گلرنگ(safflower) یا کافشه از گیاهان دنیای قدیم است که در منطقه وسیعی از ژاپن تا شرق آفریقا مورد کاشت بوده است. سابقه کشت گلرنگ در مصر به حدود 4000 سال پیش می رسد. ظاهراً گلرنگ در منطقه وسیعی از شمال هند تا خاورمیانه، اهلی گردیده است. سه گونهC. Lanatus, Carthamus oxyacantha وC. Plaestinus به عنوان والد احتمالی گلرنگ زراعی پیشنهاد گردیده اند. با اینکه کشور ایران نیز در محدوده اهلی شدن گلرنگ قرار دارد، ولی متأسفانه در ایران مورد توجه شایسته ای قرار نگرفته است. سازگاری وسیع گلرنگ به اقالیم مختلف و تحمل زیاد آن به شرایط نامساعد ایجاب می نماید که مطالعات به نژادی و به زراعی گسترده ای روی آن انجام گیرد و در جهت گسترش کشت آن تلاش زیادی به عمل آید.
گلرنگ از قدیم الایام در استانهای آذربایجان، خراسان و اصفهان به صورت زراعت فرعی و با هدف براشت گل کشت می شده است. گلربرگ گلرنگ دارای مواد رنگی کارتامین و کارتامیدین است که از آنها برای رنگ آمیزی پارچه، ابریشم و گلهای مصنوعی، در طباخی و شیرینی پزی استفاده می شود. امروزه با تولید آنیلین مصنوعی از اهمیت رنگهای گلرنگ در صنایع رنگرزی کاسته شده است و بر اهمیت گلرنگ بعنوان دانه روغنی بخصوص به علت دارا بودن اسید چرب غیر اشباع و ضروری لینولئیک، افزوده شده است و به تولید آن در جهان توجه خاص معطوف گردیده است. درصد روغن دانه گلرنگ در شرایط مساعد تا 45درصد می رسد. کشورهای هند،آمریکا و مکزیک مهمترین تولیدکنندگان گلرنگ در جهان بشمار می روند. مقدار تولید دانه گلرنگ در جهان طی سالهای اخیر حدود 1میلیون تن در سال برآورد شده است.
از سطح زیر کشت گلرنگ در ایران اطلاع دقیقی در دسترس نیست. ظاهراً سطح زیر کشت آن طی سالهای گذشته کمتر از 1000 هکتار با میانگین عملکرد دانه حداکثر 700 کیلوگرم در هکتار بوده است. پتانسیل عملکرد دانه گلرنگ بیش از 5 تن در هکتار می باشد. عملکردهایی بالاتر از 5/2 تن دانه در هکتار مزلوب بشمار می روند. در سالهای اخیر، کشاورزان اطراف شهر اصفهان به کشت گلرنگ بعنوان یک محصول چند منظوره (تولید روغن، گل و دانه پرندگان قفسی) توجه زیادی معطوف داشته اند. از هر هکتار گلرنگ در شرایط آزمایشی تا بیش از 400 کیلوگرم گل برداشت شده است که ارزش اقتصادی بسیار بالائی و مشابه با ارزش دانه دارد.
خصوصیات گیاهی
گلرنگ گیاهی است یک ساله با نام علمی کارتاموس تینکتوریوس (Carthamus tinctorius L.) از تیره مرکبه (Compositae یا Astraceae) که دارای 12 جفت کرموزوم (24=n2) می باشد. با اینکه گلرنگ ظاهری شبیه خارزرد دارد، اما به صورت علف هرز در نمی آید. گلرنگ همانند بسیاری از گیاهان تیره مرکبه و طبیعتاً پائیزه، ابتدا یک مرحله روزت را می گذراند. در دوره روزت، برگها در نزدیکی سطح خاک و به حالت خوابیده دیده می شود. مریستم انتهایی در مرکز بوته قرار داشته و توسط برگهای جوان احاطه شده است. با آغاز تحریکات گلدهی، رشد سریع و طولی میانگره ها آغاز می شود و گیاه به ساقه می رود.
گلرنگ از به ساقه رفتن، به صورت بوته ای استوار با ساقه اصلی محکم، خشن و پوبی رشد می کند(شکل 1-3). ارتفاع بوته به 40 تا بیش از 150 سانتی متر می رسد. طول میانگره ها، از پائین به طرف بالا، بتدریج کوتاهتر می شود، به طوری که برگهای انتهائی ساقه به صورت برگها یا براکته هائی در اطراف گل آذین مشاهده می گردند. ساقه اصلی در گلرنگ استوانه ای و دارای چهار حاشیه باریک طولی است که به آن ، در برش عرضی، حالت مربعی می دهد. قطر ساقه از پائین به بالا بتدریج کاهش می یابد. ساقه توپر بوده و ممکن است کرک دار و یا فاقد کرک باشد. رنگ ساقه براق و از سفید تا خاکستری روشن متغیر است.
مکان شاخه دهی و تعداد شاخه در گلرنگ به تراکم بستگی زیادی دارد(شکل 2-3). معمولاً پس از آنکه ارتفاع بوته به بیش از 20 سانتیمتر رسید، ساقه اصلی در نیمه فوقانی گیاه تولید چندین شاخه جانبی می کند. هر ساقه فرعی اولیه نیز ممکن است تولید ساقه های فرعی ثانویه نماید. در صورتی که فاصله بوته ها در روی ردیف کاشت زیاد باشد، ساقه های فرعی ثانویه نیز منشعب می گردند. در شرایطی که فاصله بوته ها در روی ردیف کاشت حدود 5سانتیمتر باشد، درهر بوته بیش از 10 شاخه جانبی با طبقهای بارور بوجود می آید. حذف جوانه انتهائی ساقه اصلی می تواند موجب افزایش تعداد شاخه و طبق شده و عملکرد گل و گاه عملکرد دانه را افزایش دهد.
گلرنگ دارای ریشه مستقیم، قوی و توسعه یافته با ریشه های جانبی زیاد است که می تواند تا عمق نزدیک به 3 متر در خاکهای عمیق، نفوذپذیر، مرطوب و گرم نفوذ کند و آب و مواد غذایی را تا این عمق از خاک جذب نماید. واضح است که عمق توسعه بالفعل و بالقوه ریشه در هر مزرعه به رقم و مجموعه عوامل محیطی بخصوص خصوصیات فیزیکی خاک بستگی دارد. قدرت نفوذ ریشه گلرنگ در خاکهای متراکم بسیار بیشتر از آفتاب گردان است، اما میزان نفوذ ریشه با افزایش تراکم خاک کاهش می یابد. در خاکهای نسبتاً متراکم بخش قابل توجهی از ریشه تا عمق 30 سانتی متری توزیع شده است.
شامل 94 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت گیاه گلرنگ