است. در تصویر ۶-۳ طرحی از ارگ سارگون دوم را که با استناد به بقایای مکشوف تهیه شده، مشاهده می کنید. زیگورات هفت طبقه در قسمت فوقانی تصویر دیده می شود. تصویر (۷-۳) نمونه ای بسیار عالی از هنر حجاری آشوری است که روزگاری جزء پیکره همین ارگ بوده.
تصویر(۶-۳)
تصویر(۷-۳)
بنای تاریخی دروازة ایشتار
امپراتوری آشور در حدود قرن ۷ پیش از میلاد با هجوم اقوام مختلف دچار تزلزل شد و پس از افت و خیزهای چند دوره کوتاهی از شکوفایی و اوج را تحت فرمانروایی «بخت نصر» گذراند. این دوره کوتاه که بین سال های ۶۱۲ تا ۵۳۹ ق.م قرار دارد به عهد حکومت «بابل نوین» مشهور است. در همین عهد نوع جدیدی از معماری با آجر لعابدار رواج یافت.
«دروازه ایشتار» که به دستور بخت نصر در بابل بنا گردید نمونه ای عالی از روش نوین است که بر دیوارهای رنگین آن ( که به آجرهای لعابدار آبی و سبر و زرد و سفید و سیاه … مزین بود) نقش برجسته های انواع جانوران حقیقی و اسطوره ای ، چون شیر و گاو واژه ها قرار داشته . هزاران آجر لعابدار دروازه ایشتار که تا چندی پیش در اثر فروریختن، پراکنده و هریک به کناری افتاده بود. اکنون جمع آوری و بازسازی شده است. بنای بازسای شده دروازه ایشتار را در تصویر (۸-۳) مشاهده می کنید.
تصویر(۸-۳)
«پیکر تراشی»
در تمدن بین النهرین پیکرتراشی قرن ها زودتر از دیگر تمدن های کهن ظهور کرد. اساساً تصویر انسان در آثار هنری تا پیش از ظهور پیکره های این تمدن حضوری ثانوی داشته است. حتی در آثار انسان های غارنشین نقش انسان بسیار فرعی تر از جانوران مطرح شده است.
پیکرتراشی سومری:
بدیهی است تمدن ها ، شکل هایی منسجم از جوامع انسانی بودند که توجه انسان را به اهمیت خوش معطوف داشتند بطوری که او زیبایی و عظمت نیروهای جاودانی را در اشکال انسانی تصویر نمود . به همین دلیل است که بیشتر پیکره های اولیه را تمثال خدایان و الهه ها تشکیل می دادند که در معابد یافت شده است.تصویر ( ۹-۳) چهره ای است از یک الهه یا ملکه که قدرت آن به ۳۵۰۰ تا به ۳۰۰۰ ق.م باز می گردد. حفره چشمان و گودی ابروان این سرویس از صدف ها و سنگ های رنگین پر، و سیر آن نیز به کلاه گیسی از طلا مزین بوده است.
تصویر(۹-۳)
درشتی چشم از مواردی است که در بیشتر چهره های به جای مانده از هنر بین النهرین دیده می شود. چشم که از نافذترین اعضای بدن است همواره به عنوان دریچه ی روح مورد توجه بوده است. از این جهت است که حفره های چشم در سرویس های تمدن های مختلف، گاه با سنگ های قیمتی پر می شده است این اغراف در اندازه چشم ها را می توان در دیگر آثار سومری چون پیکره های یافت شده از معبد «ابو» واقع در «تل اسمر» نیز مشاهده نمود ( تصویر ۱۰-۳ ) در این مجسمه ها سادگی ساختار به وضوح به چشم می خورد. گویی کلیدهای پیکره ها از یک مخروط با استوانه تراشیده یا شده اند . همچنین و چهره ی همه تندیس ها نوعی وقار رمز گونه دیده می شود که از کاربرد آیینی آنها حکایت می کند.
تصویر(۱۰-۳)
حقیقت این است که هنرمندان پیکرتراش سومری نه تنها در ساخت پیکره های سنگی مهارت داشته اند بلکه طبع خلاق و دست توانمند شان آثاری از تلفیق مصالح گوناگون را پدید آورده که موجب نخستین هر بیننده صاحب ذوقی می شود. پیکره ی بزنر و درخت تصویر (۱۱-۳) نمونه ای زیباست که در آن از چوب، طلا و لاجورد استفاده شده است.
تصویر(۱۱-۳)
موجودات تخیلی و اساطیری که از ترکیب اعضای انسان و حیوان بوجود آمده اند در نقش برجسته های سومری بوفور یافت می شوند.
تصویر(۱۲-۳)
این گونه نقوش خصلتی داستان سرایانه دارند و همچون کتب تصویری هستند که با کنار هم قرار دادن چند تصویر حکایتی را نقل می کنند. گاهی نیز شخصیت های اصلی داستان جانورانی هستند که به کارهای انسانی مشغولند.
پیکرتراشی اکدی :
پس از سومری ها، سلسله اکدین ( ۲۱۸۰ – ۲۳۴۰ ق.م) که از نژاد سامی بودند قدرت را بدست گرفتند. در نظام اجتماعی اکدیان پادشاه و فرمانروا قدرتی تام و متمرکز داشت و بدین لحاظ است که تمثال شاهان این دوره بیشتر یافت شده است. اکدیان را می توان اولین سلسله منسجم پادشاهی بین النهرین دانست. دانش هنری سومریان، که در عهد گذشته در جهت ساخت تندیس های خدایان، الهه ها و جانوران اساطیری به کار می رفت. اینکه با رسالتی نوین که همانا تجلیل مقام پادشاه بود، به کار خود ادامه داد. اوج توان هنری پیکرتراشان این عهد را می توان در تصویر(۱۳-۳) مشاهده نمود.
ممکن است متنی که در اینجا نوشته شده است کمی به هم ریخته باشد اما در فایل دانلودی مرتب می باشد
متن کامل را می توانید دانلود کنید چون فقط تکه هایی از متن این مقاله در این صفحه درج شده است(به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل مقاله
همراه با تمام ضمائم با فرمت ورد که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است
تعداد صفحات :20
قیمت با تخفیف ویژه:4000
اگر نمیدانید چگونه خرید کنید اینجا کلیک نمایید
ایمیل پشتیبانی :alirezarahmatialireza@gmail.com
مقاله درآمدی بر تمدن بین النهرین